فیبرهای خالی

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از بدو ورود به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مشکل اینترنت کشور را توسعه نیافتن ارتباطات ثابت عنوان کرد. زارع‌پور توانست توسعه فیبر نوری را در لایحه بودجه وارد کند و بندهای آن به تصویب مجلس نیز رسید. هرچند با توجه به اینکه احکام و اعداد قانون بودجه، یک‌ساله هستند، مشخص نیست سال آینده چه سرنوشتی برای این طرح رقم خواهد خورد و از سوی دیگر با توجه به کسری بودجه دولت، اختصاص ارقام تصویب‌شده نیز در هاله‌ای از ابهام است؛ این در حالی است که تاکنون از میان یک میلیون و 493 هزار پورت FTTH نصب‌شده، تنها 363 هزار کاربر، ‌گیرنده سرویس فیبر نوری هستند. تا میانه سال ۹۸، وزیر شدن بعد از محمدجواد آذری جهرمی، سخت به نظر می‌رسید. وزیر همیشه‌ آنلاینی که با زبان استارت‌آپ‌ها سخن می‌گفت و در توییتر کری‌های فوتبالی داغ می‌خواند دل‌ها را برده بود؛ اما ناگهان در آبان ۹۸ ورق برگشت. قطع اینترنت و اتفاقاتی که در سایه آن رخ داد محبوبیت آذری جهرمی را به کف رساند. هرچند او تاکید داشت نقشی در این تصمیم نداشته، اما واقعیت این است که وزیر ارتباطات نمی‌تواند از زیر بار قطع اینترنت شانه خالی کند. میزان محبوبیت دولت در تیر ۱۴۰۰ به گونه‌ای بود که تصور می‌شد دولت بعدی برای رسیدن به حداقلی از مقبولیت، کار سختی نداشته باشد؛ اما آنچه در این یک سال بر اینترنت کشور رفته، باعث شده آذری جهرمی بتواند دوباره در رسانه‌های آنلاین سخنان پرطرفدار بگوید. قطعاً یک سال پس از آغاز به کار عیسی زارع‌پور در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، زمان مناسبی برای ارزیابی تحقق وعده‌های او نیست؛ اما می‌تواند جهت‌گیری‌های وزیر ICT دولت سیزدهم را نشان دهد. جهت‌گیری‌هایی که مربوط به فردای وعده‌های شیرین انتخاباتی و تلاش برای اخذ رأی هستند و واقعیت‌ها را عیان می‌کنند.

    دیوار جدید برای تعرفه

مدیران ارشد اپراتورهای ثابت و همراه در یک سال گذشته از هر فرصتی استفاده کرده‌اند تا تاکید کنند وزیر ارتباطات با تغییر تعرفه‌ها موافق است. آنها روزهایی را به یاد دارند که وزرای ارتباطات دولت‌های یازدهم و دوازدهم حتی با شنیدن عبارت «تغییر تعرفه‌ها» نیز به خشم می‌آمدند. در دولت سیزدهم انتظار می‌رفت حالا که دولت با مالکان اپراتورها از نظر سیاسی در یک جبهه قرار دارند، خواسته تغییر تعرفه‌ها به سرعت اجرایی شود؛ موضوعی که حتی در بخش ثابت با موافقت شورای رقابت نیز همراه شد، اما این‌بار رکوردهای تورمی مقابل آن ایستاد. تغییر تعرفه‌ها برای اولین‌بار به ستاد تنظیم بازار سپرده شد که سازوکار تصمیم‌گیری آن مشخص نیست. در آخرین اظهارنظرها، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران اعلام کرد وزیر ارتباطات در این ستاد از افزایش تعرفه تلفن ثابت حمایت کرده و رییس هیات‌مدیره این شرکت نیز وعده داد در چند روز یا چند هفته آینده این تغییر رخ می‌دهد؛ اما از زمان بیان این سخنان بیش از یک ماه گذشته و هنوز خبری از تغییر نیست. مدیران اپراتورهای همراه می‌گویند اگر تعرفه همچنان ثابت بماند، سرنوشت حوزه ارتباطات شبیه صنعت برق می‌شود. حال آنکه این سخنان را به زبان دیگر، معاون برنامه‌ریزی وزارت ارتباطات نیز در گفت‌وگوی ماه پیش با پیوست بیان کرد اما فعلاً کاری از دست کسی برنمی‌آید و در عوض وزیر می‌کوشد با پرداختن به توسعه شبکه ثابت، مسیر درآمد جدیدی برای اپراتورها ایجاد کند.

    برنامه‌های فیبری

زارع‌پور از بدو ورود به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مشکل اینترنت کشور را توسعه نیافتن ارتباطات ثابت عنوان کرد. موضوعی که از سال‌ها پیش همگان بر آن تاکید داشتند اما راه برون‌رفتی از این وضعیت دیده نمی‌شد. واگذاری شبکه ارتباطاتی درون استانی به بخش غیردولتی، عملاً امکان توسعه را برای دولت از بین برد و مالکان مخابرات نیز در این سال‌ها هرگونه عملی را به افزایش تعرفه‌ها گره زدند و هر سال سود حاصل از عملکرد این شرکت را برداشت کردند. زارع‌پور از ابتدای کار خود با وعده افزایش تعرفه‌ها وارد میدان شد و پس از آن با گماردن مدیری که در زمینه توسعه فیبر نوری درس خوانده بود به سمت معاون وزیر و رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، نشان داد در این زمینه مصمم است. در ادامه راه زارع‌پور توانست توسعه فیبر نوری را در لایحه بودجه وارد کند و بندهای آن به تصویب مجلس نیز رسید. هرچند با توجه به اینکه احکام و اعداد قانون بودجه، یک‌ساله هستند، مشخص نیست سال آینده چه سرنوشتی برای این طرح رقم خواهد خورد و از سوی دیگر با توجه به کسری بودجه دولت، اختصاص ارقام تصویب‌شده نیز در هاله‌ای از ابهام است؛ اما به هر صورت می‌توان گفت زارع‌پور در این بخش کار مهمی انجام داده است. در عین حال برای ارزیابی میزان موفقیت زارع‌پور در اجرای برنامه‌های خود در این زمینه باید حداقل تا پایان سال سوم این دولت صبر کرد. با وجود این، او تاکید زیادی بر اجرای این برنامه دارد و همچنان اختلال‌های بی‌وقفه اینترنت کشور را به اشباع ظرفیت شبکه همراه و عقب‌ماندگی شبکه ثابت مربوط می‌داند. موضوعی که حداقل از جانب بخش بزرگی از کاربران پذیرفته نشده است. 

    زیستن در اختلال مدام

روزگاری بود که لنگر تمامی کشتی‌ها در هر نقطه‌ای از دنیا، صاف روی فیبر نوری ایران فرود می‌آمد. همچنین کوسه‌ها علاقه وافری به مزه فیبر نوری داشتند. در حالی که خاطره آن روزها هنوز از ذهن کاربران ایرانی پاک نشده، این‌بار تمامی آتش‌ها به جان شبکه اینترنت افتاده. از آتش‌سوزی و قطع برق در مهم‌ترین مرکز اینترنت کشور تا آتش‌سوزی در حوضچه‌های مخابراتی، در فاصله کمی برای اینترنت ایران رخ داده است. در حالی که وزیر ارتباطات می‌گوید اختلال عمده و مستمری در جریان اینترنت کشور وجود ندارد و هرکس مستندی در این رابطه دارد عرضه کند، بسیاری از کارشناسان شبکه این روزها از ایجاد اختلال عمدی در اینترنت کشور، های‌جک شدن DNSها و غیره سخن می‌گویند. همچنین گزارش ابر آروان نشان داد در سال ۱۴۰۰، ۴۷ درصد در ارتباطات اینترنتی دیتاسنترهای داخلی اختلال وجود داشته که بخش عمده آن به وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مهم مربوط می‌شود و در این میان سهم اینستاگرام از همه بیشتر است. در همین حال که وزارت ارتباطات به ایجاد اختلال عمدی در اینترنت متهم شد و تلاش داشت خود را از این اتهام مبرا کند، ناگهان اعلام شد حالت Safe Search برای تمامی کاربران ایرانی گوگل به صورت پیش‌فرض فعال شده و تغییر آن نیز به سادگی میسر نیست. چنین کاری که تنها با دستکاری در DNS ممکن است با موجی از مخالفت‌ها روبرو شد، اما وزیر ارتباطات با جدیت از آن دفاع کرد. زارع‌پور بدون آنکه توجهی به انتقادها داشته باشد یا از انتساب تصمیمات خود به طرح صیانتْ بیمی به دل راه دهد، قفل کودک را برای تمامی ایرانیان فعال کرد و به فاصله چند روز، موتور جست‌وجوی یاندکس از فیلتر خارج شد. آن هم پس از سفر وزیر به مسکو و انعقاد چندین تفاهم‌نامه با طرف‌های روس که نگرانی‌هایی بابت گسترش محدودیت اینترنت در ایران ایجاد کرده بود. منتقدان می‌گویند زارع‌پور که چند ماه پیش یک نسخه پیشنهادی از طرح صیانت را به مجلس فرستاده بود، پیش از تصویب این طرح جنجالی، اجرای آن را آغاز کرده است؛ اما در مقابل او می‌گوید فعال‌سازی حالت Safe Search یک خواسته عمومی است و اختلال‌های هرروزه اینترنت، کاملاً اتفاقی هستند. به نظر می‌رسد حداقل در زمینه اینترنت، هم کاربران و هم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم، روزهای سختی پیش رو داشته باشند.

    از توسعه اینترنت ثابت غفلت شده است

این در حالی است که به تازگی، زارع‌پور باز هم به توسعه فیبر نوری اشاره کرده است. وزیر ارتباطات گفته که دولت سیزدهم با چشم‌پوشی از حق‌السهم خود از درآمد اپراتورها، ۲۰ هزار میلیارد تومان در سه سال و نیم آینده به تحقق پروژه فیبرنوری کمک می‌کند. او در گفت‌وگو با ایرنا، درباره عدم توسعه اینترنت ثابت که گاهی به‌کندی در شبکه اینترنت همراه نیز می‌انجامد، گفت: در حوزه اینترنت ثابت وضعیت خوبی نداریم و در ۱۰ سال گذشته معمولاً جزو کشورهای ته لیست رتبه‌بندی مراجع بین‌المللی قرار داریم که وضعیت اینترنت جهان را به‌صورت ماهانه منتشر می‌کنند. مطلوب نبودن کیفیت اینترنت ثابت، ناشی از فرسودگی زیرساخت‌های ارتباطی، عدم سرمایه‌گذاری و عدم استفاده از فناوری‌های جدید است. وزیر ارتباطات با تاکید بر اینکه توسعه اینترنت ثابت نسبت به اینترنت همراه سخت‌تر است، افزود: در ارتباطات همراه با احداث یک دکل مخابراتی (BTS) صدها و گاهی هزاران خانه تحت پوشش قرار می‌گیرند اما برای توسعه ارتباطات ثابت، باید اینترنت را با فیبر نوری و سیم مسی به نقاط موردنظر رساند، این کار بسیار سنگین و سخت است. وی با تاکید بر اینکه دولت سیزدهم برای توسعه پروژه فیبرنوری، از حق‌السهم خود از درآمد اپراتورها چشم‌پوشی کرد، افزود: با همکاری دولت، این اجازه صادر شد که اپراتورهای همراه نیز در پروژه فیبرنوری با اپراتورهای ثابت همکاری کنند. هشت واحد درصد از درآمد اپراتورهای سیار که قرار است به این پروژه اختصاص پیدا کند در طی سه سال و نیم آینده حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود که می‌تواند ۴۰ درصد از سرمایه‌ای که برای به سرانجام رساندن پرژه فیبرنوری نیاز است را تأمین کند، برای تأمین بقیه منابع نیاز است بخش خصوصی پای‌کار بیاید.

  ایجاد دو میلیون پوشش فیبرنوری تاکنون 

پروژه فیبرنوری از بهمن سال گذشته در دستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفت. وزیر ارتباطات درباره روند پیشرفت این پروژه افزود: اکنون حدود ۲ میلیون پوشش فیبرنوری در ۱۰ استان ایجاد و وزارت ارتباطات تا پایان سال به هدفی که مشخص شده دست پیدا خواهد کرد. گام دیگری که برای تسهیل این پروژه برداشتیم، مربوط به قانون بودجه است. در بودجه‌بندی این مساله را لحاظ کردیم که دستگاه‌های اجرایی مانند شهرداری و وزارت نیرو برای مسائلی مانند اجازه کندن زمین، اجاره تجهیزات با نرخ مشخص و قانونی به بخش خصوصی کمک کنند. وزیر ارتباطات با تأکید بر اینکه بازسازی شبکه مخابرات به ارتقا شبکه موبایل می‌انجامد خاطرنشان کرد: فیبر نوری پیش‌نیاز راه‌اندازی و توسعه نسل پنجم اینترنت است. این پروژه اینترنت کشور را تا چند دهه آینده بیمه می‌کند و آماده توسعه نسل‌های جدید خواهیم شد. وی با بیان اینکه یکی از وظایف وزارت ارتباطات واگذاری فرکانس به اپراتورها است و سال گذشته وزارت ارتباطات باند فرکانسی ۲۳۰۰ را واگذار کرد افزود: امسال نیز فرکانس رادیویی ۳۵۰۰ را واگذار خواهیم کرد تا سرعت اینترنت سیار بهتر از گذشته شود.