سه مصوبه اثرگذار فرابورس در بازار سهام
سروش خواجه حق‌وردی، معاون نظارت بازار فرابورس ایران در برنامه زنده بورسان با موضوع «نظارت بر رفتار معاملاتی در بازار سرمایه» درباره چگونگی فرآیند نظارت‌ها در فرابورس، موارد تخلف در رنج‌کشی، نحوه محدود کردن سفارش‌های نامتعارف و مصوبات جدید در حوزه تغییر در ریزساختارهای بازار سهام توضیحاتی ارایه کرد.
وی با بیان اینکه وظیفه ناظر بازار در زمینه رصد بازار و سفارش‌ها از ساعت ۰۸:۴۵ صبح آغاز می‌شود، گفت: ۵ دقیقه مانده به حراج ۹:۰۰ صبح، ورود، ویرایش و حذف توسط سیستم‌ها رصد و گزارش‌های لازم اعلام می‌شود تا موارد تخلف مورد پیگیری قرار گیرند.
معاون نظارت بازار فرابورس با شاره به اینکه معاملات پیوسته نیز رصد و بررسی می‌شوند، عنوان کرد: اطلاعات کدال ناشران در این زمینه چک و بررسی می‌شوند تا معاملات بر پایه اطلاعات نهانی نباشد.
معاون نظارت بازار فرابورس ایران در ادامه این برنامه درباره اینکه نحوه نظارت در بازار باعث اختلال در کشف قیمت می‌شود، گفت: رنج‌کشی به تنهایی تخلف نیست، ممکن است فردی با توجه به حجم، شوک قیمتی ایجاد کند که این موضوع جدا از تخلف است.
حق‌وردی در توضیح موارد تخلف رنج‌کشی گفت: گاهی اوقات در جریان معاملات و رنج‌کشی، تخلف مشاهده می‌شود که تذکر می‌دهیم و این چالشی است که درخصوص رنج‌کشی‌های مثبت یا منفی وجود دارد و پیگیری می‌شود؛ لایه اول در این خصوص هشدار است اما وقتی می‌بینیم که معامله‌گر آگاهانه رنج‌کشی می‌کند و به این موضوع اذعان دارد، تذکرهای لازم داده می‌شود.معاون نظارت بازار فرابورس درباره محدود شدن دسترسی کدهای معاملاتی گفت: در قانون، موضوعی با عنوان بستن کد اصلا وجود ندارد بلکه فقط دسترسی‌های برخط کارگزاری محدود می‌شود؛ به این ترتیب که اگر مشتری اقدامی مغایر با شفافیت و منصفانه بودن بازار انجام دهد، کارگزار می‌تواند دسترسی را محدود کند. بر اساس قانون، کارگزاری و بورس‌ها این امکان را دارند.وی در خصوص تقسیم کار در زمینه نظارت بر معاملات بازار سرمایه با تاکید بر اینکه این موضوع اگر سمت ارکان حرکت کند، قابل بحث است، افزود: اما ارکان با کارگزاری‌ها نمی‌توانند در حوزه نظارت تقسیم کار داشته باشند بلکه باید نظارت موازی وجود داشته باشد، کارگزاران باید سطح سواد مشتری را برای ارایه دسترسی آنلاین بسنجند.حق‌وردی به موضوع پیگیری سفارش‌های نامتعارف که به کارگزاری‌ها ابلاغ شد نیز اشاره و اظهار کرد: این تصمیم، موضوع پیشگیرانه نبود، بلکه شناسایی تخلف بود؛ چراکه سرمایه‌گذاران فقط ۵ مظنه می‌بینند پس دور از انصاف و شفافیت است که یک نفر ۴ مظنه مشابه بگذارد، این موضوع در فرآیند تصمیم‌گیری اخلال ایجاد می‌کند و شفافیت را زیر سوال می‌برد.
معاون نظارت بازار فرابورس با تاکید بر اینکه سرپیچی کارگزاران از ماده ۱۵ دستورالعمل اجرایی معاملات برخط اوراق بهادار در بورس تهران و فرابورس ایران در مرجع رسیدگی تخلفات رسیدگی خواهد شد، گفت: عدم اجرای این ابلاغیه می‌تواند محدودیت‌هایی برای دسترسی برخط کارگزاری ایجاد کند؛ چراکه تخلف سفارش‌گذاری‌های نامتعارف شرط انصاف در سفارش‌گذاری‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وی در توضیح این ابلاغیه گفت: بر اساس آنچه به کارگزاری‌ها اعلام کردیم باید الگوریتمی با نظارت گذشته‌نگر تدوین شود و هیات‌مدیره کارگزاری بعد از بررسی، اقدام مبتنی بر مصوبه را انجام دهد. به گفته وی بر اساس مقررات، کارگزاری باید سفارش‌های مشتری را مدیریت و مسیر برخط و صلاحیت‌ها را چک کند، زیرا کارگزاری نسبت به ویژگی دسترسی که ارایه می‌دهد باید مسوولیت بپذیرد و واحد کنترل داشته باشد.
خواجه حق‌وردی با اشاره به اینکه پیش از ابلاغ موضوع فوق از ۴ کارگزار بزرگ به همراه شرکت‌های oms دعوت کردیم تا موضوع سفارش‌های نامتعارف را بررسی و جمع‌بندی کنیم، گفت: یکی از دغدغه‌های سرمایه‌گذاران خرد تصور دستکاری بازار است که وقتی موضوع را بررسی می‌کنیم فقط به سفارش‌های نامتعارف می‌رسیم که چنین تصوری را برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.
وی سفارش‌های نامتعارف را باعث کاهش عمق بازار و دفتر سفارش‌ها دانست و افزود: چنین رفتارهایی به شفافیت بازار ضربه می‌زند. این مقام مسوول همچنین از بررسی موضوع نظارت هوشمند در فرابورس خبر داد و گفت: برای این موضوع لازم است که داده‌های برچسب‌دار ذخیره شوند که در فرابورس مدتی است در حال ذخیره این اطلاعات هستیم، فعلا در حال بررسی این موضوع در محیط آزمایشی هستیم؛ لازم به ذکر است بورس نزدک هم در لایه‌های نظارتی هنوز نظارت هوشمند را اجرایی نکرده است.خواجه حق‌وردی در ادامه این برنامه به سه مصوبه اثرگذار فرابورس در حوزه حجم مبنا و دامنه نوسان در بازار سهام اشاره کرد و گفت: براساس یکی از مصوبه‌ها اگر نماد ۵ روز صف خرید یا فروش بود، بازارگردان می‌تواند با ۴ برابرکردن تعهدات، دامنه نوسان را حذف کند. مقررات دیگر نیز می‌گوید برای نمادهایی که بازارگردان دارند براساس ضوابط بورس‌ها و به درخواست بازارگردان، می‌توان دامنه را باز کرد و فرابورس در حال بررسی این موضوع است. موضوع بعدی نیز اعمال یا عدم اعمال حجم مبنا است که فرابورس براساس ضوابط مشخصی در بازارهای اول و دوم آن را اجرایی کرد.وی با اشاره به اینکه موضوع حذف حجم مبنا در ۲۰ نماد در بازارهای اول و دوم فرابورس بر اساس شرایط نمادها اجرایی شد، گفت: تمامی این ۲۰ نماد بیش از حجم مبنا مورد معامله قرار گرفتند و حتی دو نماد ۱۰ برابر بیشتر از حجم مبنا معامله شدند که نشان می‌دهد حجم مبنا موضوع محدود‌کننده‌ای برای بازار است.
