با وثیقه سهام وام بگیرید

توجه دولت و مردم به بازار سرمایه طی سال‌های اخیر افزایش چشم‌گیری داشته و همین موضوع بورس را به یکی از مهم‌ترین و دربرگیرنده‌ترین بازارهای مالی کشور تبدیل کرد. 

از اوایل سال 97 بود که بورس تهران نخستین قدم‌های خود را برای آغاز یک رشد شارپی آغاز کرد. حسن روحانی و تیم اقتصادی او در دولت دومش حساب ویژه‌ای بر روی بازار سرمایه باز کرده بودند و از آن به عنوان محلی برای حل برخی از مشکلات اقتصادی کشور یاد می‌کردند. 

آغاز رشد آرام و بی‌سروصدای بورس از سال 97 ورود سهامداران جدید به این بازار مولد را نیز در پی داشت و عموم جامعه به‌صورت تدریجی در حال دریافت کد سهامداری و ورود به بورس بودند؛ به‌طوری که تعداد افراد دارای کد بورسی در 6 ماهه نخست این سال، از 9 میلیون و 948 هزار نفر در پایان 96 به 10 میلیون و 483 هزار نفر رسید. به این ترتیب در طی 6 ماه ابتدایی سال 97، بیش از 500 هزار نفر کد بورسی دریافت کردند. 

این روند در سال 98 نیز ادامه پیدا کرد و جمعیت کل سهامداران بورس در پایان این سال به رقم ۱۱ میلیون و ۶۵۵ هزار نفر رسید.  با این حال، اصلی‌ترین ورود عموم جامعه به بازار سرمایه و دریافت کد سهامداری به نیمه نخست 99 مربوط می‌شود؛ به زمانی که مردم برای دریافت کد سهامداری مقابل دفاتر پیشخوان صف می‌کشیدند و حتی شیوع بیماری کرونا نیز نمی‌توانست آنها را از قرار گرفتن در این تجمع منصرف کند.  از طرفی دیگر، آزادسازی سهام عدالت در اردیبهشت 99 که با موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی صورت گرفت، تعداد مردم دارای کد بورسی را با افزایش بسیار قابل توجهی مواجه کرد. بر این اساس، در 6 ماه نخست سال 99، نزدیک به 9 میلیون ایرانی کد بورسی دریافت کردند تا مجموع افراد دارای کد بورسی در کشور به بیش از 20 میلیون نفر برسد. 

آغاز ریزش بورس از مرداد 99 که موجب رقم خوردن سنگین‌ترین ریزش تاریخ بورس تهران، تب ورود مردم به بورس را کاهش داد، اما این‌بار دارندگان سهام عدالت بودند که زمینه‌های افزایش تعداد کدهای بورسی را فراهم کردند.

حسن قالیباف اصل، رییس وقت سازمان بورس در بهمن 99 گفت: پیش از این سالانه تا ۳۰۰ هزار کد صادر شد، در حالی که تعداد کدهای بورسی هم‌اکنون با احتساب کدهای سهامداران عدالت به ۵۷ میلیون رسیده است. آزادسازی سهام عدالت بعد از ۱۴ سال رخ داد که کار بسیار عظیمی را می‌طلبید و همکاران ما در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اقدامات لازم را در این رابطه انجام دادند. نقدینگی زیادی وارد این بازار شد و از ابتدای سال تا مرداد سال جاری، ۱۲۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید به بازار سرمایه آمد. با توجه به حال ناخوش بازار سرمایه طی سال‌های 99 و 1400، تب بورس میان مردم تا حد زیادی فروکش کرد، اما با این حال ضررهای سهامداران طی این دو سال و دولت‌های روحانی و رییسی هنوز جبران نشده است. اقدامات، تصمیمات و البته وعده‌های بی‌شمار داده شده به مردم متضرر هم فایده‌ای نداشته و بسیاری هنوز در ضررهای سنگین هستند. 

آخرین برآوردها نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از 60 میلیون ایرانی دارای کد بورسی هستند و همین موضوع نشان می‌دهد که تقریباً تمامی خانواده به‌نوعی با بازار سرمایه درگیر هستند. همین موضوع هم باعث شده که دیگر نگاه بخشی به بازار سرمایه وجود نداشته باشد و موضوع بورس برای مسوولان کشور به یک موضوع همگانی تبدیل شود. 

    اقدامات سازمان بورس

پس از آغاز ریزش بورس در سال 99، جلسات مختلفی در سطح سران سه قوا برگزار شد که البته نتیجه خاصی در پی نداشت. این جلسات در سطح وزیر، نمایندگان مجلس و سازمان بورس ادامه یافت و در اواخر سال 1400 به قوه قضاییه هم کشیده شد. 

طی این مدت، تصمیمات درست و غلط مختلفی اتخاذ شده که گاهاً به نفع و گاهاً به ضرر بازار سرمایه تمام شده است. دامنه نوسان نامتقارن نمونه بارزی از این تصمیمات غلط بود که سهام مختلف را به مدت چندین روز با قفل در صف فروش مواجه کرد و پس از محرز شدن شکست آن، بار دیگر دامنه نوسان به مثبت و منفی پنج درصد بازگشت.  با وجود تمامی انتقادات از دولت و عملکرد نه چندان قابل دفاع دولت سید ابراهیم رییسی در موضوع بورس، نمی‌توان به راحتی از کنار برخی اقدامات مناسب سازمان بورس به راحتی عبور کرد.  افزایش دامنه نوسان به مثبت و منفی 6 درصد در برخی از نمادهای بازار بورس و فرابورس، الزام ناشران به پرداخت سود مجامع از طریق سجام و پرداخت سودهای رسوب شده بخشی از این اقدامات مثبت است. یکی دیگر از اقداماتی که در روزهای گذشته اعلام شده و البته هنوز برای بسیاری از سهامداران در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، موضوع استفاده از سهام به عنوان وثیقه برای دریافت وام است.

مجید عشقی، رییس فعلی سازمان بورس از امکان ارایه توثیق اوراق بهادار برای وام‌های بانکی و اجرای آن از سوی تمام بانک‌ها خبر داده و می‌گوید: در سال گذشته در حوزه توثیق بحث امکان توثیق اوراق بهادار را داشتیم که به‌صورت الکترونیکی به اجرا برسد اما بانک‌ها از این موضوع استقبال نکردند. در حال حاضر قرار بر این است از فروردین ۱۴۰۱ با همکاری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، این امکان فراهم شود تا اوراق بهادار، سهام و تمام دارایی‌های مالی در بازار مالی بتوانند پشتوانه و توثیق وام‌های بانک به‌صورت الکترونیکی باشند.

وی ادامه می‌دهد: زمانی که قرار است یک حکم قضایی اجرا شود و دارایی فرد به عنوان وثیقه در نظر گرفته شود، معمولاً توثیق دارایی‌های فیزیکی زمان‌بر است و فرآیند پیچیده‌ای دارد و باید به دفترخانه مراجعه کرد اما در نظر گرفتن سهام به عنوان وثیقه به‌صورت الکترونیکی در حال راه‌اندازی است و با یک درخواست از سوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و با توجه به مدارک و اسناد و مجوزهای قانونی انجام می‌شود.

    جزییات استفاده از سهام به عنوان وثیقه

به گفته محمد حسنلو، معاون فناوری و توسعه نوآوری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، اگر سهامداری در سجام ثبت کرده باشد، می‌تواند سهم خود را وثیقه و از بانک تسهیلات اخذ کند. در این زمینه باید اپلیکیشن و سامانه‌ای بانکی ایجاد شود که برخی از بانک‌ها به این سامانه متصل شده‌اند و امید می‌رود تا پایان فصل بهار تمام شبکه بانکی به این سامانه متصل شوند.

وی با اشاره به اینکه سهامدار برای اخذ وام می‌تواند به بانک مربوطه در شهر و محله خود مراجعه کرده و حتی از طریق اپلیکشن بانک مربوطه سرویس مورد نظر را انتخاب کند، گفت: زیرساخت این کار از سوی شرکت سپرده‌‌گذاری مرکزی آماده شده و سمت دیگر کار یعنی بانک‌ها باید این زیرساخت و سرویس را ارایه دهند و فکر می‌کنم تا پایان فصل بهار این اتفاق رخ دهد. به گفته حسنلو، در هفته آینده برنامه آزمایشی وثیقه‌سازی سهم را در جهت ارایه تسهیلات خواهیم داشت که با رفع اشکالات پیش‌‌بینی نشده، این مهم به‌صورت واقعی اجرا می‌شود.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، اطلاعات را به بانک‌ها ارایه می‌دهد و سهامدار باید با مراجعه به اپلیکیشن بانک، اقدامات مربوط به وثیقه سهام و نیز دریافت وام انجام دهد.

    شیوه کار چگونه است؟

با پیامک OTP (یک‌بار مصرف)، سجام سهامدار احراز هویت شده و اگر OTP درست وارد شد، سهام قابل وثیقه سهامدار در اپلیکیشن بانک نمایش داده خواهد شد.

پس از این مرحله، سهامدار می‌تواند سهام‌ مدنظر خود را برای وثیقه انتخاب و تعداد سهامی که قصد وثیقه‌گذاری دارد را وارد کند.

این درخواست مانند سیستم پرداخت شاپرک، سهامدار را به سمت سامانه‌های شرکت سپرده‌گذاری هدایت می‌کند. در این بخش، درخواست‌ بانک به کاربر نمایش داده می‌شود و با OTP سجام احراز اختیار انجام می‌شود تا هویت سهامدار و نیز میزان سهامی که قرار است به عنوان وثیقه گذاشته شود را تایید کند.

کارمزد وثیقه را سهامدار باید پرداخت کند و اگر این کار موفقیت‌آمیز باشد، درخواست وثیقه ثبت می‌شود.

در انتهای روز معاملاتی و پس از اعمال معاملات، درخواست سهامداران در سامانه پس از معاملات اعمال می‌شود و روز کاری بعد نتیجه این درخواست در اختیار بانک‌ها قرار می‌گیرد.

سهامدار باید نسبت به این موضوع مطلع باشد، سهامی که به عنوان وثیقه برای دریافت تسهیلات بانکی تعیین می‌شود، در شرکت سپرده‌گذاری به حالت فریز درآمده و سهامدار تا پایان تسویه تسهیلات خود نمی‌تواند آن را به فروش برساند.