سخت‌افزار گمشده در توسعه ملی ایران
گروه راه و شهرسازی|
آنگونه که کارشناسان «هواشناسی» اعلام می‌کنند، «تغییرات اقلیمی» تهدیدی جدی برای دنیای معاصر به شمار می‌رود، این در حالی است که پیش‌بینی «هوا» در کوتاه‌مدت یا حتی دوره‌های ده ساله نه تنها امکان پیشگیری از مخاطرات طبیعی، مالی و انسانی را فراهم می‌آورد، بلکه می‌توان با تبدیل تهدیدات جوی و اقلیمی به فرصت از این پدیده‌ها در جهت تولید انرژی، ذخیره آب و غیره بهره جست. در این حال، نتایج بررسی‌های علمی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که ساختار و تشکیلات سازمان مهم «هواشناسی» ایران در قیاس با سازمان‌های همتای خود در سایر کشورها، به‌شدت تشنه توسعه است. به گونه‌ای که بودجه سالانه هواشناسی ایران حدود 17.5 میلیون دلار است و آشکارا و با فاصله زیاد، پس از کشورهایی همچون ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، چین، فرانسه، انگلیس، امریکا، آلمان و کانادا که اغلب مساحت یا جمعیتی کمتر از مساحت و جمعیت ایران دارند، قرار می‌گیرد. همچنین تعداد کارکنان شاغل در هواشناسی ایران (2593 نفر) از همه کشورهای یادشده به غیر از کره جنوبی (1351 نفر) که جمعیتی حدود 52 میلیون نفر دارد، کمتر است.
نقش بخش هواشناسی در توسعه ملی
به گزارش «تعادل»، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی پژوهشی به بررسی نقش بخش هواشناسی در توسعه ملی پرداخت. در این گزارش تصریح شده است، یکی از مقوله‌های بسیار مهم و کلیدی در رقابت‌های جهانی مقوله آب و هواست. توانایی در پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت چند روزه، پیش‌آگهی‌های بلندمدت فصلی، چند ساله و حتی پیش‌آگاهی اقلیمی چند ده ساله به عنوان یک استراتژی، امکان برنامه‌ریزی کلان کشوری و سرمایه‌گذاری متفاوت و مناسب را فراهم می‌آورد. با این دیدگاه لزوم توجه به جایگاه کنونی هواشناسی کشور و افزایش خدمات مستقیم و غیرمستقیم این بخش به سایر بخش‌های اجرایی کشور و عموم مردم بیش‌از‌پیش احساس می‌شود.
سهم «هوا» در مخاطرات طبیعی، جانی و مالی؟
به گزارش بازوی پژوهشی مجلس، طبق آمار اعلام شده سازمان هواشناسی جهانی، حدود 90 درصد از تعداد رخداد مخاطرات طبیعی، 70 درصد از تلفات جانی و 75 درصد خسارات مالی مربوط به مخاطرات جوی است. با توجه به اینکه این نوع مخاطرات قابل پیش‌بینی هستند، نه‌تنها امکان کاهش قابل ملاحظه خسارات مالی و جانی وجود دارد بلکه می‌توان با تبدیل تهدیدات جوی و اقلیمی به فرصت از این پدیده‌ها در جهت تولید انرژی، ذخیره آب و غیره بهره جست. در ایران، سازمان هواشناسی به عنوان سازمانی حاکمیتی وظیفه پایش، مطالعات و شناخت اثر جو و پدیده‌های جوی و اقلیمی بر کشور و ارایه پیش‌آگاهی‌های به هنگام را بر‌عهده دارد. این سازمان با تحلیل اطلاعات و آمار هواشناسی، ارایه نتایج مطالعات و پیش‌آگاهی‌ها، به‌منظور کمک به مدیریت و برنامه‌ریزی، توسعه، بهره‌وری و رفاه در امور مختلف از‌جمله در فعالیت‌های کشاورزی، آب، تولید و مصرف انرژی، حمل‌و‌نقل، امور دفاعی، بهداشت، حفاظت از محیط زیست، صنعت، گردشگری، ایمنی و کاهش تلفات جانی و مالی ناشی از مخاطرات جوی و اقلیمی عمل می‌کند. از‌آنجا‌که هواشناسی به‌طور ذاتی در زمره علوم کاربردی است، لازمه نفوذ بیشتر و بقا در ساختار جامعه و مدیریت کلان کشور، کاربردی کردن محصولات و خدمات آن است.
تعداد ایستگاه‌های هواشناسی کافی نیست
به‌منظور آگاهی از وضعیت امکانات مهم بخش هواشناسی کشور، مقایسه‌ای بین ایران و میانگین جهانی از منظر مساحت تحت پوشش ایستگاه‌های سنجش پارامترهای مختلف از‌جمله ایستگاه‌های سینوپتیک، ایستگاه‌های خودکار، ایستگاه‌های جو بالا و ایستگاه‌های هواشناسی کشاورزی صورت گرفته است. این مقایسه نشان می‌دهد که در ایران، مساحت تحت پوشش هر ایستگاه به‌مراتب بیشتر از متوسط جهانی است که این به معنای ناکافی بودن تعداد ایستگاه‌ها در کشور است. علاوه برآن مقایسه بین میزان بودجه بخش هواشناسی کشور با برخی کشورهای دنیا نشان می‌دهد که میزان بودجه اختصاص داده شده در کشورهای منتخب، به‌مراتب بیشتر از ایران است. با توجه به اثرگذاری این بخش بر بسیاری از بخش‌های دیگر از‌جمله حمل‌و‌نقل، کشاورزی، آب و غیره، هرگونه سرمایه‌گذاری و حمایت از این بخش، می‌تواند آثار مثبت فراوانی بر سایر بخش‌ها نیز داشته باشد. در واقع بخش هواشناسی، از‌جمله بخش‌های مهم و اثرگذار در برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و اقتصادی کشور است. با توجه به اثرپذیری اکثر بخش‌های جامعه از بخش هواشناسی، لازم است خدمات این بخش در کل جامعه گسترش یابد که این امر نیازمند تأمین امکانات این بخش از نظر تجهیزات مورد نیاز و نیروی انسانی متخصص و آشنا به دانش روز است. به‌دلیل عدم توجه کافی به این بخش در کشور، جایگاه هواشناسی تا سطح مطلوب فاصله زیادی دارد. میزان اعتبارات این بخش، جوابگوی به‌روز کردن و تأمین تجهیزات و ادواتی که لازمه ارایه پیش‌بینی‌های دقیق است، نبوده و در این زمینه با کشورهای پیشرو، فاصله بسیار زیادی وجود دارد. باید توجه داشت که توسعه این بخش می‌تواند مدیریت بخش‌های مهم دیگر از‌جمله حمل‌و‌نقل، کشاورزی و آب را با اطمینان بیشتری همراه کند و از خسارات ناشی از پدیده‌های جوی که هرساله بار مالی فراوانی را به کشور وارد کرده و به بروز صدمات فراوان به زیرساخت‌ها منجر می‌شود، بکاهد. در این راستا مدیریت و برنامه‌ریزی‌های دقیق کوتاه‌مدت و بلندمدت از سوی مدیران و تصمیم‌گیران کشور، در ارتقای جایگاه این بخش مهم می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
وابستگی مردم به اقیانوس و یخ کره زمین
در تحولی دیگر، سحر تاجبخش، رییس سازمان هواشناسی با اشاره به افزایش تراز آب دریاها، گفت: همه مردم به صورت مستقیم و غیرمستقیم به اقیانوس و یخ‌کره وابسته هستند. به گزارش تسنیم، سحر تاجبخش در کنفرانس اقیانوس‌شناسی خلیج فارس با تاکید بر اینکه تغییر اقلیم یکی از مهم‌ترین مقوله‌هایی است که برای هواشناسان و اقلیم‌شناسان مطرح است، اظهار کرد: افزایش دمای جو زمین، افزایش رخداد پدیده‌های حدی سیل، ذوب شدن یخ‌ها و تغییر دمای سطح زمین از جمله مسائلی است که دنیا با آن مواجه است. وی افزود: اثرات تغییر دما و عدم تعادل باعث شده تا آهنگ طراز آب دریاها روند افزایش داشته باشد که به تبع آن خاصیت اسیدی آب اقیانوس‌ها افزایش یافته است. تاجبخش تاکید کرد: همه مردم دنیا به صورت مستقیم و غیرمستقیم به اقیانوس و یخ کره وابسته هستند. در حال حاضر حدود 10 درصد از مساحت زمین توسط یخچال‌های طبیعی با ورقه‌های یخی پوشیده شده است. رییس سازمان هواشناسی ادامه داد: اقیانوس و کریوسبراز از طریق تبادل جهانی آب انرژی و کربن با سایر اجزای اقلیمی در ارتباط هستند. وی با تاکید بر انجام اقدامات ملی برای حفاظت از اقیانوس‌ها گفت: مهم‌ترین کارهایی که در این زمینه می‌توان انجام داد، کاهش و به صفر رساندن استفاده از سوخت‌های فسیلی است. ضمن اینکه با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، تولید گازهای گلخانه‌ای کاهش می‌یابد. تاجبخش یادآور شد: باید به این نکته توجه شود با افزایش هر چه بیشتر گرمایش زمین، تغییرات دما، بارش و رطوبت خاک افزایش می‌یابد.
