مالیات بر عایدی سرمایه ابزارکنترل سفته‌بازی و تورم
اصغر بالسینی
تحلیل‌گر اقتصادی
ابزار مالیات بر عایدی سرمایه ابزار تنظیم‌گری خوبی است که می‌تواند در کنترل تورم موثر باشد و در نهایت شرایطی برای اقتصاد ایجاد خواهد کرد که دولت از طریق بهبود فضای اقتصادی بتواند درآمدهای مالیاتی‌اش را هم افزایش دهد. یکی از ابزارهای تنظیم‌گری در اقتصاد ایران که سفته‌بازی در آن وضعیت بحرانی پیدا کرده است ابزار مالیاتی است. اساسا ابزارهای مالیاتی دو ویژگی دارند؛ نخست اینکه باعث در آمدزایی دولت می‌شوند و دوم اینکه دولت‌ها از طریق ابزارهای مالیاتی اقدام به تنظیم‌گری در حوزه مصرف و تقاضای کالاها و خدمات خواهند کرد. اقتصاد ایران به دلیل شرایط نامناسب تورمی که به ویژه در دهه ۱۳۹۰ داشته بسیار مستعد و مهیا برای سفته‌بازی بوده است که علاوه بر این موضوع، نوسانات ناشی از افزایش شدید نرخ ارز در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ و سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ منجر به تحمیل تورم‌های شدید بر اقتصاد شد. در چنین شرایط تورمی ظرفیت فعالیت‌های سفته‌بازانه در اقتصاد افزایش پیدا می‌کند و وقتی این شرایط وجود دارد؛ هم مردم عادی و هم سفته‌بازان برای اینکه از اثرات تورم در اقتصاد مصون باشند، اقدام به افزایش تقاضا در دارایی‌های مختلف اعم از دارایی‌های فیزیکی و نقدی می‌کنند. در اقتصاد ایران طلا، ارز، سکه و همچنین مسکن مهم‌ترین کالاهایی هستند که مورد تقاضای سفته‌بازانه قرار می‌گیرند. وقتی در اقتصاد ایران یک شرکت خودروسازی ۵ هزار خودرو واگذار می‌کند و برای آن بیش از یک و نیم میلیون ثبت‌نام صورت می‌گیرد؛ یعنی فضا مستعد فعالیت سفته‌بازانه است. در چنین شرایطی مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند ابزار تنظیم‌گری و کنترل‌کنندگی در اقتصاد باشد؛ اما اگر دولت می‌خواهد موفقیت نسبی در استفاده از ابزار مالیات بر عایدی سرمایه داشته باشد، باید اهداف درآمدی را در لایه‌های زیرین و کم‌اهمیت این موضوع قرار دهد. ابزار مالیات بر عایدی سرمایه ابزار تنظیم‌گری خوبی است که می‌تواند در کنترل تورم موثر باشد و در نهایت شرایطی برای اقتصاد ایجاد خواهد کرد که دولت از طریق بهبود فضای اقتصادی بتواند درآمدهای مالیاتی‌اش را هم افزایش دهد. مالیات بر عایدی سرمایه زمانی می‌تواند موثر واقع شود که اولا پایه‌های درست مالیاتی شناسایی شود، دوما همه آنچه که در فضای سفته‌بازانه مورد توجه است تحت کنترل این ابزار قرار بگیرد و سوم اینکه دولت نگاه درآمدی به این موضوع نداشته باشد بلکه به عنوان ابزار تنظیم‌گری از آن استفاده کند. به نظر می‌رسد اگر چنین فضایی مهیا شود فضا برای کنترل شرایط سفته‌بازی در اقتصاد ایران هم فراهم خواهد شد. البته شرایط سختی است و رسیدن به چنین فضایی با دشواری‌های جدی مواجه خواهد شد؛ چرا که می‌دانیم تورم، ذی‌نفعان بسیار جدی در اقتصاد ایران دارد؛ یعنی بسیاری از بخش‌ها و گروه‌ها وجود دارند که اصطلاحا از تورم ارتزاق می‌کنند. به نظر می‌رسد تازمانی که تورم در اقتصاد ایران کنترل جدی نداشته باشد، کنترل فضای سفته‌بازانه نیز شرایط سختی خواهد داشت؛ گرچه نباید ناامید شد چرا که ابزار مالیات بر عایدی سرمایه به عنوان یک ابزار تنظیم‌گری می‌تواند در این شرایط موثر واقع شود.
