سال‌های از دست رفته
جواد هاشمی
حتی اگر اقتصاد ایران شانس آن را پیدا کند که در دهه و قرن جدید، آمارهای اقتصادی مثبت را از راه‌هایی تازه پیدا کند، احتمالا دورانی نسبتا طولانی زمان خواهد برد تا آنچه که در دهه 90 رخ داد جبران شود. البته نباید فراموش کرد که آنچه در یک دهه گذشته رخ داده، صرفا نتیجه تصمیمات کوتاه‌مدت یا بحران‌های گذرا نبوده و ریشه در عملکرد اقتصادی طولانی‌مدت ایران دارد.
از ابتدای دهه گذشته، نخستین دور از تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران اعمال شد و با محوریت شورای امنیت سازمان ملل، بسیاری از کشورها نیز به این روند پیوستند. در نتیجه ارتباط ایران با بانک‌های جهانی به حداقل رسید و میزان صادرات نفت کشور نیز به شکل پلکانی کاهش یافت. در سال‌های ابتدایی دولت قبل و با نهایی شدن مذاکرات هسته‌ای، اقتصاد ایران برای مدتی کوتاه به یک تنفس آزاد رسید.
افزایش قابل توجه صادرات نفت، بالا رفتن میزان صادرات غیرنفتی، بهبود روابط با کشورهای مختلف جهان، انعقاد قراردادهای بین‌المللی و برنامه‌ریزی بلندمدت برای دریافت وام و فاینانس، بخشی از اتفاقاتی بود که در مدتی کوتاه اقتصاد ایران را دوره کرد. به گواه گزارش‌های رسمی، در آن دوره رشد اقتصادی ایران با نفت حتی دو رقمی و نرخ تورم نیز پس از مدتی طولانی تک‌رقمی شد.
با این وجود از سال 97 و همزمان با آغاز دور تازه تحریم‌های امریکا، بار دیگر شرایط تغییر کرد، تورم رکورد زد و رشد اقتصادی حتی از منفی پنج درصد نیز عبور کرد تا به این ترتیب تمام دستاوردهای یک دوره چند ساله، ظرف چند ماه از بین برود. با وجود آنکه دولت قبل تلاش کرد با پیگیری برخی سیاست‌های کلان، میزان فشار تحریم‌ها را کاهش دهد اما اقتصاد ایران نه تنها از روند جهانی که حتی از هدف‌گذاری‌های داخلی خود نیز جا ماند.
در دولت جدید با وجود پیگیری همزمان مذاکرات، اعلام شده که برنامه‌ریزی‌های کلان بر اساس ظرفیت‌های داخلی انجام می‌شود، در چنین بستری باید منتظر باقی ماند تا برنامه‌های دقیق دولت مشخص شود. آنچه که قطعی است فرصت‌های از دست رفته‌ای است که در تمام سال‌های گذشته امکان استفاده از آنها فراهم نشده. فرار سرمایه‌گذاران، دشواری‌های باقی مانده در محیط کسب و کار، ترجیح سفته‌بازی بر اقدامات مولد و عدم تغییر مثبت در شاخص‌های کلان، تنها بخشی از اتفاقاتی است که در این سال‌ها رخ داده در آغاز قرن تازه باید دید که آیا زمان این فرصت‌سوزی‌ها به سر آمده یا باز هم اقتصاد ایران باید حسرت روزهای رفته را بخورد.
