انتظارات قیمتی از برجام

خسرو فروغان گران‌سایه

مدیریت عرصه اقتصادی امروز امری بسیار پیچیده و نیازمند فراهم کردن مقدمات گسترده است. یک کشور نمی‌تواند انتظار داشته باشد که بدون برنامه‌ریزی دقیق برای آینده خود، راهی برای خروج از مشکلات پیدا کند.

در این تردیدی نیست که تحریم‌ها برای اقتصاد ایران مشکلات فراوانی ایجاد کرده و قطعا در صورت کنار رفتن این محدودیت‌ها ما امکان فعالیت بیشتری خو اهیم داشت و چه در حوزه تولید و چه در بخش صادرات، دست تجار ایرانی باز خواهد شد اما در عین حال باید به این سوال پاسخ داد که آیا با لغو تحریم‌ها، تمام مشکلات اقتصادی ما حل می‌شود؟

با توجه به شرایطی که اقتصاد ایران داشته، خبرهای خوب می‌توانند افق اقتصادی را مثبت کنند و به همین دلیل می‌توان انتظار داشت که لااقل میزان تورم انتظاری در اقتصاد کاهش یافته و در کوتاه‌مدت قیمت برخی کالاها تغییر کند اما آیا مقدمات لازم برای کاهش بلندمدت قیمت‌ها نیز فراهم شده است؟

در اقتصاد ایران، نظارت به عنوان یک گم شده مهم همواره مورد بی‌توجهی بوده است. وقتی تولیدکننده شناسنامه‌دار موظف است که مالیات خود را به شکل دقیق پرداخت کند اما دلال‌ها و واسطه‌ها که بیشترین سود را می‌برند عملا از پرداخت مالیات و قرار گرفتن در فهرست نظارت‌ها معاف هستند، آیا می‌توان انتظار کاهش قابل توجه قیمت‌ها را داشت؟

از سوی دیگر نظارت‌هایی که در فرآیند توزیع کالا وجود دارد نیز کامل نیستند. بازرسان و ناظران تعدادشان محدود است و توان پاسخ دادن به تمام نیازها را ندارند. از سوی دیگر دست آنها در نظارت نیز بسته است و ابزارهای کافی در اختیارشان قرار ندارد. به این ترتیب نمی‌توان انتظار داشت که بدون گسترش این ابزارهای نظارتی، وضعیت بازار تغییر پیدا کند. 

در نگاه کلان نیز شرایط به همین شکل است. شاید تحت تاثیر محدودیت در دسترسی به منابع ارزی، نرخ دلار در بازار ایران افزایش یافته و با کاهش تحریم‌ها، بتوان انتظار داشت که بخشی از این موضوع جبران شود اما ما نباید فراموش کنیم که ارزش پول ملی ما برای دورانی طولانی کاهش یافته و عامل مهم آن سیاست‌های اشتباه اقتصادی و عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها بوده است. باید ببینیم که در صورت کنار رفتن تحریم‌ها آیا این‌بار به سمت اصلاح زیرساخت‌ها و بهبود شرایط کلان حرکت می‌کنیم؟ در این صورت می‌توان انتظار داشت که قیمت کالاها پس از یک دوره نزولی شوند اما در غیر این صورت، تاثیرگذاری بلندمدت در این حوزه دور از ذهن است.