جبران بدهی از بورس

گروه بازار سرمایه|

عرضه اوراق دولتی در بازار سهام به عنوان یک اهرم و وسیله برای سرکوب بازار تبدیل‌شده است. دراین‌بین وزارت اقتصاد مدعی شده که اوراق به میزان کنترل‌شده‌ای عرضه و حتی در برخی از ماه‌ها هیچ فروشی در بازار انجام‌نشده ولی آمارها و شواهد چیز دیگری می‌گویند و بر همین اساس فروش بیش‌ازاندازه در بازار صورت گرفته است.

چندی پیش بود که احسان ارکانی، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس اظهارات احسان خاندوزی وزیر اقتصاد درباره عدم عرضه اوراق را خلاف واقع توصیف و تأکید کرده است گزارش‌های این کمیسیون و دیوان محاسبات، ادعای خاندوزی را رد می‌کند. 

طبق قانون بودجه کشور، دولت مجاز بوده که تا سقف 132 هزار و 500 میلیارد تومان اوراق منتشر کند. در این میان مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی نیز دولت را مجاز کرده تا علاوه بر مبلغ گفته‌شده در قانون بودجه کشور، 50 هزار میلیارد تومان دیگر اوراق به فروش برساند. 

به گفته مهدی بنانی، رییس مرکز مدیریت بدهی‌های عمومی و روابط مالی دولت، تاکنون دولت از میزان مجاز در بودجه، ۱۲۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر کرده که البته هنوز تمامی آن را عرضه نکرده است. در همین حال از اوراق مجاز در مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی نیز ۴۰ هزار میلیارد تومان باقی‌مانده است. بر این اساس به نظر می‌رسد دولت بتواند تا پایان سال دست‌کم ۴۶ هزار میلیارد تومان دیگر اوراق منتشر کند. این در حالی است که دولت هنوز تمامی اوراق منتشرشده قبلی را نیز عرضه نکرده است. بر این اساس درصورتی‌که دولت نتواند از منابع دیگر، تأمین مالی و کسری بودجه را جبران کند، سیلی از اوراق طی ماه‌های آینده، بازار سرمایه را درنوردد.

ارکانی گفته که بر اساس گزارش رسمی دیوان محاسبات، دولت و وزارت اقتصاد مجوز داشته‌اند که طی شش ماه ابتدایی سال، ۶۷هزار میلیارد تومان اوراق به فروش برسانند. بااین‌حال، در این مدت ۱۱۴ هزار میلیارد تومان، اوراق فروخته‌شده است. درواقع، یکی از دلایلی که دولت در این مدت پول قرض نگرفته، انتشار بیش‌ازحد مجاز اوراق قرضه بوده که افت بازار سرمایه در روزهای گذشته را در پی داشته است. همچنین ۱۰ هزار میلیارد تومان از اوراق منتشرشده، صرف پرداخت سررسید اوراق فروخته‌شده درگذشته بوده است.

    نگاهی به قانون بودجه 

قانون بودجه سال جاری، دولت را موظف کرده بود که طی 6 ماهه نخست سال جاری، حدود ۱۳۸هزار میلیارد تومان از محل واگذاری شرکت‌های دولتی، اموال و املاک مازاد دولت محقق کند. بااین‌حال اما به گفته ارکانی دولت در مدت مقرر از محل این منبع، هیچ درآمدی کسب نکرده است. در همین ارتباط وزیر اقتصاد نیز در نامه‌ای به رییس‌جمهوری ۱۵ چالش جدی در این مسیر را برشمرده است. 

در این میان منتقدان این موضوع نیز نقش مهمی داشته‌اند، به عقیده این گروه خاندوزی در این موضوع یک‌طرفه به قاضی رفته است و درواقع خود دولت به عنوان اصلی‌ترین چالش تحقق این درآمدها محسوب می‌شود. بر این اساس گفته می‌شود موانع جدی خصوصی‌سازی در ایران ازجمله بی‌رغبتی بخش‌های دولتی به واگذاری دارایی‌ها و اموال، در کنار مسیر صعب‌العبور خرید دارایی‌ها از سوی بخش خصوصی و مانع‌تراشی‌های بسیار ازجمله دلایل عدم تحقق درآمدهای در نظر گرفته‌شده در بودجه‌های سالانه از کانال فروش و واگذاری اموال و دارایی‌های دولت است.

    صعود بدهی‌های دولت 

بدهی دولت تا پایان سال 99 به 838 هزار میلیارد تومان رسید. بر اساس سامانه خزانه‌داری وزارت امور اقتصادی و دارایی، جمع کل بدهی دولت ثبت‌شده در سامانه سماد تا پایان سال 99 بیش از 838 هزار میلیارد تومان بوده است. از این میزان 272 هزار و 572 میلیارد تومان بدهی وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی و طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای است.

بدهی دولت به بانک مرکزی 135 هزار و940 میلیارد تومان ثبت شد.بدهی دولت به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی 85 هزار و 114 میلیارد تومان؛ بدهی دولت به دارندگان اوراق بهادار اسلامی ازجمله اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اوراق مرابحه، منفعت، سلف و اسناد خزانه اسلامی بالغ‌بر 277 هزار و 291 میلیارد تومان؛ بدهی دولت به سایر اشخاص حقوقی (شامل اشخاص حقوقی خصوصی، تعاونی، نهادها و موسسات عمومی غیردولتی و سازمان‌ها، صندوق‌ها و موسسات بیمه‌ای فعال در نظام تأمین اجتماعی) به مبلغ 67 هزار میلیارد تومان.

همچنین بدهی شرکت‌های دولت اعم از جاری و غیرجاری بالغ‌بر 1162 هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده است درمجموع کل بدهی دولت و شرکت‌های دولتی بیش از 2000 هزار میلیارد تومان گزارش شد. از نگاه سازمان برنامه‌وبودجه و وزارت اقتصاد این ارقام نیاز به حسابرسی و تایید دارد و برخی آمارهای بانک مرکزی از وضعیت بدهی دولت به بانک‌ها و سایر نهادها قابل‌قبول نیست. 

طبق گزارش خزانه‌داری میزان بدهی ثبت‌شده باید بر اساس دستورالعمل نحوه رسیدگی به بدهی‌ها به تایید برسد. از کل بدهی 838 هزار میلیارد تومانی ثبت‌شده دولت در سال 99 حدود 700 هزار میلیارد تومان آن تایید شده و 13.9 درصد تولید ناخالص داخلی بود و همچنین نسبت به بدهی سال 98 به مبلغ 476 هزار میلیارد تومان حدود 31.6 درصد رشد یافت. از بدهی 1162 هزار میلیارد تومانی شرکت‌های دولتی 224 هزار میلیارد تومان آن تایید شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 60 درصد رشد نشان می‌دهد. مراجع تایید‌کننده مجموعاً بدهی دولت و شرکت‌های دولتی را 921 هزار و 523 میلیارد تومان دانسته و آن را تایید کرده‌اند درحالی که بیش از 2000 هزار میلیارد تومان بدهی ثبت‌شده وجود دارد. بدهی تایید شده دولت و شرکت‌های دولتی نسبت به دوره مشابه سال 98 حدود 49 درصد رشد داشت. علاوه بر آن باید تأکید کرد خزانه‌داری 46 درصد از بدهی ثبت‌شده در سامانه سماد را پذیرفته است.

    اصلاح دوباره شاخص کل بورس

شاخص کل بازار بورس در آخرین روز کاری هفته یعنی چهارشنبه، سوم آذرماه با ۱۰ هزار و ۴۴۵ واحد کاهش، در جایگاه یک‌میلیون و ۳۹۴ هزار واحدی قرار گرفت. در معاملات این روز بیش از چهار میلیارد و ۷۹۹ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۳۵ هزار و ۸۴ میلیارد ریال دادوستد شد. همچنین شاخص کل (هم‌وزن) با یک هزار و ۵۷۰ واحد کاهش به ۳۸۳ هزار و ۴۷۰ واحد و شاخص قیمت (هم‌وزن) با ۹۸۹ واحد افت به ۲۴۱ هزار و ۵۳۵ واحد رسید. شاخص بازار اول، هشت ‌هزار و ۴۲۴ واحد و شاخص بازار دوم، ۱۸ هزار و ۶۱۵ واحد کاهش داشتند.

علاوه بر این در بین همه نمادها، شرکت پلی‌پروپیلن جم بانک بانماد «جم پیلن» با ۲۹۱ واحد، گروه بهمن بانماد «خبهمن» با ۲۱۲ واحد، گسترش سرمایه‌گذاری ایران‌خودرو بانماد «خگستر» با ۸۰ واحد، پست‌بانک ایران بانماد «وپست» با ۷۰ واحد، شرکت سرمایه‌گذاری سایپا بانماد «وساپا» با ۵۶ واحد، نفت پارس بانماد «شنفت» با ۵۰ واحد، بورس اوراق بهادار تهران بانماد «بورس» با ۴۹ واحد، شرکت سرمایه‌گذاری بهمن بانماد «وبهمن» با ۴۶ واحد و آسان پرداخت پرشین بانماد «آپ» با ۴۵ واحد تأثیر مثبت بر شاخص بورس داشتند.

در مقابل فولاد مبارکه اصفهان بانماد «فولاد» با یک هزار و ۲۶ واحد، شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی بانماد «شستا» با ۷۴۶ واحد، صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس بانماد «فارس» با ۶۴۶ واحد، پتروشیمی پردیس بانماد «شپدیس» با ۵۶۵ واحد، بانک ملت بانماد «وبملت» با ۵۴۹ واحد، پالایش نفت تهران بانماد «شتران» با ۵۳۵ واحد و پالایش نفت اصفهان بانماد «شپنا» با ۴۸۸ واحد با تأثیر منفی بر شاخص بورس همراه شدند.

بر پایه این گزارش، در آخرین روز کاری هفته شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی بانماد «شستا»، گروه بهمن بانماد «خبهمن»، گسترش سرمایه‌گذاری ایران‌خودرو بانماد «خگستر»، سایر اشخاص بورس انرژی بانماد «انرژی ۳»، گروه دارویی برکت بانماد «برکت»، بورس کالای ایران بانماد «کالا» و پتروشیمی فناوران بانماد «شفن» در نمادهای پرتراکنش قرار داشتند. گروه خودرو هم در معاملات امروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه یک ‌میلیارد و ۲۷۶ میلیون برگه سهم به ارزش چهار هزار و ۲۷۵ میلیارد ریال دادوستد شد.

طی روز چهارشنبه شاخص فرابورس بیش از ۱۸۱ واحد کاهش داشت و بر روی کانال ۱۹ هزار و ۹۶۷ واحد ثابت ماند. همچنین در این بازار ۹ میلیارد و ۷۰۲ میلیون برگه سهم به ارزش ۹۵ هزار و ۵۴۸ میلیارد ریال دادوستد شد.

در این روز شرکت فولاد هرمزگان جنوب بانماد «هرمز»، پالایش نفت شیراز بانماد «شراز»، گروه سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی بانماد «سمگا»، توسعه سامانه نرم‌افزاری نگین بانماد «توسن»، بهمن دیزل بانماد «خدیزل»، بیمه اتکایی ایرانیان بانماد «اتکای»، صنایع شیمیایی کیمیاگران امروز بانماد «شکام» و بیمه تجارت نو بانماد «بنو» با تأثیر مثبت بر شاخص فرابورس همراه بودند.

همچنین بیمه پاسارگاد بانماد «بپاس»، پلیمر آریا ساسول بانماد «آریا»، صنعتی مینو بانماد «غصینو»، پتروشیمی تندگویان بانماد «شگویا»، سهامی ذوب آهن اصفهان بانماد «ذوب»، پتروشیمی مارون بانماد «مارون»، صنایع پتروشیمی تخت جمشید بانماد «شجم»، صنایع مادیران بانماد «مادیرا»، اعتباری ملل بانماد «وملل» و فرابورس ایران بانماد «فرابورس» تأثیر منفی بر شاخص فرابورس داشتند.