سایه دلار روی بورس

گروه بازار سرمایه| 

در سالی که گذشت بازارهای سرمایه‌گذاری شاهد افت و خیز زیادی بودند. نااطمینانی در بازار سهام موجب شد که تا آخرین ماه سال، وضعیت بورس چندان جالب نباشد. برعکس، امسال گزینه‌های کم‌ریسک محبوب‌تر بودند. اما به نظر می‌رسد سمت و سوی بازارها از اسفند ماه با تغییراتی همراه بوده است. دو بازار طلا و بورس با توجه به تحولات یک ماه اخیر بازدهی مناسبی را پشت سر گذاشته‌اند و احیای برجام هم نزدیک‌تر از قبل به نظر می‌رسد، اگرچه هنوز نهایی نشده است.

در سالی که سپری شد، قیمت دلار بالا و پایین قابل توجهی را پشت سر گذاشت. بهای دلار بازار آزاد که در پایان سال 1399 حدودا 25 هزار و 120 تومان بود، در پایان امسال 26 هزار و 270 تومان معامله شد و 4.7 درصد نسبت به انتهای سال 99 رشد کرد. هرچند دلار در بازه‌ای از سال به بیش از 30 هزار تومان هم رسید، اما در آن سطح ماندگار نشد.

بررسی‌های انجام شده از نرخ دلار در سال گذشته، کمترین قیمت دلار در نیمه اول فصل بهار بوده است. در تاریخ 15 اردیبهشت ماه قیمت دلار با 20 هزار و 800 تومان معامله شد. این اسکناس امریکایی در نیمه آذرماه بالاترین قیمت 1400 را ثبت کرد. نرخ دلار در 16 آذر ماه با 30 هزار و 920 تومان مبادله شد و به دنبال تصرف کانال 31 هزار تومان بود. در ماه یاد شده روزنامه وا‌ل‌استریت ژورنال خبر داد که دیپلمات‌های ارشد سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) مدعی شده‌اند که پیشنهادهای ایران با برجام مغایر بوده است. این دیپلمات‌ها مدعی شده بودند که پیشنهادهای ایران در این نشست، با متن مذاکره شده در شش دور قبلی مذاکرات وین تغییر داشته و باعث ایجاد نگرانی و ناامیدی شده است. معامله‌گران بازار ارز تهران با این سیگنال‌ها تصور می‌کردند که مذاکرات برجام به هسته سختی رسیده و احتمال رسیدن به توافق هسته‌ای را دور از انتظار می‌دانستند.

طبق تحلیل‌های انجام شده بیشترین و کمترین تغییر قیمت دلار هم در ماه اردیبهشت و آذر بوده است. نرخ دلار در 12 اردیبهشت ماه بیش از 1 هزار تومان کاهش را تجربه کرد و با 21 هزار و 970 تومان مبادله شد و در 13 آذر قیمت دلار بالاترین افزایش روزانه را داشته است. در این روز نرخ دلار بیش از 800 تومان بر ارزش خود افزود و با 30 هزار و 180 تومان نرخ‌گذاری شده بود. 

مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده قیمت دلار در بازار آزاد، احیای برجام و آزاد شدن دارایی‌های بلوکه شده ایران در شرق آسیا و برخی کشورهای دیگر خواهد بود. در صورت احیای برجام، قیمت دلار در بازار آزاد می‌تواند حداقل در کوتاه‌مدت با افت روبرو شود. 

    چه خبر از مذاکرات

محمد مرندی، مشاور رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در گفت‌وگو با شبکه قطری الجزیره تاکید کرد که علیرغم فشارهای وارد شده علیه دولت امریکا همچنان به رسیدن به توافق نزدیک هستیم. وی گفت که نگران نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیستیم.

مرندی تاکید کرد که جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا باید تصمیماتی برای حل مسائل موجود بر سر راه رسیدن به توافق هسته‌ای اتخاذ کند.

اخیرا آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا در جریان سفر به مکزیک در یک کنفرانس خبری، با تلاش برای مقصر جلوه دادن ایران، درباره روند احیای توافق هسته‌ای گفت: آن‌چه در مدت اخیر در پاسخ ایران به پیشنهاد ارایه شده از سوی اتحادیه اروپا[برای توافق در مذاکرات وین] بوده‌ایم، به وضوح پس‌رفت است و چشم‌انداز توافق در بازه‌ای کوتاه‌مدت را غیرمحتمل می‌سازد.

بلینکن بر ادعاهایش افزود: به نظر می‌رسد ایران یا نمی‌خواهد یا نمی‌تواند کاری که برای رسیدن به یک توافق لازم است را انجام دهد و آنها همچنان به مطرح کردن مسائل خارج از چارچوب ادامه می‌دهند که انجام شدن توافق را غیرمحتمل‌تر می‌کند.

همچنین ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران پیش از این تاکید کرده بود: همانطور که می‌دانید ما پاسخ خود را چندی پیش ارایه دادیم و منتظر دریافت پاسخ رسمی طرف دیگر هستیم.

وی ادامه داد: ما همواره بر این موضوع تاکید کرده‌ایم که طرف‌های دیگر مذاکرات مخصوصا امریکایی‌ها باید رفتارهای سازنده‌ای را برای دستیابی به توافق در پیش بگیرند.

امریکا کشوری است که از برجام خارج شده است و با اعمال تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه هزینه‌های زیادی را به دولت و ملت ایران تحمیل کرده است و با توجه به این عملکرد اکنون حق ندارد در مقام مدعی قرار بگیرد و ژست طلبکارانه به خودش بگیرد.

این امریکاست که باید برای بازگشت به روند توافق اثبات کند که عضوی قابل اعتماد است و یک رژیم قانون‌گریز و بحران آفرین نیست. دولت واشنگتن است که باید اثبات کند که به هنجارهای بین‌المللی پایبند است و به نرم‌های بین‌المللی احترام می‌گذارد.

سخنگوی وزارت خارجه تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران در پاسخی که به هماهنگ‌کننده مذاکرات داده به هیچ‌وجه موضوعات جدیدی که مانع شکل‌گیری توافق و جمع‌بندی مذاکرات شود مطرح نکرده است. مطالبات جدیدی طرح نکرده است.

کنعانی افزود: ایران نه به زیاده خواهی‌های طرف‌های مقابل تمکین می‌کند و نه از خطوط قرمز خود عقب‌نشینی خواهد کرد. او ادامه داد: هم امریکا و هم اروپا (تروئیکای اروپایی) باید اثبات کنند که در روند مذاکرات به نرم‌های بین‌المللی پایبند هستند و منافع رژیم صهیونیستی را در اولویت تصمیم‌گیری سیاسی خود قرار نمی‌دهند. همانطور که بارها گفته‌ایم اگر در طرف مقابل اراده سیاسی لازم برای دستیابی به توافق وجود داشته باشد. امکان دستیابی به یک توافق همه‌جانبه و خوب وجود دارد.

    رابطه صنایع و دلار

بازار سرمایه ایران 4 صنعت دلارمحور را به خود اختصاص داده است. این صنایع شامل، فرآورده‌های نفتی، کانی‌های فلزی، فلزات اساسی و محصولات شیمیایی می‌باشد. 

از ویژگی‌های این صنعت‌ها، می‌توان به قیمت‌گذاری آنها بر اساس عرضه و تقاضای جهانی و تولیدات صادرات محور آنها اشاره کرد. از آنجایی که، این صنعت‌ها ماهیت صادراتی دارند، با توجه به افزایش نرخ ارز، مزیت صادراتی بالا رفته و به دنبال ثبات قیمت‌های جهانی، سودآوری این شرکت‌ها نیز بیشتر می‌شود. 

با وجود این، برخی شرکت‌ها به دلیل هزینه‌های ارزی بالا و تاثیرپذیری بالا از ارز با افت ارزش بعد از جهش ارزی رو به رو می‌شوند، که گاهی این ارزش می‌تواند تا یک چهارم قبل از جهش‌های ارزی کاهش پیدا کند. قیمت‌گذاری سهام محصولات داخلی این صنایع نیز بر اساس نرخ دلار و فروش صادراتی آن می‌باشد. هر چند، بخشی از هزینه‌های این شرکت‌ها (شرکت‌های صادرات محور) دلاری است؛ اما، به دلیل حاشیه سود بالا و نسبت هزینه به درآمد پایین در مجموع برآیند مثبت‌تری دارد. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، اگر نرخ دلار 10% افزایش پیدا کند، یک شرکت پتروشیمی بیش از 15% می‌تواند سودآوری داشته باشد.

گروه دیگری که از افزایش نرخ دلار منتفع می‌شوند، شرکت‌هایی هستند که تراز ارزی مثبتی دارند. افزایش نرخ ارز برای بنگاه‌های داخلی نیز قابل اهمیت است، به این دلیل که، هزینه تولید را در شرکت‌هایی که فروش داخلی دارند افزایش می‌دهد و این شرکت‌ها نمی‌توانند متناسب با افزایش هزینه‌ها در محصولات تولیدی خود افزایش نرخ بدهند. به‌طور کلی می‌توان گفت، در صورت افزایش نرخ دلار، تورم شدیدی در جامعه حاکم خواهد شد. 

اما، متاسفانه بسیاری از شرکت‌های بورسی با به وجود آمدن تورم، افزایش قیمت خواهند داشت. به‌طور مثال؛ صنعت خودرو جزو صنایعی است که ارتباط و همبستگی مستقیمی با دلار ندارد؛ اما در صورتی که، قیمت دلار افزایش پیدا کند قیمت دارایی‌های صنعت خودرو نیز افزایش پیدا می‌کند. همانطور که، افزایش یا کاهش قیمت دلار برای شرکت‌های صادرات محور امری مثبت تلقی می‌شود، برای برخی شرکت‌ها نیز می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد. همینطور، مواد اولیه بعضی از شرکت‌ها از خارج کشور تهیه می‌شود، افزایش نرخ دلار می‌تواند در افزایش قیمت آنها بسیار تاثیر داشته باشد.

در بحث تاثیر رشد قیمت دلار بر بورس نوع دیگری از شرکت‌های منتفع‌ شونده از افزایش نرخ دلار وجود دارند که شرکت‌هایی با تراز ارزی مثبت هستند که پس از جهش‌های ارزی، درآمد تسعیر (به عنوان درآمد غیرعملیاتی) را شناسایی می‌کنند.

موضوع افزایش نرخ ارز از این جهت برای بنگاه‌های تولیدی قابل توجه است که هزینه تولید را در شرکت‌هایی که فروش داخلی دارند، افزایش می‌دهد و این شرکت‌ها نمی‌توانند متناسب با افزایش هزینه‌ها، نرخ محصولات تولیدیشان را افزایش دهند. به‌طور کلی پس از افزایش قیمت دلار، یک موج تورمی گریبان‌گیر اقتصاد خواهد شد. 

حال آنکه اکثر شرکت‌های بورسی دارایی‌هایی (دارایی می‌تواند زمین یک کارخانه، ماشین‌آلات صنعتی یا محصول تولیدشده در انبار باشد.)، دارند که همزمان با پیدایش موج تورم، قیمت آنها افزایش پیدا خواهد کرد. پس اگر در پرتفوی خود، سهام شرکتی با دارایی‌های ارزشمند داشته باشید، آنگاه با یک موج تورمی می‌توانید ارزش پول خود را حفظ کنید.