کرونا فرصت یا تهدیدی برای محیط‌زیست
ویروس کرونا تیغ دو لبه‌ای برای محیط‌زیست بی‌جان کشور و دنیا است به‌طوری که در ابتدای شیوع همه‌گیری به محیط‌زیست جانی تازه بخشید اما به مرور شرایط تغییر کرد و حتی بدتر از روال گذشته شد به‌طوری که همه‌گیری منجر به ایجاد ۸.۶ میلیون تن زباله پلاستیکی اضافی در دنیا شده است. کرونا آثار مثبت و منفی زیادی بر بخش‌های مختلف زندگی انسان و طبیعت بر جای گذاشت، درست است که رفت و آمدها کاهش یافت و در مقطعی موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شد اما در مقابل مصرف شوینده‌ها، ماسک و دستکش افزایش یافت و انسان بدون ملاحظه با رها کردن آنها در طبیعت ضربه محکمی بر پیکر نیمه جان محیط زیست وارد کرد.
اوایل اسفند سال ۱۳۹۸ بود که ویروس تهاجمی کرونا (کووید۱۹) وارد شد و بدون توقف در این مدت جان‌های زیادی را گرفت به‌طوری که بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی تاکنون مجموع جان باختگان این بیماری در ایران به ۱۲۸ هزار و ۶۳۴ نفر و بر اساس آمارهای بین المللی، در جهان به بیش از پنج میلیون نفر رسیده، بعد از بررسی‌های فراوان دست اندرکاران امر به این نتیجه رسیدند که راه جلوگیری از سرایت این ویروس دور بودن انسان‌ها از همدیگر است بنابراین نباید به مسافرت می‌رفتند و یا دور هم جمع می‌شدند، باید در منزل می‌ماندند تا واکسن آن تولید و تزریق انجام شود. از آنجا که هر امری نسبی است و همواره یک بخش تاریک و یک بخش روشن دارد، ویروس کرونا هم همینطور بود به‌طوری که دوستداران محیط زیست از ایجاد پروتکل‌های بهداشتی خوشحال شدند و آن را فرصتی برای طبیعت و محیط زیست دانستند چون مدت‌ها بود که توان خودپالایی طبیعت با زیاده خواهی انسان‌ها تمام شده بود، بنابراین با شیوع کرونا شیوه زندگی انسان‌ها دستخوش تغییرات شد هر چند بر بخش اقتصادی کشورها تاثیر منفی به جای گذاشت اما بر محیط زیست حداقل در ابتدای امر اثری مثبت داشت اما بعد از مدتی گویی با شتاب بیشتری آسیب را در پیش گرفت. در واقع با ایجاد پروتکل‌های بهداشتی رفت و آمد در سطح شهرها کاهش یافت و از آنجا که محیط زیست یک مقوله جهانی است و اگر در گوشه‌ای از دنیا اتفاقی رخ دهد در گوشه دیگر تاثیرش را می‌گذارد بنابراین متوقف شدن مسافرت‌ها به کشورهای دیگر نیز تا حدودی به محیط زیست جهانی جانی تازه بخشید و انتشار گازهای گلخانه‌ای به میزان چشمگیری کاهش یافت اما نباید فراموش کنیم که با ماندن افراد در منازل مصرف انرژی نیز تا حد زیادی افزایش یافت.
رها شدن زباله‌های بیمارستانی در طبیعت
در این میان یکی از دستورالعمل‌های بهداشتی شستن و ضد عفونی کردن دست‌ها و هر آن چیزی که از بیرون وارد خانه می‌شد، بود از این رو مصرف مواد شوینده بیش از حد افزایش یافت و پساب‌های بیشتری وارد طبیعت شد، همچنین دستکش، مواد پلاستیکی رها شده در طبیعت و زباله‌های بیمارستانی نیز مشکل دیگری بود که بر این روند اضافه شد که در این میان دریاها و اقیانوس‌ها نیز در امان نماندند به‌طوری که دانشمندان اعلام کردند ۲۵ هزار تن زباله به دلیل همه‌گیری کووید۱۹ وارد اقیانوس‌ها شده است، مشخص شد که همه‌گیری کووید۱۹ منجر به تشکیل ۸.۶ میلیون تن زباله پلاستیکی اضافی شده است، در عین حال ۸۷.۴ درصد از کل این زباله‌ها را بیمارستان‌ها ایجاد کرده‌اند.
سهم ماسک‌های یک‌بار مصرف ۷.۶ درصد و آزمایش‌ها از این زباله‌ها ۰.۳ درصد است. بیشترین میزان، یعنی ۲۵.۹ هزار تن زباله را رودخانه‌ها به اقیانوس‌ها آورده‌اند که ۷۳ درصد از آنها در آسیا جریان دارند. آلاینده‌های اصلی، سند و یانگ تسه هستند و آمور در جایگاه ششم قرار دارد. سهم رودخانه‌های اروپایی تنها ۱۱ درصد است. هرچه فعالیت‌های انسانی کمتر باشد کره زمین در آرامش بیشتری خواهد بود به‌طوری که در مدت شیوع کرونا این واقعیت را تا حدودی لمس کردیم البته این شرایط مطلوب مقطعی بود، به رغم قرنطینه خانگی، کاهش ترددها و فعالیت‌های صنعتی که تا حدودی موجب تنفس کره زمین شده بود اما، این تاثیرات مقطعی و ناپایدار بودند چون با کاهش همه‌گیری و از سرگیری فعالیت‌های بشری، وضعیت محیط زیست دوباره به حالت قبل بازگشت هر چند پیش از کاهش هم وضعیت در حال برگشتن به زمان قبل از همه‌گیری بود.
انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری
کارشناسان معتقدند که دوران کرونا فرصت خوبی برای تمرین درست زندگی کردن بود البته هنوز هم دیر نشده و می‌توان از این فرصت استفاده کرد، چه خوب است که انسان با چشم تجربه‌ای آگاهانه به طبیعت نگاه کند و بهره کشی خود از طبیعت را کاهش دهد، اگر این نگاه ادامه یابد می‌توان به نجات زمین امیدوار بود در غیر اینصورت همچنان شاهد روند انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری، انباشتی از زباله و پسماندهای مختلف در طبیعت خواهیم بود که در نهایت ضررش متوجه سلامت انسان می‌شود.
به هر حال دوران شیوع ویروس کرونا مانند تیغ دو لبه‌ای برای محیط زیست بود که آثار مثبت و منفی زیادی بر بخش‌های مختلف زندگی انسان و طبیعت بر جای گذاشت، درست است که رفت و آمدها کاهش یافت و در مقطعی موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شد اما در مقابل مصرف شوینده‌ها، ماسک و دستکش افزایش یافت و انسان بدون ملاحظه با رها کردن آنها در طبیعت ضربه محکمی بر پیکر نیمه جان محیط زیست وارد کرد. کارشناسان معتقدند کرونا به رغم ایجاد شرایط نسبتا خوبی که در اوایل شیوع بر محیط زیست داشته از جمله کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، کاهش ردپای کربن، حال خوب طبیعت و جانوران، اما به واقع نمی‌تواند تاثیرات مثبت بلندمدتی را برای محیط زیست به وجود آورد، امید به بهبود وضعیت محیط زیست در حالی که جان مردم در خطر تهدید ویروسی غیرقابل پیش بینی است، امیدی واهی به نظر می‌رسد چون همه آن تاثیرات مثبت بر محیط زیست، به دلیل طراحی و تدوین یک برنامه از پیش تعیین شده و مبتنی بر تفکر محیط زیستی نبود، بلکه ناشی از یک فشار خارجی تحت عنوان همه‌گیری کووید۱۹ بوده است که سلامت و جان انسان‌ها را نشانه گرفته و بشر را مجبور به در خانه ماندن کرده است. برخی نیز معتقدند با کاهش همه‌گیری ویروس کرونا چون کشورها از لحاظ اقتصادی متضرر شدند بنابراین برای جبران آن با شتاب و فشار بیشتری درصدد جبران برخواهند آمد که این روند فشار بیشتری را بر محیط زیست وارد خواهد کرد.
تاثیر کرونا بر روند شکار
چندی پیش حسن اکبری سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره اینکه کرونا چه تاثیری بر روند شکار گذاشته است گفته بود: به صورت مقطعی که تعطیلات بیشتر شده بود شکار نیز افزایش یافته بود، افراد تعطیل بودند، اسلحه و فشنگ هم داشتند بنابراین به طبیعت می‌رفتند و شکار می‌کردند از این رو به صورت مقطعی در برخی مناطق شکار افزایش یافته بود. با ادامه این روند باز انسان است که متضرر رفتار نامناسب خود خواهد شد، برخورداری از جامعه سالم و محیط زیستی پاک، حق هر شهروندی است و از طرفی مسوولیت شهروندی هم ایجاب می‌کند برای حفظ محیط زیست زیست سالم نقش خود را ایفا کنیم، افزایش آگاهی و آموزش محیط زیست به گروه‌های هدف، فرهنگ سازی حفاظت از محیط زیست برای اقشار مختلف جامعه، حساس کردن افکار عمومی در برابر پیامدهای آلودگی از کارآمدترین روش‌ها برای حفظ و پیشگیری از تخریب زیست بوم به شمار می‌رود. تغییر نگرش، سبک زندگی و تغییر رفتار افراد با محیط زیست می‌تواند از روند تخریب روز افزون محیط زیست بکاهد پس بیاییم شرایط کرونایی را به فرصتی برای حفظ محیط زیست تبدیل کنیم.
