جان تمام مردم در خطر است

چرا قانون هوای پاک اجرا نمی‌شود

گلی ماندگار|

 بعد از دو سال که پاندمی کرونا باعث تعطیلی مدارس شده بود، حالا این آلودگی هواست که باعث شده مهدکودک‌ها و مدارس تهران و 4 شهرستان دیگر این استان تعطیل شوند. بعد از مدت‌ها جنگ و جدل در مورد بازگشایی مدارس، حالا عامل کشنده دیگری آن را به تعطیلی کشانده است. آلودگی هوا؛ معضلی که سال‌هاست پایتخت‌نشینان و البته دیگر کلان‌شهرهای ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و این اواخر اوضاع به حدی حاد شده که انگار دیگر کاری از دست کسی بر نمی‌آید. مازوت سوزی همچنان ادامه دارد هر چند که مسوولان سعی می‌کنند این اتفاق را منکر شوند، اما این حقیقت غیرقابل انکار است. این اتفاق سال‌هاست که رخ می‌دهد، نیمه دوم سال نیمه آلودگی است. اینکه در بسیاری موارد تابلوهای شاخص آلودگی هوا در روزهای بسیار آلوده خاموش می‌شوند، نشان از خط زدن صورت مساله‌ای است که با جان انسان‌ها سر و کار دارد.

    فقط کودکان و دانش‌آموزان ریه دارند

چرا باید در شرایطی که آلودگی هوا در شاخص بحران قرار گرفته و بسیار خطرناک است، تنها مهدهای کودک و مدارس تعطیل شوند، اینکه کودکان و نوجوانان آسیب‌پذیرترند شاید درست باشد، اما بقیه افراد جامعه کجای نگرانی مسوولان قرار دارند. چرا نباید شرایط برای همه یکسان باشد. در بین افرادی که این روزها مجبورند به سر کار بروند هستند کسانی که از ناراحتی‌های قلبی و ریوی رنج می‌برند و نفس کشیدن در این هوا می‌تواند امضا کردن حکم مرگشان باشد اما باز هم هیچ کسب و کاری تعطیل نمی‌شود، مگر زمانی که کرونا در حال گرفتن جان روزانه صدها نفر از افراد بود، کسی به فکر تعطیلی کامل افتاد؟ این که از تعطیلی و شهر و استانی با این میزان آلودگی خبری نیست، تنها یک برداشت می‌توان داشت، آن هم بی‌برنامگی مسوولانی که این روزها جز شعار دادن کار دیگری بلد نیستند.

    جان به قیمت نان علیرضا نعمتی، متخصص ریه در این باره به «تعادل »

می‌گوید: از نظر ما شرایط بسیار بحرانی است، تنفس در این هوا می‌تواند احتمال مرگ و میر داشته باشد، به خصوص برای افرادی که دچار بیماری‌های تنفسی هستند. افرادی که از اسپری‌های آسم استفاده می‌کنند، افرادی که نارسایی قلبی دارند. اما چطور می‌شود از مردم خواست که سر کارشان حاضر نشوند در حالی که مشکل معیشت این روزها باعث شده تا نان به قیمت جان برای مردم تمام شود.

او می‌افزاید: این غبار خطرناکی که روی شهر تهران و دیگر شهرهای بزرگ را گرفته، یک آلودگی عادی نیست، حتی وزش باد هم نمی‌تواند این ذرات معلق سنگین را جابه‌جا کند. این ذرات وارد ریه افراد می‌شود. تاثیرات این آلودگی بر تمام افراد از کوچک و بزرگ تا پیر و جوان بسیار خطرناک است. از سوی دیگر این آلودگی می‌تواند حتی بر روی جنین هم تاثیر داشته و باعث بروز بیمارهایی در جنین شود. بالا رفتن آمار بیماری‌هایی مانند، سرطان، بیماری‌های تنفسی، و حتی سکته مغزی از عوارض آلودگی هوا به شمار می‌رود.

      مهدکودک‌ها تعطیل  و مدارس غیرحضوری شد

بر اساس مصوبه کمیته اضطرار آلودگی هوای استان تهران با توجه به پایداری هوا و احتمال افزایش شاخص آلایندگی برای فردا و پس فردا تعطیلی مهدهای کودک و غیرحضوری شدن مدارس در کلیه مقاطع برای شهرستان‌های تهران، قرچک، پاکدشت، ورامین و پیشوا اجرا خواهد شد. کمیته اضطرار آلودگی هوا با ریاست ملکی معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تهران و حضور مهدی پیرهادی و سوده نجفی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران، منصور درجاتی مدیرکل مدیریت بحران استان تهران و محمودی مدیرکل محیط زیست استان تهران در محل استانداری تهران تشکیل جلسه داد که نهایتا ملکی در تشریح مصوبات این جلسه گفت: همانند مصوبات جلسه قبلی همه موارد اعلام شده در جلسه قبل برای روزهای چهارشنبه و پنجشنبه هفته جاری اجرایی خواهد شد. او ادامه داد: به این ترتیب کنترل دقیق‌تر خودروهای فاقد برگه معاینه فنی و جلوگیری از تردد این خودروها اجرایی خواهد شد. همچنین ممنوعیت تردد شبانه کلیه خودروهای گازوئیلی و جلوگیری از انجام کلیه فعالیت‌های عمرانی که موجب تشدید آلودگی هوا می‌شود، اجرایی می‌شود.

ملکی ادامه داد: جلوگیری از روشن ماندن اتوبوس‌ها و مینی بوس‌ها در پایانه‌های مسافربری، نظارت ویژه برای جلوگیری از سوزاندن زباله، استقرار پایگاه‌های سیار فوریت‌های پزشکی، اورژانس، هلال احمر با جانمایی مناطق آلوده‌تر و پرترددتر به منظور کاهش زمان دسترسی به پایگاه‌ها از دیگر مصوبات این جلسه است.

او تاکید کرد: کلیه مهدهای کودک در شهرستان‌های تهران، قرچک، پاکدشت، ورامین و پیشوا تعطیل خواهند بود و مدارس نیز در کلیه مقاطع برای روزهای چهارشنبه و پنجشنبه هفته جاری در شهرستان‌های تهران، قرچک، پاکدشت و ورامین و پیشوا به صورت غیر حضوری برگزار می‌شوند.

    آماری بالا‌تر از مرگ‌های کرونایی

اگر آمار تلفات چند سال اخیر بر اثر آلودگی هوا را در کشور بررسی کنیم، به رقمی بسیار وحشتناک‌‌تر از مرگ‌های کرونایی دو سال اخیر می‌رسیم اما اینکه چرا این میزان مرگ‌ومیر چندان مورد توجه نیست و دولت‌های مختلف در ۸ سال دولت ‌داری هر کدام به‌گونه‌ای از زیربار مسوولیت آن شانه خالی می‌کنند و نهادهای غیردولتی نیز همین رفتار را دارند، قابل تامل‌تر است.

براساس گزارش سال گذشته اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، سالانه ٣٠ هزار نفر در کشور بر اثر آلودگی هوا جان می‌سپارند؛ رقمی که اگر امسال بیشتر نشده باشد، حداقل ثابت مانده است؛ این رقم بزرگ اما در بررسی‌­های وزارت بهداشت حتی به ۴۲ هزار نفر هم می‌رسد؛ گروه «سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار» وزارت بهداشت اعلام کرده، مواجهه طولانی‌مدت با آلاینده ذرات معلق در کشور، سالانه باعث بروز ۴۱ هزار و ۷۰۰ مورد مرگ زودرس می‌شود.

    تلفات انسانی آلودگی هوا فراتر از کرونا

یک محاسبه سرانگشتی نشان می‌دهد تلفات انسانی آلودگی هوا فقط در4-3 سال گذشته بیشتر از ۱۳۰ هزار نفر آمار رسمی است که از بهمن ۹۸ تا امروز بر اثر کرونا جان باخته‌اند! به نظر می‌رسد آلودگی هوا در تهران و شهرهای صنعتی کشور چنان عادی و تکراری شده که کسی به شمار کشته‌های سالانه آن توجه نمی‌کند و حتی خسارات هنگفت چند میلیارد دلاری هم توجهی برنمی‌انگیزد؛ رقمی که چند منبع مختلف آن را تایید کرده‌اند. براساس برآوردها، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تحمیلی ناشی از آلودگی هوا بسیار زیاد است؛ تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها، بازار، برخی کارخانه‌ها، محدودیت‌های رفت‌وآمد و ... فقط بخشی از آن است. طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت، این هزینه در ایران بیش از ۳۰ میلیارد دلار و برابر با ۲.۴۸ تولید ناخالص ملی است؛ در حوزه بهداشت، این هزینه‌‌ها در کنار مرگ، شامل تشخیص و درمان یا نگهداری از هزاران بیمار آلودگی هوا می‌­شود که سالانه دچار بیماری‌های مزمن تنفسی، سرطان، قلب و سکته‌های مغزی می­‌شوند.

    قانونی که هنوز اجرایی نشده است

بروز پیرانی، کارشناس محیط زیست در مورد افزایش آلودگی هوا به تعادل می‌گوید: بیش از 4 سال از تصویب قانون هوای پاک می‌گذرد اما این قانون همچنان به مرحله اجرا در نیامده است. بعد از این همه سال که فعالان محیط زیست تاکید داشته‌اند که باید صنایع از اطراف شهرهای بزرگ انتقال داده شوند، هیچ‌کدام از دولت‌هایی که بر سر کار آمده‌اند در تحقق این امر موفق نبوده‌اند. اگر بخواهیم به درستی به موضوع آلودگی هوا ورود کنیم باید بگوییم که تمام صنایع دولتی و شبه‌دولتی، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها و کارخانه‌ها و خودروسازان، مسبب اصلی آلودگی هوای شهرها هستند و نقش مردم در آلودگی هوا کمتر است؛ اگرچه صفر نیست.  او می‌افراید: بر اساس قانون هوای پاک وزارتخانه‌های کشور، راه‌وشهرسازی، نفت، صمت، نیرو، بهداشت، جهاد کشاورزی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان‌های حفاظت محیط زیست،  استاندارد، جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، هواشناسی، انرژی اتمی، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، بهینه‌سازی مصرف سوخت، پلیس راهور نیروی انتظامی، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و صداوسیما نهادهایی هستند که قانون هوای پاک، مسوولیت‌هایی را برعهده آنها نهاده و وظایف مشخصی را تعیین کرده است. پیرایی در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: نمی‌توانیم تمام تقصیر را به گردن مردم بیندازیم، این حجم از آلودگی هیچ ربطی به میزان ماشین‌هایی که در خیابان‌های شهر در حال تردد هستند ندارد، مسوولان هم به خوبی این ماجرا را می‌دانند، مساله مانند وضعیت آب کشور است که مدام به مردم می‌گویند در مصرف آب صرفه جویی کنید اما کارشناسان این حوزه به خوبی می‌دانند که هدر رفت آب در شهرها بسیار کمتر از هر رفت آب در زمین‌های کشاورزی است، در واقع پر و بال دادن به کشاورزی سنتی بود که وضعیت آب کشور را به اینجا کشاند، در مورد آلودگی هم با فرافکنی و بیان این موضوع که از ماشین‌های شخصی استفاده نکنید و از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید می‌خواهند تقصیر آلودگی را به گردن مردم بیندازند ولی این منصفانه نیست.

جالب اینجاست که میزان آلودگی که وسایل نقلیه عمومی اعم از اتوبوس و مینی‌بوس در شهر تولید می‌کنند خیلی بیشتر از خودروهای شخصی است و البته که این آلودگی منشأ دیگری دارد و آن صنایع هستند.