گشایش مسیر ترانزیتی جدید در ارمنستان

گروه راه و شهرسازی | 

در روزهای پایانی هفته گذشته دو گشایش ترانزیتی در داخل و خارج از مرزهای ایران صورت گرفت. در گشایش نخست، جمهوری ارمنستان توانست مسیر آسفالته «تاتف- اغوانی» را افتتاح کند تا عبور کامیون‌های ایران بدون عبور از مسیر تحت حاکمیت جمهوری آذربایجان و بدون پرداخت عوارض گمرکی به آن کشور فراهم شود. در تحولی دیگر، کریدور ترانزیتی زمینی امارات-ترکیه از طریق ایران به بهره‌برداری رسید و به این ترتیب، با کوتاه شدن فاصله میان دو کشور شمالی و جنوبی ایران از 20 روز به 8 روز مزیت نسبی ترانزیتی ایران تقویت و تثبیت شد. به گزارش «تعادل»، پنجم مهر ماه سال جاری الهام علی اف، رییس‌جمهور آذربایجان در سخنانی عجیب و غریب و مداخله جویانه از آنچه ورود غیرقانونی کامیون‌های ایرانی به منطقه قره باغ خوانده انتقاد کرده بود. او گفته بود که اگر رانندگان ترانزیتی ایران می‌خواهند از قره باغ عبور کنند باید مالیات (130 دلار) بدهند. این در حالی است که سفارت ایران در باکو عنوان کرده بود که «فعالیت این کامیون‌ها عمدتا به‌طور غیرقانونی بوده» و اگر قرار باشد کامیون‌های ایرانی در منطقه قره باغ تردد کنند «باید به تمامیت ارضی آذربایجان احترام بگذارند.» اشاره الهام علی‌اف به جاده «گوریس قاپان» بود. این جاده مسیر ۲۱ کیلومتری اصلی ترانزیت کالا از ایران به ارمنستان است و پس از جنگ آذربایجان و ارمنستان و تصرف قره باغ توسط نیروهای آذربایجان، حالا جاده ترانزیتی نیز در اختیار باکو است در این چهارچوب، نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان اعلام کرد، کامیون‌های ایرانی می‌توانند از جاده جدید در جنوب ارمنستان به عنوان مسیر جایگزین جاده تحت کنترل جمهوری آذربایجان استفاده کنند. به گزارش تسنیم به نقل از پایگاه اینترنتی آرمن پرس، کامیون‌های ایرانی از یک جاده جدید در جنوب ارمنستان به عنوان مسیر جایگزین جاده تحت کنترل جمهوری آذربایجان برای انتقال محموله‌های ایرانی به این کشور استفاده می‌کنند.

در این گزارش آمده است: جمهوری آذربایجان به ارمنستان اعلام کرد شهروندان و خودرو‌های ارمنی در بخشی از جاده گوریس-کاپان که تحت کنترل این کشور قرار دارد، بازرسی خواهند شد. نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در جلسه کابینه خود اعلام کرد: پس از دریافت این اطلاعیه، دولت ارمنستان تصمیم گرفته است تا یک جاده جایگزین را به شهروندان و خودرو‌های حامل بار پیشنهاد دهد تا آنها از جاده جایگزین استفاده کنند. پاشینیان این موضوع را یادآوری کرد که مقامات جمهوری آذربایجان از ماه اوت سال 2021 از کامیون‌های حامل بار ایرانی در بخش‌هایی از «عیوضلی و چایزمی» که از قلمرو این کشور در جاده گوریس-کاپان عبور می‌کنند، عوارض گمرکی دریافت می‌کنند. او همچنین گفت: روز گذشته یک اطلاعیه غیررسمی از جمهوری آذربایجان در این باره دریافت شد که آنها قصد دارند از نیمه شب 11 نوامبر (بامداد جمعه) اقدام به کنترل گذرنامه و مسائل گمرکی از شهروندان و وسایل نقلیه ارمنی نمایند. پس از دریافت این اطلاعیه، تصمیم گرفتیم شهروندان خود را که از آن قسمت عبور می‌کنند، به سوی جاده کاپان-اغوانی- تاتف- هالیدزور-شینوهیر-امدو سوق دهیم و ترافیک را در این منطقه ساماندهی کنیم. وی افزود: بخش تاتو-اغوانی که عملا به مدت چندین دهه صعب العبور بوده است، هفته گذشته آسفالت شد و به بهره‌برداری رسید. پنجشنبه گذشته من شخصا از آن جاده برای رفتن به کاپان و برگشت از کاپان استفاده کردم.  نخست وزیر ارمنستان خاطرنشان کرد: از نیمه شب چهارشنبه حدود صد کامیون باری از این جاده در بخش کاپان-تاتف برای تردد استفاده کرده‌اند. همچنین راه‌اندازی این جاده جدید به معنای بر طرف شدن مشکلاتی است که مقامات جمهوری آذربایجان برای کامیون‌های ایرانی که به ارمنستان می‌روند، ایجاد می‌کردند. خودرو‌های باری ایرانی هم‌اکنون می‌توانند از این جاده جدید استفاده کنند و دیگر نیازی نیست عوارض گمرکی اضافی که توسط مقامات جمهوری آذربایجان وضع شده است، پرداخت کنند. نخست وزیر ارمنستان همچنین گفت: پس از تصمیم جمهوری آذربایجان، شرایط برای کامیون‌های باری ایرانی (در قسمت گوریس-کاپان که تحت کنترل جمهوری آذربایجان قرار دارد) تغییر نمی‌کند، با این تفاوت که آنها در حال حاضر می‌توانند از طریق جاده آسفالته تاتف- اغوانی بدون پرداخت عوارض گمرکی تردد کنند. کیفیت بالای جاده همچنین مدت زمان سفر بین ایروان و کاپان را کاهش می‌دهد. پاشینیان تصریح کرد: یک سری اقدامات بزرگ دیگر برای احداث جاده‌های جایگزین در تاتف-لتسن، شورنوخ-وروتان و مکان‌های دیگر نیز ادامه دارد.

    کریدور زمینی امارات-ترکیه از طریق ایران

در تحولی دیگر، کریدور ترانزیتی امارات-ترکیه از طریق ایران با عبور اولین محموله افتتاح شد؛ طی این مسیر پیش از این از بندر شارجه تا بندر مرسین ترکیه ۲۰ روز طول‌می کشید و به واسطه ایران به ۸ روز کاهش یافت. موقعیت جغرافیایی ایران قابلیت اتصال کشورها و مناطق مختلف جهان را داشته و می‌تواند نقش ترانزیتی ویژه‌ای در تجارت بین‌المللی ایفا کند. در قرن‌های گذشته این موقعیت و عبور کالاهای تجاری کشورها از ایران موجب قدرت آفرینی برای کشور بوده، اما در دهه‌های گذشته این نقش روز به روز کمرنگ‌تر شد. در زمان حاضر مجدداً موقعیت برای احیای ترانزیت ایران فراهم شده و فرصت بازیابی اثرگذاری اقتصادی-راهبردی کشور در اقتصاد جهانی مهیاست. عبور کالای تجاری سایر کشورها از ایران می‌تواند عواید اقتصادی و راهبردی متعددی به همراه داشته باشد. با وجود مشکلات متعدد در مسیر ترانزیت از خاک ایران، هم‌اکنون نیز برخی کریدورها به صورت محدود فعالیت می‌کنند. در این بین افغانستان و عراق جزو کشورهای اصلی طرف ترانزیت ایران هستند. سایر کشورها مانند ترکیه، امارات، ترکمنستان، سایر کشورهای آسیای میانه و...  نیز مشتریان ترانزیت ایران را تشکیل می‌دهند. در این بین توسعه ترانزیت ایران و راه‌اندازی کریدورهای جدید کار بزرگی است که در ماه‌های اخیر سرعت بیشتری نسبت به قبل گرفته است. در تابستان گذشته اولین محموله صادراتی کاغذ که به صورت ریلی از فنلاند راهی هند شده بود از ایران عبور کرد. همچنین ماه گذشته دو کامیون پاکستانی کالای صادراتی پاکستان به ترکیه را از طریق ایران ترانزیت کردند. این کریدور که موسوم به ITI است ظرفیت بالایی برای نقش آفرینی در ترانزیت منطقه دارد. این محموله که حاوی لاستیک دوچرخه و منسوجات بود مسیر یک ماهه از طریق دریا را به واسطه ایران در حدود ۱۰ روز طی کرد. با این وجود رویه‌های دست و پاگیر پایانه‌های مرزی ایران باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای این دو کامیون شد که با وساطت مستقیم مسوولان بلندپایه گمرک مرتفع گردید. پس از افتتاح دو مسیر یاد شده، در روزهای گذشته مسیر جاده‌ای امارات به ترکیه نیز از مسیر ایران افتتاح شد.

    عامل تمایل به عبور از ایران؟

محمدحسین رضاییان، کارشناس حوزه ترانزیت در گفت‌وگو با مهر درباره جزییات این موضوع گفت: این محموله از مبدا امارات وارد بندر شهید رجایی شده و از مرز بازرگان به ترکیه رسید. زمان طی این مسیر که پیش از این از بندر شارجه امارات تا بندر مرسین ترکیه طی می‌شد به واسطه ایران به ۸ روز کاهش یافته است. این در حالی است که مسیر دریایی که مستلزم عبور از تنگه باب المندب، دریای سرخ و کانال سوئز بود ۲۰ روز به طول می‌انجامید. در موقعیت کنونی افزایش چشمگیر نرخ جهانی ترانزیت دریایی و قیمت اجاره کانتینر فرصت جدیدی را برای ترانزیت زمینی به وجود آورده است. این موقعیت فرصتی کم نظیر برای ارتقای ترانزیت ایران است. در این راستا لازم است تا نهادهای ذیربط در داخل کشور اقدام به زدودن هرچه بیشتر فرآیندهای دست و پاگیر داخلی ترانزیت و همچنین انعقاد تفاهم‌های دو و چندجانبه ترانزیتی با سایر کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای کنند.