با کشت برنج در مناطق کم‌آب همچون خشخاش برخورد شود
معاون دفتر آب و خاک سازمان محیط زیست با اشاره به تغییر اقلیم در مناطق زاگرس نسبت به انتقال آب در این شرایط هشدار داد. تورج فتحی با اشاره به وضعیت کمبود آب در مناطق پرآبی مانند شهرکرد، اظهار کرد: در این باره باید مسوولان آب منطقه‌ای پاسخ‌گو باشند که دلیل قطعی آب در طول یک هفته، جیره‌بندی یا محدودیت آن چیست. با این حال یکی از معضلات ما در مناطقی مانند چهار محال و بختیاری، تأمین آب شرب برای مناطق جمعیتی استان مانند شهرکرد، بروجن و… است. او افزود: یکی از مشکلات ما در سرشاخه رودخانه کارون در استان چهار محال و بختیاری و انتقال آن به حوزه‌های دیگر است. مهم‌ترین سرشاخه که رودخانه کارون را شکل می‌دهد، رودخانه کوهرنگ است که مهم‌ترین سرشاخه اصلی کارون است و رودکارون را در سرمنشأ اصلی خود تشکیل می‌دهد. همچنین انتقال آب از سرشاخه اصلی کارون از دهه ۳۰ آغاز و از چشمه کوهرنگ به زاینده رود اجرایی شد. موضوع مهم‌تر قبل از انتقال آب، کم‌آب شدن حوضه کارون به واسطه تغییر اقلیم است. در واقع تغییر اقلیم موجب شده تا رودخانه‌های دایم که سرچشمه کارون هستند تبدیل به رودخانه‌های فصلی شوند.
کاهش سه برابری دبی آب چشمه کوهرنگ
فتحی بیان کرد: مهم‌ترین منبع رودخانه کوهرنگ، چشمه کوهرنگ است، دبی آب خروجی این چشمه در سال ۱۳۵۲ توسط یکی از اساتید دانشگاه شیراز اندازه‌گیری شد در آن سال ۳۶۰ هزار لیتر بر دقیقه دبی داشت، در سال آبی ۱۳۹۸ و فروردین‌ماه که پرآب‌ترین ماه سال است، دبی این چشمه ۱۱۰ هزار لیتر بر دقیقه بود که در طی این ۴۶ سال تقریبا ۳ برابر کاهش داشته است.
هیچ برفی روی زردکوه نیست
او ادامه داد: کوه زردکوه که یکی از قله‌های بلند ایران با ارتفاع ۴ هزار و ۱۰۰ متر است، در دهه ۵۰ ارتفاع برف در آن به نزدیک هفت متر می‌رسید و همین برف بود که در طول سال آب چشمه کوهرنگ را تأمین می‌کرد، این چشمه کارستیک بوده و از ذوب شدن آب برف‌ها، آب این چشمه تأمین می‌شد. حال طی این چندسال به زور ارتفاع برف در زردکوه به ۲ متر و حتی یک و نیم متر می‌رسد که حتی پس از دوماه این برف کاملا آب می‌شود. در حال حاضر هم که در پنجمین ماه سال هستیم هیچ برفی در آنجا وجود ندارد این در حالی است که در دهه ۵۰ ما در طول همه ماه‌های سال همیشه شاهد برف در زردکوه بودیم. این برف در طول سال آب می‌شد و چشمه کوهرنگ را تغذیه می‌کرد.
چشمه‌ها از برف‌های زردکوه تغذیه می‌کردند
فتحی گفت: در این حوضه تنها چشمه کوهرنگ نیست که از برف‌های زردکوه تغذیه می‌کند، بلکه چشمه‌هایی مانند مروارید، صمصامی، رستم و… هم هستند که دبی آنها نیز نسبت به ۴۶ سال قبل افت کرده است. ما میزان دبی چشمه‌های حوضه آبریز کارون در استان چهارمحال و بختیاری را در دهه‌ها ۵۰.۶۰، ۷۰.۸۰ و ۹۰ بررسی کردیم و آنها را بر روی نمودار بردیم که متأسفانه شیب این نمودار منفی بود.
لزوم عدم انتقال آب در شرایط تغییر اقلیم
فتحی بیان کرد: وقتی نظام بارش‌ها تغییر می‌کند و آورده آبی کم می‌شود، باید بر اساس این آورده کم برنامه‌ریزی کنیم، میزان آب در دسترس و تجدیدپذیر ما کاهش پیدا کرده و در سال‌های آینده نیز بازهم کاهش پیدا می‌کند. بنابراین در این شرایط نمی‌توان به‌طور مثال برای زمین‌های کشاورزی حوضه زاینده رود و زمین‌های زیر کشت برنج آن آب از کارون آورد.
افزایش بیش از ۲۵ برابری زمین‌های زیر کشت برنج در اصفهان
او افزود: در سال زراعی ۱۳۵۸ زمین‌های زیر کشت برنج در محدوده لنجان و سده در محدوده زاینده رود به زحمت به ۹۰۰ هکتار می‌رسید، چهل سال بعد و در سال زراعی ۱۳۹۸ زمین‌های زراعی حوضه آبریز زاینده‌رود به ۲۰ هزار هکتار رسید و بیش از ۲۵ برابر زمین‌های زیر کشت برنج اضافه شده است. این موضوع جای سوال دارد و باید پرسید، چرا در منطقه‌ای که خشک است و خشکسالی یک پدیده شناخته شده است و در منطقه‌ای که از قرون گذشته همیشه بر سر آب تعارض و اختلاف وجود داشته و همین اختلاف موجب شده تا کسی همچون شیخ بهایی که از دانشمندان عصر صفوی بود برای مصرف آب این منطقه حق‌آبه تعیین کرده و برای آن سند تنظیم کند تا بتوانند این تعارض‌ها را مدیریت کنند،این اقدام رخ داده است؟
به جای انتقال آب الگوی کشاورزی را باید تغییر داد
این مقام سازمان محیط زیست در ادامه با بیان اینکه از مبدأیی که اکنون مردم آن دچار کمبود آب حتی برای شرب خود دچار شده‌اند نباید آب را منتقل کرد، گفت: متأسفانه افرادی که اصرار به انتقال آب دارند، اصرار بیهوده و غیر کارشناسی دارند. به جای آن باید الگوی کشاورزی را در این حوضه آبریز تغییر دهند و کشت محصولاتی مانند برنج، چنار، یونجه و محصولات آب‌بر را کنار گذاشته تا ۳۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی شود. اگر در بخش کشاورزی حوضه زاینده‌رود این میزان آب صرفه‌جویی شود بیش از ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب مازاد پیدا می‌کنیم. دولت باید دو لیست محصولات کشاورزی مجاز و محصولات ممنوعه در اختیار کشاورزی بگذارد و اگر کشاورزی محصولات ممنوعه را کشت کرد شدیدا با او برخورد شود.
