آغاز روند سازنده مذاکرات

زهرا سلیمانی|«کوتاه اما سازنده»عنوانی است که می‌توان برای هشتمین نشست مشترک برجامی انتخاب کرد؛ نشستی که هرچند تنها یک ساعت در هتل کوبورگ وین طول کشید، اما به اعتقاد مذاکره‌کنندگان، توانست دیدگاه‌های طرفین را برای دستیابی به یک توافق پایدار در دورنمای آینده به یکدیگر نزدیک سازد. بنابراین در هشتمین دور مذاکرات بر سر احیای برجام میان ایران  و کشورهای 1+4 و آمریکا  دورنمای امیدبخشی از آینده پیش روی مخاطبان تصویرسازی شد. فضایی که برخی از تحلیلگران داخلی معتقدند می‌تواند روند نوسانی قیمت دلار را که بعد از پایان دور هفتم مذاکرات، شکل گرفته بود تا حدی مهار و به ثبات بیشتر بازارها در ایران مدد رساند. موضوعی که برای آگاهی از کم و کیف آن باید منتظر روزهای ابتدایی هفته و تغییرات احتمالی در روند کلی قیمت‌ها ماند. اما بررسی اظهارنظرهای مطرح شده از سوی دیپلمات‌های حاضر در مذاکرات بیانگر آن است که دو طرف تلاش برای دستیابی به نقاط مشترک بیشتر را در دستور کار قرار داده‌اند. نشستی که از ظهر پنجشنبه با این هدف کلی برگزار شد تا درباره متون پیشنهادی ایران گفت و گو شود  و نهایتا با پایان یافتن آن در عصر روز جمعه مقرر شد گفت‌ وگوها در خصوص متون پیشنهادی در سطوح مختلف ادامه یابد. نشستی که با تاکید علی باقری بر جدیت ایران بر مواضعش و سخنان انریکه مورا مبنی بر متعهد بودن طرفین به توافق پایان گرفت. علی باقری‌کنی مذاکره کننده ارشد ایران در مذاکرات وین با تشریح مبانی پیشنهادات ایران، بر جدیت و حسن نیت ایران در گفت‌ وگوها تأکید کرد. نماینده روسیه در عین تاکید بر سازنده بودن مذاکرات و اینکه ایران پذیرفته تا در قالب  محتوای کلی توافق برجام مذاکرات را دنبال کند به این نکته نیز اشاره کرد که مطالبات جدیدی که از سوی تیم مذاکره‌کننده ایرانی طرح شده باید مورد توجه قرار بگیرند. چهره‌های آمریکایی حاضر در نشست اما همچنان تلاش می‌کنند تا ایران را مجاب به گفت وگوی مستقیم با ایالات متحده کنند، درخواستی که همچنان با پاسخ منفی ایران روبه روست و راه به جایی نمی برد. 

همانطور که پیش از این عنوان شده بود، زیربنای کلی گفت وگوها مبتنی بر 2 دستور کار مشخص پیش می‌رود. از یک طرف ایران به دنبال آن است که زمینه لغو مجموعه وسیعی از  تحریم‌های اقتصادی را فراهم کرده و  تضامین لازم برای راستی آزمایی رفع تحریم‌ها را دریافت کند. از سوی دیگر نیز، آمریکا موضوع افزایش نظارت‌ها مرتبط با برنامه هسته‌ای را به عنوان یک اولویت جدی در مذاکرات پیگیری کرده و مباحث پیرامونی را حول محور تحقق این مطالبه شکل می دهد.  در این میان، هر اندازه که برخی گروه‌های ضد برجامی و جریانات افراطی در داخل و خارج کشور بیشتر تلاش می کنند، برجام را گزاره‌ای فاقد تاثیر در اتمسفر روابط بین‌الملل و مقوله‌ای پایان یافته معرفی کنند، باز هم سایه برجام بر تار و پود مذاکرات  ریشه دوانده و زیربنای هر بحث و گفت وگویی مبتنی بر  محتوای کلی این سند مهم بین المللی پیش می‌رود. در شرایطی که برخی رسانه‌های اصولگرای داخلی ترجیح می دهند، عنوان « نشست احیای برجام» را از تارک این گفت وگوها حذف کنند، اما اکثر قریب به اتفاق رسانه‌های بین‌المللی، اخبار دور هشتم مذاکرات وین را ذیل عنوان «نشست احیای برجام»بازتاب دادند. 

قبل از آغاز گفت و گوهای مرتبط با کارگروه هسته ای در روز جمعه، مذاکرات دو جانبه هیات‌های کارشناسی ایران و اتحادیه اروپا با محوریت لغو تحریم ها برگزار شد تا دو رکن اصلی مورد علاقه دو طرف که شامل رفع تحریم‌های اقتصادی و تعهدات مرتبط با افزایش نظارت‌های هسته‌ای است، طی روزهای پنجشنبه و جمعه مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. 

  توافق بدون هیچ مانع

مطابق نشست های گذشته، اخبار محتوای هشتمین نشست کمیسیون مشترک برجام نیز ابتدا در توئیت‌ها بازتاب پیدا کرد.  میخاییل اولیانف، نماینده روسیه این نشست را که تنها یک ساعت طول کشیده بود را نشستی« کوتاه» اما «سازنده» ارزیابی کرد.  مذاکره کننده ارشد روسی در توییتی نوشت: «حاضران به شماری از وجوه مشترک در مواضع پرداختند، ازجمله در رابطه با لزوم نهایی کردن سریع و موفق مذاکرات وین.» علی باقری، معاون وزارت خارجه و سرپرست هیات مذاکره ایران نیز پس از پایان نشست ابتدا در جمع خبرنگاران داخلی گفت: «ایران برای ورود به مذاکرات جدی اراده جدی دارد و در مورد دستیابی به توافق اگر زمینه‌‌های لازم فراهم شود هیچ مانعی نمی‌بیند.» و بلافاصله پس از آن  با انتشار توئیتی نوشت: «روز کاری را با میزبانی یک ملاقات مفید و سازنده با مذاکره‌ کنندگان ارشد روسیه و چین آغاز کردم. همچنین در آستانه کمیسیون مشترک دیداری هم با انریکه مورا داشتم. ایران به تعامل جدی ادامه داده و مصمم به دستیابی به توافق خوبی است که حقوق و منافع ملت‌مان را تامین نماید.»اما انریکه مورا که باقری گفت وگو با او را مطلوب و امید بخش ارزیابی کرده بود بعد از نشست در جریان گفت وگو با خبرنگارانی که برای آگاهی از مواضع طرفین در مذاکرات بی تابی می کردند، گفت: « قصد ما احیای برجام است و احساس کردم که همه هیات‌ها امروز با عزم و اراده تازه‌ای برای دستیابی به توافق به نشست ‌آمده‌اند.» مورا در کنفرانس خبری تاکید کرد که دیدگاه‌های مختلفی در خصوص روند مذاکرات هست و تلاش برای نزدیک‌ تر کردن دیدگاه‌ها نیز ادامه دارد. او گفت که مهم‌ترین فاکتور در مذاکرات، غلبه بر اختلافات است و اعلام کرد: «پرونده موضوعات مفتوح باید بسته شود و ما برای همیشه زمان نداریم.» هماهنگ‌کننده مذاکرات وین اضافه کرد که هر چه زمان بیشتری می‌گذرد، ضرورت و فوریت دستیابی به توافق تشدید می‌شود. 

اعلام آمادگی آمریکا برای دیدار با دیپلمات های ایرانی

با توجه به اهمیت مواضع ایالات متحده در شمایل نهایی مذاکرات بسیاری از خبرنگاران به دنبال آگاهی از دیدگاه‌های مقامات آمریکایی در ار خصوص این دور از مذاکرات بودند.  در این خصوص رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و مذاکره کننده ارشد این کشور در مذاکرات وین،‌ در گفت‌ وگویی مدعی شد که واشنگتن متمایل به در پیش گرفتن مسیر دیپلماسی جهت حل‌ و فصل مسئله هسته‌ ای ایران است. رابرت مالی که با خبرنگار شبکه الجزیره گفتگو می کرد، تاکید کرد که دولت بایدن در روابط با تهران،‌ دیپلماسی را در اولویت قرار می ‌دهد و احیای توافق هسته‌ای «به نفع» هر دو کشور است. مالی همچنین گفت: ما کاملا نسبت به بازگشتی دوجانبه به پایبندی به برجام[توافق هسته‌ای] متعهد هستیم. ما فکر می‌کنیم هنوز زمان برای انجام دادن این کار وجود دارد،‌ البته اگر ایران برگردد و بگوید برای این کار آماده است.نماینده ارشد آمریکا در امور ایران همچنین خواستار مذاکرات مستقیم با تهران شده و در این باره گفت، مذاکره‌کنندگان آمریکا «در هر زمان و هر کجا»، آماده دیدار با دیپلمات‌های ایرانی هستند.او در این راستا بیان کرد: ما آماده دیدار رو در رو با آن‌ها هستیم. فکر می‌کنیم بسیار بهتر از مذاکرات غیرمستقیم است. به علاوه این که ما در حال کلنجار رفتن با این موضوع پیچیده هستیم، آن‌هم با بی‌اعتمادی زیاد و احتمال زیاد ایجاد سوء تفاهم.این مقام آمریکایی در پاسخ به سوالی درباره چشم‌انداز تقابل نظامی با ایران با توجه به تنش‌های رو به افزایش میان رژیم صهیونیستی و ایران، گفت: ما مسیر دیپلماسی را ترجیح می‌دهیم. از نظر ما این بهترین راه است. بهترین راه برای ماست. گمان می‌کنیم برای ایران هم بهترین راه باشد اما ایران باید تصمیم بگیرد.

  زمانی برای پایان وعده ها

 حسین امیرعبدالهیان نیز در روز پنجشنبه در پیامی اینستاگرامی، نوشت:«همه در وین هستیم تا به یک توافق خوب برسیم.»حسین امیرعبداللهیان، با اشاره به برگزاری مذاکرات وین برای لغو تحریم‌ها نوشت: « طرف‌های غربی باید بدانند در هشت سال گذشته به اندازه کافی حرف زده شده و وعدهی بی‌عمل داده‌اند، اما امروز وقت عمل است و ما برای رسیدن به توافقی جدی و خوب تلاش می‌کنیم. برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح آمیز است، اما رفع نگرانی هسته‌ای ادعایی طرف‌های غربی با رفع کامل تحریم‌های برجامی ارتباط مستقیم دارد. هر چند تردید داریم که آیا طرف غربی اصولا آماده رفع تحریم‌ها است یا اینکه صرفا به دنبال رفع یکطرفه نگرانی‌های خود است، اما اگر طرف غربی مذاکرات با حسن نیت، ابتکار عمل و ایده‌های سازنده در ادامه مذاکرات حضور یابد، یقینا شاهد پیشرفت سریع مذاکرات خواهیم‌ بود.» در کنار این موضوع عبدالهیان از دیدار روز جمعه خود را مراجع عظامی چون حضرات آیات صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، جوادی‌آملی، نوری‌همدانی و سبحانی خبر داد. اکثریت قریب به اتفاق مراجع ضمن تاکید بر پیگیری منافع ملی کشور ضرورت گفت وگو و مذاکره با جهان پیرامونی تاکید کردند.