رشد تجارت الکترونیکی آب رفت
گزارش سال ۱۴۰۰ تجارت الکترونیکی نشان می‌دهد ارزش اسمی تجارت الکترونیکی ۱۳ درصد افزایش یافته است، با وجود این مقایسه دو گزارش تجارت الکترونیکی در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ نشان می‌دهد میزان رشد تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ نسبت به میزان رشد تجارت الکترونیکی در سال ۹۹ کاهش قابل توجهی یافته است. میزان رشد تجارت الکترونیکی در سال ۹۹ حدود ۱۵۹ درصد اعلام شده بود؛ این در حالی است که میزان رشد تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۳ درصد اعلام شده است.
برای تجارت الکترونیک تعریف‌های گوناگونی ارایه شده که اغلب آنها مبتنی بر تجربه‌های گذشته در استفاده از تجارت الکترونیکی بوده است. کمیسیون اروپایی در سال ۱۹۹۷ تجارت الکترونیکی را به این شکل تعریف کرد: «تجارت الکترونیکی بر پردازش و انتقال الکترونیک داده‌ها، شامل متن، صدا و تصویر مبتنی است. تجارت الکترونیکی فعالیت‌های گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیک کالاها و خدمات، تحویل فوری مطالبات دیجیتال، انتقال الکترونیک وجوه، مبادله الکترونیک سهام، بارنامه الکترونیک، طرح‌های تجاری، بازاریابی مستقیم و خدمات پس از فروش را در بر می‌گیرد. تجارت الکترونیکی که تا چندی قبل به تعداد معینی از شرکت‌ها محدود بود در حال ورود به عرصه جدیدی است که در آن تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان در شبکه حضور دارند به علاوه محتوای آن از حیطه مبادله داده‌های مربوط به سفارش دادن یا قبول سفارش فراتر رفته و فعالیت‌های عمومی تجاری از قبیل تبلیغات، آگهی، مذاکرات، قراردادها و تسویه حساب‌ها را نیز در برگرفته است. امروزه حضور در بازارهای جهانی به کمک شیوه‌های موفق و کارآمد که خود نمایی از توانمندی اقتصادی کشورها را به تصویر می‌کشد، وکیل از جمله ضرورت‌های تطبیق با نظام بین‌المللی کنونی به لحاظ پیشرفت‌های حاصله در عرصه‌های اقتصادی و صنعتی آن است. بی‌شک، بهره‌گیری از فناوری اطلاعات یکی از حلقه‌های لازم برای افزایش کارایی تجاری در اقتصاد ملی است. نیل به هدف افزایش کارایی، مستلزم اقدام در دو محور اساسی اطلاع‌رسانی بازرگانی و تسهیل تجاری است. اطلاع‌رسانی بازرگانی، با شکستن انحصار اطلاعات، زمینه رقابت و در نتیجه، ارتقای بهره‌وری را افزایش داده و گام بلندی در تأمین عدالت اجتماعی به شمار می‌رود. در محور تسهیل تجاری باید از شیوه‌های نوین بازرگانی بهره جست که شامل به‌کارگیری از بارکد، استانداردهای تبادل الکترونیکی داده‌ها و انجام معاملات بصورت تجارت الکترونیکی و بدون کاغذ می‌شود. یکی از ویژگی‌های مهم تجارت الکترونیک، روان‌سازی روش‌های فعالیت و در نتیجه کاهش هزینه عملیات بازرگانی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که استفاده از تجارت الکترونیک، 21 تا 70 درصد صرفه‌جویی در هزینه‌های فعالیت‌های مختلف ایجاد می‌کند. ایجاد تسهیلات تجاری مجموعه‌ای است که می‌تواند روشنایی بخش راه حضور بیشتر در مبادلات جهانی باشد و با تسهیل ارتباط میان عوامل عرضه و خرید کالا و خدمات، حجم تجارت روند افزون یافته و مبادلات، سریع، مطمئن و کاراتر خواهد شد. اما تحصیل چنین فرآیندی مستلزم تدابیر و ابتکاراتی پویا در جهت اصلاح ساختار و حذف موانع محیطی است. در جهت مرتفع کردن موانع مزبور، از جمله راه‌کارهایی که لزوم توجه به آن احساس می‌شود، اشاعه فرهنگ استفاده از تسهیلات تجاری و آشنایی تمامی بخش‌های تجاری با کاربرد چنین امکاناتی است. بدون تردید، بهره‌گیری خردمندانه از فناوری تجارت الکترونیک می‌تواند ما را در بهبود کارایی تجاری و حضور فعالتر در عرصه تجارت جهانی یاری داده و به تقویت جایگاه کشور در بازارهای منطقه‌ای و جهانی کمک کند. بر اساس پیش‌بینی‌های به عمل آمده، اجرای طرح تجارت الکترونیکی در کشور طی سال‌های برنامه سوم توسعه حدود ۲۱۰ میلیارد ریال هزینه در بر خواهد داشت، برآوردها نشان می‌دهد این هزینه‌ها دارای توجیه اقتصادی بسیار بالاست و در همان سال اول اجرای این طرح به سرعت مستهلک خواهد شد. رشد سریع و روزافزون تجارت الکترونیکی در کشورهای پیشرفته و مزیت‌های رقابتی حاصل، به مفهوم آن است که کشورهای در حال توسعه باید سریعاً در استراتژی‌ها و سیاست‌های تجاری و بازرگانی خود تجدیدنظر اساسی به عمل آورند. بسیاری از اقتصاددانان، متخصصان و آینده نگرها بر این باورند که در سال‌های اخیر انقلابی مشابه انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته که جهان را وارد عصر اطلاعات ساخته و بسیاری از جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی حیات بشر را دستخوش تحولی عمیق کرده است.
افزایش 13 درصدی ارزش اسمی تجارت الکترونیکی
گزارش سال ۱۴۰۰ تجارت الکترونیکی نشان می‌دهد ارزش اسمی تجارت الکترونیکی ۱۳ درصد افزایش یافته است. حجم تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ به 1237 میلیارد تومان رسید و نسبت به سال ۹۹ حدود ۱۳ درصد رشد کرده است؛ حجم تجارت الکترونیکی در سال ۱۳۹۹، 1097میلیارد تومان اعلام شده بود. به گزارش پیوست، مقایسه دو گزارش تجارت الکترونیکی در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ نشان می‌دهد میزان رشد تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ نسبت به میزان رشد تجارت الکترونیکی در سال ۹۹ کاهش قابل توجهی یافته است. میزان رشد تجارت الکترونیکی در سال ۹۹ حدود ۱۵۹ درصد اعلام شده بود؛ این در حالی است که میزان رشد تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۳ درصد اعلام شده است. طبق گزارش سالانه تجارت الکترونیکی تعداد کل تراکنش‌های تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ به حدود ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تراکنش رسیده و متوسط مبلغ هر تراکنش نیز ۳۴۳ هزار تومان اعلام شده است. طبق این گزارش تعداد کل تراکنش‌ها در حدود ۱۴ درصد رشد کرده است. ارزش اسمی تجارت الکترونیکی ۱۳ درصد در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافت. در گزارش امسال تجارت الکترونیکی هیچ اشاره‌ای به ارزش حقیقی تجارت الکترونیکی نشده است. ارزش حقیقی تجارت الکترونیکی، سهم تورم را از ارزش کلی تجارت الکترونیکی کم می‌کند و دید کامل‌تری نسبت به میزان رشد صورت گرفته در بخش تجارت الکترونیکی ایجاد می‌کند. گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی نشان می‌دهد ۹۴ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ از طریق سرمایه‌گذاری شخصی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. همچنین ۳ درصد آنها از طریق شتاب‌دهنده‌های فعال، ۲ درصد از طریق جمع‌سپاری و یک درصد نیز از طریق سرمایه‌گذاری بخش دولتی شروع به فعالیت کرده‌اند. این آمار نشان می‌دهد هنوز سهم سرمایه‌گذاری شرکت‌های سرمایه‌گذار برای توسعه کسب‌وکارها و آغاز به فعالیت آنها بسیار اندک است. همچنین طبق گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ۸۰ درصد کسب‌وکارهای تجارت الکترونیکی در کنار فعالیت از طریق وب‌سایت‌هایشان محصولات و خدمات خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی نیز عرضه می‌کنند. در این میان همانطور که پیش‌بینی می‌شد اینستاگرام سهم ۸۴ درصدی را به خود اختصاص داده است و پس از این شبکه اجتماعی پرطرفدار، ۴۹ درصد کسب‌وکارها از واتس‌اپ و ۳۲ درصد هم از تلگرام استفاده می‌کنند. در این میان سهم پیام‌رسان‌های داخلی بسیار کم است. پیام‌رسان سروش که بیشترین استفاده‌کننده را به خود اختصاص می‌دهد فقط توانسته ۴ درصد را به خود اختصاص دهد.
شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار
اینستاگرام همچنان پرطرفدارترین شبکه اجتماعی میان کسب‌وکارهاست. ۲۸ درصد واحدهای تجارت الکترونیکی از پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنند و ۲۴ درصد از نرم‌افزارهای تلفن همراه یا پیامک برای گسترش کسب‌وکار خود استفاده می‌کنند. کسب‌وکارهای دارای نماد اعتماد برای ارسال کالاهای خود بیشتر از شبکه پستی کشور استفاده می‌کنند. در بخش تجارت الکترونیکی سهم پست از لجستیک ۶۰ درصد است و ۲۰ درصد کسب‌وکارها از شبکه توزیع خود استفاده می‌کنند. ۱۳ درصد هم از شرکت‌های باربری
بین شهری و ۹ درصد از شرکت‌های پست خصوصی و ۹ درصد نیز از شرکت‌های پیک خصوصی استفاده می‌کنند. ۹۴ درصد کسب‌وکارها با سرمایه‌گذاری شخصی ایجاد شده‌اند. بیشترین شرکت‌های فعال در حوزه تجارت الکترونیکی طبق روال سال‌های گذشته در تهران متمرکز هستند. طبق بررسی گزارش سالانه تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ حدود ۵۰ درصد فعالان کسب‌وکار تجارت الکترونیکی در تهران هستند و پس از آن با اختلاف زیاد نوبت به اصفهان با ۸ درصد کسب‌وکارها و خراسان رضوی با ۷ درصد کسب‌وکارها می‌رسد. همچنین ۷۸ درصد واحدهای تجارت الکترونیکی براساس شخصیت حقیقی ثبت شده‌اند و ۸۶ درصد بنیان‌گذاران و مدیران واحدهای تجارت الکترونیکی را مردان تشکیل می‌دهند. همچنین زنان همچنان سهم اندکی در تجارت الکترونیکی دارند. گزارش تجارت الکترونیکی ۱۴۰۰ تعداد واحدهای تجارت الکترونیکی فعال در کل کشور را ۴۰۰ هزار وب‌سایت اعلام کرده است که از این میان ۱۲۰ هزار و ۲۸۸ واحد اینماد گرفته‌اند و از آبان ماه سال ۱۴۰۰ تا پایان سال ۱۴۰۰ نیز تقریبا ۳ هزار و ۸۰۰ واحد نماد بی‌ستاره دریافت کرده‌اند.
