خطر 3 برابر شدن تخصیص ارز و واردات بی‌رویه
بر اساس آمارهای اعلامی بانک مرکزی، در پایان فروردین ماه، تقاضا برای ارز وارداتی ۳ برابر شده این در حالی است که به نظر میرسد در صورت عدم مدیریت ثبت سفارش‌های وارداتی ذخایر ارزی کشور پاسخگوی حجم افسارگسیخته تقاضای وارداتی در ماه‌های پیش رو نباشد. به گزارش تسنیم، اواخر اسفند ماه سال 1400 بود که معاون اقتصادی رییس‌جمهور مصوبه‌ای را به وزارت صمت ابلاغ کرد که براساس آن اعتبارسنجی واردات‌کنندگان جایگزین سابقه واردات شد. سابقه واردات تنها عاملی بود که سقف واردات را محدود می‌کرد.در حقیقت سابقه واردات اجازه نمی‌داد واردکنندگان بیش از یک سقف معین که براساس میانگین واردات دو سال اخیر آنها تعیین می‌شد، مجوز واردات داشته باشند و به این ترتیب تقاضای واردات در سال‌های اخیر با وجود تقاضا کنترل شد. این رویه از سال 1397 و به دنبال مشکلات ارزی کشور در دستور کار قرار گرفته بود.پس از ابلاغ این مصوبه جدید که به تصویب ستاد اقتصادی دولت رسید، وزارت صمت اقدامات لازم جهت اجرای آن را در فروردین ماه آغاز کرد. بلافاصله پس از اعلام و آغاز فرآیند جایگزینی اعتبارسنجی در مورد ابهامات و خطراتی که این مصوبه، می‌تواند برای کشور داشته باشد هشدارهای متعددی داده شد.یکی از ابهامات اساسی این بود که شاخص‌های اعتبارسنجی واردکنندگان شفاف نبود. پس از بررسی‌های صورت گرفته شاهد بودیم که شاخص‌های تعیین شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای یک دوره گذار قابل قبول نیست و این مساله سبب افزایش نگرانی‌ها شد.لازم به ذکر است، در این رابطه پنج شاخص اصلی تحت عناوین «اطلاعات پایه، وضعیت مدیران، نظام مدیریتی، برنامه‌ریزی راهبردی، وضعیت تولید، وضعیت اشتغال، وضعیت بهره‌وری، تشکل‌گرایی، فعالیت‌های عام‌المنفعه و محرومیت‌زدایی و رونق موضوع فعالیت» تعیین شده است.شاید در نگاه اول شاخص‌های تعیین شده مناسب به نظر برسد اما باید در نظر داشت که موضوع واردات بحث بسیار حساسی است. طبیعتا در خصوص یک واردکننده کالاهای غیراساسی و مصرفی، شاخص‌های مالی که در زیر مجموعه اطلاعات پایه قرار می‌گیرند باید وزن بسیار بیشتری نسبت به شاخص‌هایی مانند تشکل‌گرایی و فعالیت‌های عام المنفعه داشته باشد. به عبارت ساده‌تر در شرایط فعلی به هیچ عنوان نباید به سمت باز شدن دروازه‌های وارداتی برای افراد بی‌نام و نشان حرکت کرد؛ هنوز فراموش نکرده‌ایم از محل جولان کارت‌های بازرگانی یک بار مصرف چه زیان هنگفتی به تجارت کشور وارد شد. از طرف دیگر کشور همچنان در شرایط پیچیده تحریم‌ها قرار دارد و انتظارات تورمی بار دیگر در آستانه تقویت شدن است، با وجود افزایش تقاضای واردات و تهدید منابع ارزی کشور ممکن است در کوتاه‌مدت شاهد جهش نرخ ارز باشیم. در این شرایط ناترازی ارزی، تیر خلاص به تحمیل تورم افسار گسیخته به کشور است.این عوامل در کنار یکدیگر سبب شده تا ارزش و حجم واردات، با وجود محدودیت‌های ارزی کشور جهش پیدا کند و واردکنندگانی که طی یک سال واردات آنها از چند صد میلیون دلار فراتر نمی‌رفت، احتمالا امکان واردات میلیارد دلاری داشته باشند. از سوی دیگر در حال حاضر با استناد به نخستین آمارهای منتشر شده شاهد رشد شدید ثبت سفارش واردات و تخصیص ارز برای واردات انواع کالاها به خصوص اقلام غیر اساسی هستیم؛ به اعتقاد کارشناسان این موضوع خطری جدی برای منابع ارزی کشور است.
جهش سه برابری تقاضای ارز واردات
براساس اعلام بانک مرکزی در فروردین ماه سال جاری، سه میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی، یک میلیارد دلار برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی و حدود هفت میلیارد دلار برای واردات سایر اقلام ارز تخصیص داده شده است.زمانی می‌توانیم تاثیر بسیار شدید جایگزینی اعتبارسنجی به جای سابقه واردات را متوجه شویم که بدانیم مجموع کل ارز تخصیص یافته در فروردین ماه سال 1400 (شامل ترجیحی و غیرترجیحی) تنها 2.3 میلیارد تومان بوده است.این در حالی است که شرایط ارزی کشور به تعادل نرسیده و به نظر نمی‌رسد با افزایش تقاضای وارداتی ذخایر ارزی مناسبی برای جلوگیری از ایجاد نوسانات شدید نرخ ارز در کشور فراهم شده باشد.ضمن اینکه رییس‌جمهور نیز چندی پیش بر ضرورت مقابله با واردات بی‌رویه تاکید کرده و گفته بود: وزیر صمت موظف است جلوی واردات بی‌رویه را بگیرد و دستهای پنهان را در این زمینه قطع کند. وقتی امکان تولید داخل هست، واردات نه‌تنها خدمت نیست بلکه خیانت است.با این تفاسیر آیا بهتر نیست به جای آزادسازی سقف واردات و پهن کردن فرش قرمز برای واردکنندگان دولت این رویه را از دستور کار خارج یا آن را در ترکیب با سابقه واردات، اجرا کند؟ سوال دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که چرا در چنین شرایطی تخصیص ارز برای واردات کالاهای مصرفی تبدیل به یک خبر مثبت برای دستگاه سیاست‌گذار ارزی کشور شده است؟در صورت بروز مشکلات و تنگنای ارزی در آینده، دولت نیاز به ذخایر ارزی مناسب دارد و استفاده از درآمدهای نفتی وصول شده در مقطع فعلی آن هم به این شکل صحیح نیست.این موارد از جمله خطراتی است که باید مورد توجه نهادهای اجرایی کشور، از جمله بانک مرکزی و وزارت صمت قرار گیرد در غیر این صورت با واردات بی‌رویه تقاضا برای ارز به‌شدت افزایش خواهد یافت، در صورت ناترازی ارزی در کشور مشکلات تورمی جدیدی را برای دولت سیزدهم که به دنبال کنترل افزایش سطح عمومی قیمت‌ها است، ایجاد خواهد کرد.لازم به ذکر است، بانک مرکزی در فروردین ماه 7 میلیارد دلار برای واردات کالاهای غیر اساسی تخصیص ارز داده است. به نظر میرسد، بخش عمده کالاهایی که کد رهگیری دریافت کرده‌اند هنوز وارد کشور نشده‌اند. بر این اساس آثار جهش تخصیص ارز وارداتی، در آمارهای فروردین ماه گمرک نمایان نمی‌شود.
