تعیین ارزش واقعی املاک شهرداری با بورس کالا
بهاره آروین، رییس کمیته شفافیت و شهر هوشمند پنجمین دوره شورای شهر تهران در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین اظهار داشت: وقتی در گذشته از مدیران شهرداری می‌پرسیدیم، چرا عرضه املاک را در بورس کالا انجام نمی‌دهند که در فرآیندی شفاف، قیمت واقعی کشف شود، می‌گفتند این املاک خیلی‌تر و تمیز نیست و اسناد مالکیت اشکال دارد یا دارای معارض است.
وی با بیان این نکته می‌گوید: می‌توان گفت با این رویکرد مدیران وقت شهرداری که تلاشی برای تغییری بزرگ و مثبت در روندهای مزایده‌ها نکردند، در واقع بهانه‌ای برای ادامه فرآیند غیرشفاف فروش املاک شهرداری ایجاد شد.
آروین در توضیح بیشتر این مطلب می‌گوید: متأسفانه حوزه املاک در شهرداری تهران، اغلب حوزه غیرشفافی بوده و هرچند، تلاش‌های زیادی شد که این عرصه شفاف شود، اما از آنجا که حوزه املاک نسبت به حوزه‌های دیگر زمینه فساد گسترده‌تری داشت، مقاومت‌های بیشتری در برابر شفافیت دیده می‌شد و آن اندازه که حوزه معاملات شفاف شد، در حوزه املاک شفافیت شکل نگرفت. به گفته او بسیاری از فرآیندهای عرضه املاک، دستی انجام می‌شود و همین موضوع سبب می‌شد آن حد از شفافیت که لازمه از بین بردن بروز فساد است، تحقق پیدا نکند.
پتانسیل فساد در فرآیندهای گذشته
به گفته رییس کمیته شفافیت و شهر هوشمند پنجمین دوره شورای شهر تهران، همواره در فروش‌های غیر شفاف، قابلیت و احتمال فساد وجود دارد که در گذشته واگذاری برخی املاک بدون طی تشریفات لازم از جمله نقاط مبهم واگذاری‌های گذشته به شمار می‌رود.
آروین تاکید می‌کند: بسیاری از این املاک در قالب پروژه‌های مشارکتی به افراد مرتبط با پروژه‌ها، هبه شد. همچنین بخشی از املاک در قالب تهاتر به طلبکاران شهرداری واگذار شده که در بسیاری از موارد، ارزش این املاک به‌طور واقعی برآورد نشده و ممکن است املاک ارزشمند با قیمت بسیار پایین‌تری از ارزش ذاتی خود واگذار شده باشند.عضو هیات‌علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه تهاتر در شهرداری می‌تواند با سایر نهادهای عمومی، بانک‌ها یا اشخاص حقیقی انجام شده باشد، یادآور شد: شهرداری تهران به دلیل نیاز به نقدینگی، املاک را در قبال بدهی‌ها واگذار می‌کند اما عدم شفافیت این حوزه باعث شده ارزش واقعی املاک آشکار نشود.
آروین در ادامه یادآور شد: در دوره قبل ما برای حل چالش، بازار آنلاین تهاتر را پیشنهاد دادیم که واسطه‌هایی همانند کارگزاری‌ها که املاک شهرداری را بین طلبکاران و بدهکاران به شهرداری دست به دست می‌کردند، حذف شوند. بنا بود هم واگذاری املاک شهرداری به طلبکاران و هم واگذاری املاک بدهکاران به شهرداری، با این مکانیزم انجام شود که در برابر این تغییر نیز مقاومت شد.
رویکرد جدید شهرداری و پایان روند غیر شفاف
این عضو پیشین شورای شهر تهران با بیان اینکه به تازگی مقرر شده تا عرضه املاک شهرداری در بورس کالا انجام شود، گفت: آنچه عرضه املاک شهرداری در بستر بورس کالا را ضروری می‌کند، کنار رفتن رویه‌های مبهم گذشته و آشکار شدن ارزش واقعی املاک در بازار شفاف و رقابتی است. اصولاً هر نوع عرضه املاک عمومی باید در فرآیند کاملاً شفاف و رقابتی انجام شود. عرضه املاک در بورس کالا می‌تواند ضامن فرآیند شفاف و شکل‌گیری مقوله رقابت باشد، بدین‌ترتیب ارزش واقعی املاک مشخص می‌شود و شهروندان (حقیقی/ حقوقی) در شرایط برابر می‌توانند در سمت تقاضا و عرضه قرار گیرند.
او با بیان اینکه الکترونیکی شدن فرآیندها به نفع حداکثری شهرداری‌ها و حقوق مردم منجر می‌شود، گفت: وقتی واگذاری املاک در بازاری غیر از بورس کالا به عنوان بستری شفاف انجام شود، پتانسیل‌های فسادزایی برای آنان شکل می‌گیرد درحالی که عرضه این دست از املاک و سایر دارایی‌ها در بورس کالا می‌تواند ضامن حقوق شهروندان باشد. به بیان دیگر، واگذاری املاک شهرداری در بورس کالا کمک می‌کند این املاک در تاریکخانه‌های بوروکراسی به خواص واگذار نشود.
ضایع شدن حق شهرداری و شهروندان
او عنوان کرد: حدود 61 هزار سند در شهرداری تهران به تملک درآمده تا پروژه‌هایی مانند پارک‌ها و بزرگراه‌ها به اجرا برسد که فرآیند انتقال این اسناد به دلیل زمان‌بر بودن، باعث ضرر و زیان شهرداری شده است. در برخی موارد به دلیل انجام نشدن فرآیند ثبت اسناد دفتری، تعدادی افراد در پارک‌ها و بزرگراه‌های ساخته‌شده، ادعای مالکیت کرده‌اند و حتی چند بار از شهرداری پول گرفته‌اند.
3 مانع شفافیت فروش املاک شهرداری
او یادآور شد: شورای شهر در سال 92، مصوبه‌ای داشت که براساس آن باید تمام املاک شهرداری تهران در سامانه جامع املاک ثبت می‌شد اما در شورای پنجم یعنی چهار سال بعد از آن مصوبه، کمتر از 1000 ملک در این سامانه ثبت شد. در پیگیری‌های انجام‌شده، سازمان املاک از ضعف زیرساخت فنی این سامانه شکایت می‌کرد ولی فاوا (سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران) معتقد بود برخی مدیران میانی اراده‌ای برای ثبت ندارند و بهانه‌تراشی می‌کنند؛ به این ترتیب نخستین عاملی که در گذشته باعث شد، شفافیت فروش املاک شهرداری به تاخیر بیفتد، عدم اراده مدیران میانی بوده است.
عضو هیات‌علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس اضافه کرد: مانع دوم اجرای عرضه شفاف املاک، پتانسیل بالای فساد در این حوزه است. خواه‌ناخواه ذی‌نفعان زیادی هستند که از فرآیندهای غیرشفاف تهاتر استفاده می‌کنند و بسیاری از املاک ارزشمند شهر را بدون طی تشریفات رقابتی و شفاف در قالب مزایده صاحب می‌شوند
آروین همچنین تصریح می‌کند: مانع سوم هم این است که عده‌ای معتقدند بسیاری از املاک شهرداری سند روشن و مشخصی نداشته و معارض دارد. به همین دلیل است که شهرداری این املاک را به‌صورت تهاتر و برخی روال‌های غیرشفاف واگذار کرده است. در واقع این موضوع، چرخه و دور باطلی است که باعث می‌شود هر چه بیشتر پتانسیل‌های فساد گسترده شود و به عقیده من با توجیه و بهانه از عرضه شفاف املاک، دوری کنند.
او در پایان گفت: اگر ملکی فروخته یا اجاره داده می‌شود، حتماً می‌تواند در فرآیندهای شفاف عرضه نیز قرار بگیرد که نفع حداکثری شهرداری را در نظر گیرد و به این ترتیب، عرضه املاک شهرداری تهران در بورس کالا می‌تواند سرآغاز حذف رانت و روندهای غیرشفاف و ورود جدی شهرداری به بستری شفاف باشد.
