واریز یارانه برای 72 میلیون ایرانی
برداشت این یارانه تا اطلاع ثانوی امکان‌پذیر نیست
پس از چند ماه بحث و گمانه‌زنی، سرانجام دولت سیزدهم از بخشی از برنامه‌های خود برای اقتصاد ایران رونمایی کرد، برنامه‌ای که به نظر می‌رسد فعلا با تمرکز بر حمایت مستقیم از اقشار کم درآمد اجرایی شده است. بر اساس آنچه که معاون اول رییس‌جمهور اعلام کرده، دولت به دنبال حمایت مستقیم از اقشار کم‌درآمد است و در این حوزه به جای یارانه غیرمستقیم، قصد دارد حمایت‌های مستقیم را در دستور کار قرار دهد.
این طرح نزدیک به برنامه‌ای است که محسن رضایی معاون اقتصادی رییس‌جمهور در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری از آن صحبت می‌کرد. رضایی در برنامه‌های خود اعلام کرده بود که امکان پرداخت یارانه 450 هزار تومانی وجود دارد و حتی اعلام کرد که امکان برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت برای آن نیز وجود دارد. در ماه‌های بعد که او از جایگاه نامزد شکست خورده انتخابات به معاونت اقتصادی ریاست‌جمهوری رسید یک بار در آذر ماه سال گذشته خبر از نهایی شدن تغییراتی در نظام پرداخت یارانه داد که تکذیب شد اما سرانجام دولت برنامه‌ای مشابه با طرح‌های او را نهایی کرد. از هفته گذشته و همزمان با افزایش قیمت آرد، گمانه زنی‌های مختلفی درباره تغییر در فرآیند اجرای ارز 4200 تومانی مطرح شد و هرچند دولت برنامه دقیقی ارایه نکرده بود اما به نظر می‌رسید که تغییر در این زمینه قطعی است، در نهایت از روز گذشته تغییرات جدید اعمال و دولت یارانه جدید را به حساب مردم واریز کرد. بر اساس این گزارش، یارانه پرداختی جدید جایگزین یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی و معیشتی شده و دیگر چنین مبالغی در ماه پرداخت نخواهد شد بلکه در قالب نرخ جدید است که می‌تواند در ادامه با اصلاح تدریجی ارز ۴۲۰۰ مبلغ آن تغییر کند. اما یارانه جدید، برای ۷۲ میلیون ایرانی شامل ۲۳ میلیون خانوار واریز شده که برای سه دهک اول با مبلغ ۴۰۰ هزار تومان و دهک بین چهار تا ۹ مبلغ ۳۰۰ هزار تومان بوده است. برداشت این یارانه فعلا به دلایلی امکان ندارد که احتمالا طی روزهای آینده از سوی دولت اطلاع‌رسانی شده و برداشت آن برای دریافت‌کنندگان امکان پذیر می‌شود.
افراد دریافت‌کننده یارانه جدید ممکن است در حساب‌ها با مبلغی کمتر از ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان مواجه باشند که دلیل آن به کسر قسط وام یک میلیونی مربوط به دوران کرونا که به یارانه بگیران پرداخت و هر ماه از حساب یارانه آنها کسر می‌شد، بر می‌گردد. بر این اساس با توجه به اینکه دیگر یارانه ۴۵ هزار تومانی پرداخت نمی‌شود و این رقم ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان جایگزین آن شده است بنابراین قسط وام کرونا از همین رقم کسر شده که تقریبا کمتر از ۵۰ هزار تومان بود. اما کسانی که در لیست یارانه‌بگیران ولی یارانه‌ای دریافت نکرده‌اند می‌توانند اعتراض خود را به این موضوع از طریق سامانه hemayat.mcls.gov.ir یا شماره ۶۳۶۹ اعلام کنند که از سوی وزارت رفاه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بر این اساس بعد از بررسی‌هایی که در این رابطه صورت می‌گیرد، اگر شخص معترض محق دریافت یارانه تشخیص داده شود این مبلغ به او پرداخت خواهد شد. حتی برای این دو ماهی که واریز صورت می‌گیرد نیز در قالب معوقه پرداخت می‌شود.
طبق اعلامی که سازمان هدفمندی یارانه‌ها داشته است مقرر شده از افراد جامانده یارانه نقدی به زودی که احتمالا خردادماه باشد ثبت‌نام انجام شود، این سازمان به همراه وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی به بررسی جوانب و شرایط افراد ثبت نام‌کننده خواهد پرداخت و در صورتی که مشمول تشخیص داده شوند به لیست هدفمندی اضافه خواهند شد.
این ثبت‌نام، تکلیف قانون بودجه ۱۴۰۱ برای سازمان هدفمندی یارانه‌ها است؛ به‌طوری که در بند (ب) تبصره ۱۴ تأکید شده سازمان هدفمندی یارانه‌ها موظف است نسبت به ثبت نام افراد جدید متقاضی یارانه طبق ضوابط اقدام کند. ثبت‌نامه از جاماندگان یارانه از سال‌ها پیش مورد بحث بوده و در قانون بودجه تکلیف شده بود؛ ماجرا از آنجا شروع شد که وقتی دولت نتوانست راهکار مناسبی برای غربالگری یارانه‌بگیران ایجاد و جمعیت بیش از ۷۵ میلیون نفری را گزینش کند، در سال ۱۳۹۳ طرح ثبت‌نام مجدد متقاضیان را در دستور کار قرار داد. بر این اساس ۲۰ تا ۳۱ فروردین ۱۳۹۳، بازه زمانی برای ثبت تقاضای افراد برای دریافت یارانه مشخص و اولویت را بر اساس رقم اول شماره ملی سرپرستان خانوار تعیین کرد. اما به هر صورت با توجه به مهلت یک روزه برای هر خانواده و مسائل دیگری که وجود داشت، در نهایت گروه‌هایی از ثبت درخواست یارانه نقدی جاماندند. بعد از آن نیز بر تعداد این متقاضیان که می‌توانستند مشمول باشند ولی در لیست نبودند افزوده شد، ولی با وجود تکلیفی که در سال‌های بعد در قوانین بودجه برای ثبت نام از این افراد وجود داشت این اقدام صورت نگرفته بود.
به این ترتیب دولت رقم یارانه را نزدیک به 10 برابر کرد و از این رو هزینه نهایی این واریزی‌ها افزایش پیدا کرد. در شرایطی که تا پیش از این میزان یارانه سالانه 45 هزار تومانی برای دولت هزینه‌ای حدودا 40 هزار میلیارد تومانی داشت، این‌بار در یک مرحله چنین رقمی به حساب مردم واریز شده است. مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی، اعلام کرد که برای یارانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومانی، بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان منابع پرداخت شده است.
محمدبیگی گفت: واریز مبالغ یارانه بلافاصله پس از پایان صحبت‌های شب گذشته رییس‌جمهور از ساعت 22:30 دقیقه آغاز شد. وی افزود: در این مرحله و طی دو نوبت مبالغ مربوط به اردیبهشت و خرداد ماه به حساب ۲۳ میلیون و ۶۸۰ هزار سرپرست خانوار واریز شد. به عبارت دیگر از شب گذشته ۴۷ میلیون و ۳۶۰ هزار فقره پرداخت یارانه برای دو ماه اردیبهشت و خرداد انجام شده است. مدیر اداره نظام‌های پرداخت در گفت‌وگویی با شبکه خبر ادامه داد: مجموع مبلغ واریزی برای دو نوبت بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
مانند آنچه که پیش از این رخ داده بود، در واریز یارانه جدید نیز همچنان بحث و گمانه زنی‌های فراوانی وجود دارد. یکی از اصلی‌ترین این بحث‌ها به جاماندگان و معترضان به شرایط فعلی اختصاص دارد. در شرایطی که دولت اعلام کرده که تنها دهک دهم درآمدی یارانه جدید را نگرفته‌اند اما احتمالا حدود هفت میلیون نفر در این فهرست جدید قرار نداشته‌اند و باید دید چه تعدادی از آنها امکان بازگشت به این فهرست را دارند. آنطور که معاون وزیر کار گفته، امکان بازگشت معترضان وجود دارد. داریوش ابوحمزه به سوالاتی پیرامون اصلاح نظام یارانه‌ها پاسخ داد و درباره اینکه چرا یارانه برای برخی مردم واریز نشده است، گفت: اعتراضات یارانه‌ای از زمانی که یارانه ۴۵ هزار تومانی پرداخت می‌شده، وجود داشته و با این مساله آشنا هستیم که یک علت به عدم چک کردن دقیق حساب بانکی یا عدم ارسال پیامک بانکی بازمی‌گردد که هموطنان باید آن را کنترل کنند. وی افزود: اما گروهی که اکنون یارانه برایشان واریز نشده و نگرانی‌هایی دارند دو دسته می‌شوند؛ دسته نخست افراد دهک ۱۰ درآمدی‌اند که مشمول دریافت یارانه نیستند. در حال حاضر جامعه هدف این سیاست، افرادی هستند که تاکنون یارانه نقدی دریافت می‌کردند به استثنای دهک دهم. ۷۶ میلیون نفری که یارانه می‌گرفتند در دهک اول تا دهک نهم قرار دارند و دهک دهم یارانه دریافت نکردند.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه داد: غیر از افرادی که در دهک دهم قرار دارند؛ دسته دوم که یارانه به حسابشان واریز نشده، افرادی هستند که به دلایل مختلفی یارانه دریافت نمی‌کنند که ادله مختلفی برای آن وجود دارد. به عنوان مثال ممکن است سال ۹۳ پدر خانواده به علت تمکن مالی از دریافت یارانه انصراف داده باشد، اما سال‌های گذشته فرزندانش ازدواج کرده و زندگی شان جدا شده ولی تمکن مالی ندارند و مشمول یارانه می‌شوند. این افراد حق دارند که یارانه دریافت کنند و به‌طور کلی تحت عنوان جاماندگان یارانه تلقی می‌شوند.
احتمالا در روزهای آینده بحث و گمانه زنی درباره یارانه جدید ادامه خواهد داشت و باید دید پس از این دو ماه آیا اآنطور که رییس‌جمهور وعده داده شرایط برای صدور کالابرگ الکترونیکی فراهم می‌شود یا دولت مجبور خواهد بود فعلا یارانه نقدی را پرداخت کند. از سوی دیگر افزایش قیمت‌ها با حذف تدریجی ارز 4200 تومانی موضوع دیگری است که باید دید به چه شکل مدیریت می‌شود. دولت در ابتدای راه اصلاح یارانه‌ای است و احتمالا تغییراتی گسترده‌تر در این حوزه در راه است.
