رمزارزها در آستانه به رسمیت شناخته شدن

کمتر از یک هفته از انتشار پیش‌نویس سند ریال دیجیتالی از سوی بانک مرکزی می‌گذرد و حال با وجود اینکه فعالان حوزه بلاک‌چین و رمزارز در ایران معتقدند هنوز نمی‌توان این سند را سفیدنامه ریال دیجیتالی به حساب آورد و جای کار زیادی دارد، به نظر می‌رسد این پیش‌نویس توانسته رضایت بخشی از آنها را جلب کند، هرچند تعداد مخالفانش نیز کم نیست.  سوم شهریورماه پیش‌نویس سند ریال دیجیتالی منتشر شد؛ این پیش‌نویس نسخه اولیه پروژه رمزریال ملی است که مدت‌هاست درباره آن صحبت می‌شود. این سند ضمن تعریف بخش‌های مختلف این پروژه به بخش‌های فنی مانند ماهیت کلی پول دیجیتالی بانک‌های مرکزی، مدل‌های عملیاتی صدور و انتشار پول دیجیتالی بانک‌های مرکزی و آثار اقتصادی انتشار این پول، هدف از توسعه ریال دیجیتالی، مزایا و تهدیدات بالقوه آن پرداخته است. در این پیش‌نویس اشاره شده است که این ریال در حجمی مشخص توسط بانک مرکزی تولید می‌شود و در اختیار هیات نظارت ‌بر اندوخته اسکناس قرار خواهد گرفت و سپس هر واحد ریال دیجیتالی آن، بدهی مستقیم بانک مرکزی به دارنده آن تلقی خواهد شد و ریال دیجیتالی منتشرشده، عیناً مانند ریال جاری کشور است و هر واحد از آن ارزشی معادل یک ریال خواهد داشت. از سوی دیگر نمایندگان مجلس نیز در بررسی طرح بانکداری اسلامی بانک مرکزی را به عنوان نهاد تنظیم‌گر حوزه پول و رمزارزهای دارای مجوز و نظارت بر مبادله آنها انتخاب کردند و اختیار انتشار پول رقومی یا همان دیجیتالی بر عهده این نهاد گذاشته شد.

   قدمی مثبت به سوی آینده

حال عباس آشتیانی، مدیرعامل انجمن فناوران زنجیره بلوک، در این باره می‌گوید هرچند نمی‌توان نام این سند را سفید‌نامه گذاشت، با این‌ حال این سند حاوی نکات بسیار مهمی است. او با اشاره به اینکه سایر کشورها و بانک‌های مرکزی طبق قوانین بالادستی خود در حال حرکت به سمت استفاده از بلاک‌چین هستند و این قدمی مثبت است، توضیح می‌دهد: «پس از گذر از انواع پول اسکناس و الکترونیکی در ایران شاهد نوع دیگری از ریال هستیم که می‌توان نام آن را رمزریال گذاشت.» آشتیانی ادامه می‌دهد: «قابلیت برنامه‌ریزی ویژگی مهم این فناوری است و در همین متن هم به آن اشاره شده است و اهداف بانک مرکزی را در این رابطه عیان می‌کند. اما این فناوری می‌تواند ویژگی‌های زیادی به همراه داشته باشد و باید دید رویکرد بانک مرکزی نسبت به این ویژگی‌ها چیست و قرار است از کدام ویژگی‌ها استفاده کند یا تصمیم بگیرد کدام ویژگی‌ها را محدود کند.» در بخش‌ دیگری از سند پیش‌نویس ریال دیجیتالی نیز آمده است مکانیسم توزیع ریال دیجیتالی به بانک‌ها، مشابه توزیع اسکناس بین بانک‌هاست. بنابراین ریال دیجیتالی در مقابل تامین مقدار متناظری اسکناس یا ذخایر از سوی بانک متقاضی، در کیف ریال دیجیتالی بانک متقاضی قرار خواهد گرفت. آشتیانی در این باره می‌گوید: «به عنوان مثال یکی از مهم‌ترین موضوعات بحث احراز هویت است و در این سند اشاره شده ریال دیجیتالی اسکناسی است که به صورت دیجیتالی و با استفاده از فناوری دفترکل توزیع‌شده، از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود و این در حالی‌ است که حساب‌های بانکی ما بر پایه احراز هویت است. سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که آیا فرد دارنده این نوع از ریال باید برای دریافت آن احراز هویت شود یا خیر؟» مدیرعامل انجمن فناوران زنجیره بلوک با اشاره به اینکه برخی قابلیت‌ها می‌تواند در بلاک‌چین وجود داشته باشد تاکید می‌کند: «اینکه این اتفاق ابعاد مثبت یا منفی داشته باشد وابسته به رویکرد بانک مرکزی است که این فناوری را بپذیرد یا آن را محدود کند.» آشتیانی با بیان اینکه هنوز نمی‌توان از این پیش‌نویس انتقاد کرد، ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از ویژگی‌های این موضوع تسویه است. تسویه در این تکنولوژی متفاوت است و در حالی که در حالت‌های قبلی برای تسویه نیازمند حساب و واسطه‌هایی مانند پایا، ساتنا و غیره بودیم و پرداخت‌یاری نیز بر همین اساس شکل گرفت، حال با شیوه تسویه همتا به همتا روبرو هستیم که مهم‌ترین تاثیر آن تحول در نظام‌های پرداخت، ظهور کیف‌پول‌ها، تغییر نوع پرداخت‌یاری و امکان ایجاد کسب‌وکارهای جدید خواهد بود.» در بخش اول این سند یعنی تعاریف، رمزارز نماینده یک موجودیت بر بستری دیجیتالی، غیرمتمرکز و شفاف شمرده شده که از اصول رمزنگاری برای قوام خود بهره می‌برد. رمزارز می‌تواند یک ارزش مجازی یا واقعی را نمایندگی کند و از این رو یک دارایی مالی دیجیتالی است که می‌تواند تحت شرایطی برخی کارکردهای پول را داشته باشد. حال آشتیانی بر این باور است که این بند در تعریف رمزارزها نقطه‌ای بسیار و مهم و قابل تامل است. محمد یعقوبی، از فعالان حوزه رمزارز نیز چندی پیش در رابطه با این موضوع به ضرورت دریافت مشورت از متخصصان این حوزه اشاره کرده و گفته بود: «من به صورت کلی با این موضوع موافقم. گرچه موافقم که ایراداتی در این پروژه وجود دارد اما اجرایی شدن آن بهتر از اجرا نشدن آن است.» با این‌ حال برخی از دیگر کارشناسان این حوزه نسبت به آن نظر مثبتی ندارند.

   بهتر است قیدها کاهش یابند

سهیل نیک‌زاد، مدیرعامل شرکت اوپکس و عضو هیات موسس انجمن فناوران زنجیره بلوک، نیز در گفت‌وگو با پیوست می‌گوید هرچند این پیش‌نویس به صورت صددرصدی انتظارات فعالان این حوزه را برآورده نکرده است اما نسبت به نسخه‌ها یا صحبت‌های قبلی، نسخه بهتری است. نیکزاد در مورد تغییرات مثبتی که می‌تواند در آینده در این سند ایجاد شود می‌گوید: «این سند می‌تواند کوچک‌تر شود و اگر شرح فعالیت‌ها و توضیحاتی که می‌دهد، مینیمالیستی‌تر طراحی شود و نخواهد به همه‌چیز بپردازد و برای همه موارد تعیین تکلیف کند، بهتر است.» او ادامه می‌دهد: «طبق عرف همه رمزارزها، نیاز است حد متوسطی از اطلاعات فنی موضوع مانند پلتفرم، مدل کدزنی و غیره باید بیان شود.» نیک‌زاد براین باور است که ریال دیجیتالی می‌تواند ارزش افزوده زیادی برای کشور خلق کند و هرچند موارد آن متعدد نیست اما میزان اثرگذاری زیاد است. این فعال حوزه بلاک‌چین درباره ارزش افزوده‌های ریال دیجیتالی توضیح می‌دهد: «کنترل پول پرقدرت بانک مرکزی و جریان آن در نظام بانکی کشور، کنترل پول کم‌قدرت بانک‌ها و جریانش در نظام بانکی کشور و کمک به شفافیت مالی از مزیت‌های ریال دیجیتالی هستند.» او با اشاره به اینکه در این بین نکات منفی‌ای هم وجود دارد می‌گوید: «در این نسخه، هجوم دولت به حریم شخصی کاربران بسیار زیاد است؛ البته این نکته‌ای که بعضی از کاربران از آن به عنوان ابزار سرکوب یاد کرده‌اند به نظر من اغراق‌آمیز است اما هجوم دولت برای در دست گرفتن همه اختیارات کاربر، زیاد است.» نیک‌زاد با بیان اینکه می‌توان دلیل چنین رویکردی را فهمید ادامه می‌دهد: «این تکنولوژی جدید است و نگران این هستند که عواقب زیادی داشته باشد اما به نظر من راه چاره این نبود و بهتر بود در ابتدا یک مدل ساده با قیدهای خیلی کم اجرا شود و حجم یا تعداد استفاده‌کنندگان آن محدود شود و بعد قیدهای بیشتری تعیین شود.» رییس کل بانک مرکزی پیشتر در مصاحبه با ایسنا گفته بود تا پایان شهریورماه اجرای آزمایشی ریال دیجیتالی آغاز خواهد شد. مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، نیز اعلام کرده بود رمز پول ریالی در واقع موضوع open money را به دنبال خواهد داشت نه پول الکترونیکی. ما پولی را در اختیار خواهیم داشت که باز است. این به فضای نوآوری کمک زیادی می‌کند ولی در عین‌حال حاکمیت پولی کشور را هم حفظ می‌کند. این موضوع با رمزارزها متفاوت است.