جنگ روسیه و اوکراین وضعیت بورس را تغییر می‌دهد؟
گروه بازار سرمایه |
بورس تهران در هفته‌ای که گذشت مانند آنچه سهامداران در دو ماه اخیر شاهدش بودند، دچار رکودی سنگین بود. شاخص کل که هفته‌هاست در محدوده یک میلیون و ۲۸۰هزار واحدی گیر کرده و مدام در بازه ۱۰ هزار واحدی نوسان می‌کند این هفته نیز طبق روالی که اشاره شد به کارش در روز چهارشنبه پایان داد. در حال حاضر بازار با ابهامات زیادی سر و کله می‌زند اما مهم‌ترین ابهام مذاکرات و جنگ روسیه و اوکراین است. وضعیت برجام احتمالا طی هفته آینده مشخص شود. با وجود این موضوع باید وضعیت روسیه و اوکراین را بررسی کرد. روسیه معادل هفت میلیون بشکه تولید نفت دارد و بیش از ۳۵ درصد گاز مصرفی اروپا از طریق روسیه تامین می‌شود، با فرض محال تحریم صادرات نفت روسیه، در کوتاه‌مدت و با اتکا به استفاده از ذخایر استراتژیک نفت در کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده نفت می‌توان تا چند ماه این کمبود را پوشش داد اما در طولانی مدت بازار جهانی نفت با چالش جدی مواجه می‌شود. حتی با مقرون به صرفه شدن ورود نفت shale توسط کشورهایی مانند امریکا و کانادا، جبران این کسری بسیار زیاد، دشوار است و موسسات معتبر نفت ۱۵۰دلاری را پیش بینی کرده‌اند. در ارتباط با گاز نیز وضعیت به همین شکل است و کاهش واردات گاز روسیه به اروپا موجب افزایش شدید قیمت گاز می‌شود.حتی اگر با تحریم مسکو شاهد قطع گاز به اروپا نباشیم به احتمال فراوان شاهد کاهش صادرات گاز و افزایش قیمت گاز خواهیم بود. در نتیجه خط لوله نورد استریم ۱ و مسیرهای انتقالی گاز روسیه را از اوکراین به سایر کشورهای اروپایی ممکن انتقال می‌دهند و ممکن است فقط بهره‌برداری از خطوط انتقال نورد استریم ۲ به صورت کامل ملغی گردد. در نگاهی دقیق‌تر افزایش قیمت نفت و گاز به نفع اقتصاد ایران خواهد بود. در صورتی‌که ایران به برجام بازگردد، می‌تواند در مدت زمان کوتاهی به سقف تولیدی خود در دوران پیشا تحریم برگردد. همچنان که در دولت قبلی و برجام یک شاهد این امر بودیم. درصورت باز پس‌گیری سهم ایران از بازار جهانی نفت انتظار می‌رود درآمد حاصل از صادرات نفت افزایشی چشمگیر داشته باشد. نکته‌ای که حتی می‌تواند موضع ایران را در مذاکرات وین قوت بخشد و نیاز بالقوه بازارهای جهانی به نفت ایران می‌تواند منافع برد بردی را برای طرفین به وجود بیاورد. بنابراین اگر افزایش درآمدهای نفتی به درستی مدیریت شود و سیاست‌گذاری‌های صحیح اقتصادی صورت بگیرد (که متاسفانه در گذشته شاهد ضعف‌های عمیق سیاست‌گذاری اقتصادی به ویژه در دولت احمدی‌نژاد و با نفت ۱۴۰ دلاری بوده‌ایم) با پوشش تقاضای انباشته ارزی فراوان در صنایع مختلف، موجب احیای اقتصاد ایران خواهد شد.
افزایش قیمت غلات
در بخشی دیگر به بررسی اثرات این بحران بر بازار کامودیتی‌های کشاورزی می‌پردازیم. روسیه اولین صادرکننده گندم بوده و اوکراین سومین صادرکننده ذرت و چهارمین کشور صادرکننده گندم است. بنابراین، در صورت تداوم جنگ و در پی آن تحریم روسیه و نبود صادرات، شاهد تورم بسیاری زیادی در غلات و حبوبات خواهیم بود. جایگاه و اهمیت اوکراین در تولید غلات به قدری است که در زمان جنگ جهانی دوم هیلتر اولویت تسخیر اوکراین را حتی بیشتر از شهرهای مهم روسیه می‌دانست و اوکراین را به عنوان اصلی‌ترین منبع تامین مواد غذایی در نظر داشت.
با توجه به اینکه ایران به غیر از گندم که به صورت بی‌ثبات و تا حدی یک خودکفایی نسبی دارد و البته با توجه به شرایط اقلیمی این خودکفایی نیز بسیار شکننده است در سایر غلات و حبوبات از جمله ذرت
و ... وارد‌کننده است. افزایش جهانی قیمت گندم، ذرت و سایر غلات و حبوبات موجب افزایش قیمت در ایران هم خواهد شد. ایجاد اخلال در چرخه جهانی غلات و حبوبات تاثیر مستقیم در تورم مواد خوراکی نیز خواهد داشت و در صورت تحریم‌های گسترده روسیه و نبود صادرات باید منتظر تورم مستقیم در غلات و حبوبات و سپس شاهد تورم غیرمستقیم در سایر موادغذایی مانند گوشت مرغ و دام، لبنیات و .... خواهیم بود. با توجه به افزایش منابع حاصل از صادرات نفت، ایران می‌تواند این کمبود را پوشش دهد و این تهدید بیشتر متوجه کشورهای اقتصادی ضعیف است. در یک جمله اگر بخواهیم خلاصه کنیم کاهش و قطع صادرات روسیه و اوکراین منجر به افزایش فقر و گرسنگی در کل جهان به ویژه در کشورهای ضعیف اقتصادی خواهد شد.
چشم‌انداز بازار بر طلا و کامودیتی‌های فلزی
با توجه به اینکه روسیه سومین منابع طلا در جهان را دارد و از طرفی ۱۵درصد نیکل جهان نیز در روسیه تولید می‌شود، همچنین از صادر‌کنندگان اصلی آلومینیوم و مس در جهان است. پس از حمله روسیه به اوکراین شاهد یک گپ بسیار بزرگ در قیمت کامودیتی‌های فلزی و طلا بودیم (به غیر از مس زیرا سهم مس تولیدی روسیه در جهان به مراتب کمتر از طلا، نیکل و آلومینیوم است) و همین موضوع اهمیت تاثیر روسیه بر بازارهای جهانی این فلزات را نشان می‌دهد. با در نظر گرفتن این موضوع که کشور ایران ۱.۲درصد منابع مس جهان را در اختیار دارد و با توجه به پیش بینی‌های علمی برای افزایش تقاضا برای مس در طی سال‌های آینده در صورت محقق شدن، صنایع مس ایران بسیار متفاوت خواهند شد.
تاثیر جنگ اوکراین و روسیه بر بورس ایران
در حال حاضر پارادایم اصلی و تاثیرگذار بر بازار سرمایه ایران مباحث مربوط به برجام است و کنش و واکنش‌های برجامی محرک اصلی بازار سرمایه هستند. اما بحران اوکراین هم می‌تواند تاثیراتی نسبی بر بازار و برخی گروه‌ها بگذارد. از جمله این تاثیرات افزایش قیمت جهانی نفت بر روی گروه پالایشی‌ها و کرک اسپرد آنها است. در فصل زمستان نیز ما شاهد افزایش کرک اسپرد پالایشی‌ها بودیم و توقع داریم در سه ماهه زمستان نیز همانند پاییز شاهد گزارش‌های خوبی از این صنایع باشیم. بر خلاف افت سهام برخی از شرکت‌های پالایشی و با توجه به میانگین کرک اسپرد در هفته‌های گذشته که در بازه ۱۴ تا ۱۴.۵ دلار بود، به نظر می‌رسد وضعیت کرک اسپرد در زمستان از میانگین پاییز بهتر است. در بهمن ماه شاهد بودیم که کرک اسپرد حتی به ۱۷ دلار نیز رسید. با توجه به افزایش شدید و ناگهانی قیمت نفت در اثر حمله روسیه به اوکراین باید منتظر باشیم و ببینیم که کرک اسپرد پس این تحولات بر چه قیمتی مچ خواهد شد که البته در یک بررسی کلی انتظار می‌رود وضعیت گروه پالایشی بهتر شود. از طرف دیگر افزایش قیمت دلار در اثر تقاضای دلار جهانی می‌تواند منجر یه افزایش قیمت دلار در داخل گردد که تاثیر مثبتی بر بازار سرمایه خواهد داشت. اما باید توجه داشت این تاثیرات و افزایشات مقطعی است و همانطور که گفته شد محرک اصلی برجام خواهد بود. قیمت جهانی محصولات پتروشیمی‌ها هم با رشد همراه شد. به خصوص اوره که رشد ۲۰۰ دلاری را تجربه کرد حتی اگر تحریم‌ها علیه روسیه اعمال شود این صنعت با افت قیمت همراه نخواهد شد. بلکه تحت تاثیر رشد قیمت دلار و رشد قیمت‌های جهانی منتفع خواهد شد.
کدام صنایع بورس رشد می‌کند؟
وحید نکویی، کارشناس بازار سرمایه در پیش‌بینی معاملات هفته آینده می‌گوید: روند معاملات متعادل و کین کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که جنگ میان روسیه و اوکراین کدام صنایع بورسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، توضیح می‌دهد: تنش میان روسیه و اوکراین و موضوع برجام؛ دو عامل اساسی برای تعیین آینده بورس است. سرمایه‌گذاران باید بدانند که تأثیر بحران روسیه بر روی بورس چه بوده و کدام صنایع از آن تأثیر خواهند گرفت. به واسطه مذاکرات برجام و جنگ روسیه و اوکراین سهام ریالی، بانکی، خودرویی، بیمه‌ای، حمل و نقل و در نهایت پتروشیمی و پالایشی می‌تواند صعودی شود. وی اضافه می‌کند: جنگ باعث خواهد شد که روسیه به وسیله اتحادیه اروپا و امریکا با تحریم‌هایی مواجه شود. مهم‌ترین اثر این تحریم‌ها نیز، منتفع شدن صنایع کامودیتی محور و صنایعی خواهد بود که تولید آنها به قیمت جهانی نفت و گاز وابسته است. نفت خام ۴۵ و گاز طبیعی ۲۵ درصد انرژی دنیا را تأمین می‌کند. روسیه در زمینه تولید و ذخایر نفت و گاز جزو کشورهای برتر است. علاوه بر انرژی، روسیه در فلزات اساسی و غلاتی مانند گندم در دنیا جایگاه خاص خود را دارد و بزرگ‌ترین تولیدکننده آلومینیوم در جهان به شمار می‌رود. اوکراین چهارمین صادرکننده گندم در جهان بوده و نزدیک به پنج درصد از عرضه گندم دنیا متعلق به اوکراین است. نکویی با اشاره به تبعات جنگ روسیه و اوکراین، اظهار می‌کند: هنگامی که جنگی اتفاق می‌افتد، عرضه این محصولات کاهش می‌یابد. کاهش عرضه و تداوم تقاضا، نرخ جهانی این کامودیتی‌ها را با افزایش مواجه می‌کند. افزایش قیمت کامودیتی‌ها، برای برخی از صنایع کامودیتی محور بورس تهران خبر مثبتی بوده و آنها می‌توانند سود بیشتری را شناسایی کنند. شرکت‌های گروه پالایشی و پتروشیمی با افزایش قیمت نفت سود می‌کنند، اما در صنایعی که انرژی آنها از طریق نفت و گاز تأمین می‌شود اثر منفی دارد. صنایعی مانند سیمانی‌ها و فلزات اساسی با افزایش قیمت نفت و گاز، هزینه‌های بیشتری را متحمل می‌شوند. این کارشناس اقتصادی به تشریح سناریوی‌های احتمالی پیرامون آینده مذاکرات برجام پرداخته و ادامه می‌دهد: اگر برجام اتفاق بیفتد، صنایع ریالی با افزایش تقاضا مواجه خواهند شد. در صورتی که برجام به نتیجه ختم نشود، صنایع دلاری و صادرات‌محور مورد توجه بازار قرار خواهند گرفت.صعود یا نزول عجیبی در بازار نداریم مگر اینکه خبر خاصی منتشر شود.
