سواد عاطفی؛ چرا و چگونه؟

الهام مقسم

سواد عاطفی اصطلاحی است که برای توصیف توانایی درک و ابراز احساسات استفاده می‌شود. سواد عاطفی شامل خود آگاهی و شناخت احساسات فردی و آگاهی در مورد نحوه کنترل آنها، مانند توانایی برای آرام ماندن به هنگام عصبانیت یا اطمینان به خود به هنگام شک و تردید می‌باشد. سواد عاطفی شامل، حس همدلی یعنی داشتن حساسیت به احساسات دیگر افراد و گفته می‌شود که افراد باسواد از نظر احساسی قادر به به‌کارگیری اصول شخصی برای مهارکردن احساسات خود و شناسایی و دستیابی به اهداف شخصی خود هستند. همچنین شامل توانایی شناخت و سازگاری با احساسات دیگر افراد می‌شود و در عین حال، فرد یاد می‌گیرد که چگونه احساسات خود را به‌طور موثر کنترل و بیان کند. این امر برای توسعه مهارت‌های ارتباطی خوب و بهبود روابط با با دیگر افراد بسیار سودمند است. در واقع داشتن توانایی درک و ابراز احساسات، عزت نفس فرد را بهبود می‌بخشد. نظریه تکاملی عنوان کرده است که ما در ابتدا آگاهی مناسب از دیگر افراد را به منظور کمک به بقای جامعه انسانی توسعه می‌بخشیم. در عصر مدرن، توانایی فرد برای همدلی و همکاری با دیگر افراد می‌تواند به موفقیت اقتصادی و اجتماعی آنها تبدیل شود. همچنین، گفته شده است که بدون وجود مهارت‌های فردی، پشتیبانی اجتماعی و دوستی فرد می‌توانند ناپدید شوند. بنابراین، شناخت نیاز به کار تیمی موثر، می‌تواند موجب توسعه سواد عاطفی به اندازه شایستگی فنی شود. فراموش نکنیم که ترس و اضطراب کنترل نشده از بدترین حالات درونی هر انسان است. زیرا می‌تواند فرد را به کلی فلج کرده و از تمرکز کردن و انجام امور روزمره باز دارد. لازم است که ترس‌ها و منابع اضطراب خود را بشناسید و روش‌های مدیریت آنها را یاد بگیرید. برخورداری از هوشیاری عاطفی بدین معناست که شما می‌دانید چگونه عواطف و هیجانات خودتان و دیگران حاوی چه چیزی هستند، چه قدرتی دارند و چه عواملی آنها را به وجود می‌آورد. برخورداری از سواد عاطفی به این معناست که شما می‌دانید چگونه عواطف و احساسات خود را کنترل و اداره کنید. با آموختن سواد عاطفی، یاد می‌گیرید احساسات خود را در زمان و مکان مناسب ابراز کنید و دیگران را تحت تاثیر قرار دهید. از این طریق همچنین، همدلی و وحدت با دیگران را در خود تقویت می‌کنید و یاد می‌گیرید که در قبال تاثیر عواطف تان بر دیگران مسوول باشید. با آموختن سواد عاطفی به خوبی با طعم و مزه و تاثیر عواطف آشنا می‌شوید. یاد خواهید گرفت پا به پای مهارت‌های منطقی خود از مهارتهای عاطفی نیز بهره بگیرید و در روابط اجتماعی و فردی خود با دیگران در زمینه عشق، کار، روابط زناشویی، تدریس و... موفق‌تر عمل کنید. در واقع اشتباهات عاطفی خیلی رایج‌اند و اغلب بسیار مخرب هستند. وقایعی که در آنها هیجانات و عواطفی همچون خشم، ترس، شرم و هیجان باعث می‌شود آدم‌های عاقل و خردمند دست به اعمال حماقت آمیزی بزنند هر روز اتفاق می‌افتد.حقیقت این است که همه ما دچار خطاهای عاطفی و هیجانی می‌شویم. 

 تقریباً همه ما باید بپذیریم که گهگاه بر اثر خشم، ترس، عدم امنیت، حسادت و ... اعمالی غیرعادی و نابهنجار انجام داده‌ایم و مسوولیت عمل خطای خود خود را نیز نپذیرفته‌ایم. بی‌شک این خطاها باعث تضعیف شخصیت خودمان و نیز اطرافیان مان شده است. اکثر مردم به خصوص مردها، با شنیدن کلمه احساسات و عواطف معذب می‌شوند. مردها به گونه‌ای از این موضوع هراس دارندکه انگار اگر عواطف شان را بروز دهند همه رازهای عمیق و دردناک خود را برملا ساخته‌اند. اکثر مردها فکر می‌کنند که با آموزش سواد عاطفی، کنترل خود را بر زندگی شخصی و حرفه‌ای از دست می‌دهند. البته این ترس کمی قابل توجیه است زیرا برداشتن سدها و موانعی که مانع از جاری شدن احساسات می‌شوند می‌تواند ما را دچار دردسر کند. اما سواد عاطفی فقط به معنای رها کردن عواطف و احساسات نیست.بلکه نکته مهم‌تر این است که یاد بگیریم احساسات خود را درک کنیم و آنها را کنترل و اداره کنیم. عواطف و هیجانات یکی از بخش‌های اساسی وجود انسان است. بدون آنها دارای حالت‌های روانی نابهنجار خواهیم بود. با پذیرش و اداره احساسات خویش و شنیدن و پاسخگویی به عواطف دیگران قادر خواهیم بود قدرت شخصی مان را افزایش دهیم.