اما و‌اگرهای حضور اینترنت ماهوارهای در ایران
طی یکی، دوسال اخیر بحث دسترسی به اینترنت ماهوارهای بسیار داغ شده است. در جدیدترین ماجرا اما ایلان ماسک به‌طور رسمی خواستار معافیت از تحریم‌ها برای ارایه اینترنت ماهوارهای در ایران شده است. درخواستی که با موافقت وزارت خزانه‌داری امریکا مواجه شده تا ارسال برخی تجهیزات اینترنتی ماهوارهای این شرکت به ایران ممکن شود. در عین حال وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات روز گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت اعلام کرد که در روزهای اخیر به دلیل مسائل امنیتی ممکن است محدودیت‌هایی در اینترنت اعمال شود. او همچنین در واکنش به احتمال ارایه اینترنت ماهوارهای از سوی شرکت استارلینک برای ایرانی‌ها اعلام کرد طبق قواعد بین‌المللی، اپراتورهای ارایه‌دهنده خدمات اینترنت ماهوارهای بایستی قواعد اینترنتی ایران را رعایت کنند. در تعریف این نوع از اینترنت باید گفت امواج از طریق ماهواره ارسال می‌شود و کاربر برای دریافت آن باید از تجهیزات مخصوص آن یعنی دیش و دریافت‌کننده امواج استفاده کند. اگر این نوع از اینترنت فراگیر شود احتمال تولید تجهیزات آن با قیمت کمتر هم ممکن خواهد بود یا حتی سیم کارت‌هایی مانند آنچه در تلفن ماهوارهای استفاده می‌شود تولید می‌شود اما هنوز برای رسیدن به این مراحل زود است. منظومه‌های ماهوارهای می‌توانند با توجه به ویژگی‌های ذاتی خود همچون پایداری، انعطاف‌پذیری، تأخیر کم و تأمین ظرفیت قابل ملاحظه و ارزان‌قیمت، کمک شایانی در کاهش شکاف دیجیتال در کشور و سیگنال‌رسانی به مناطق محروم و دورافتاده داشته و به عنوان بخش مهمی در لایه زیرساخت و خدمات پایه معماری شبکه ملی اطلاعات نقش‌آفرین است. در این راستا شرکت فضایی اسپیس‌ایکس پروژه اینترنت ماهوارهای «استارلینک» را در سال ۲۰۱۵ با هدف فراهم کردن پوشش گسترده اینترنت آغاز کرد. این پروژه ایده اصلی ایلان ماسک میلیاردر علاقه‌مند به فضاست. هدف آن فراهم کردن پوشش گسترده اینترنت با پرتاب هزاران ماهواره کوچک به مدار نزدیک زمین است؛ این پروژه می‌تواند انقلابی در دسترسی به اینترنت پرسرعت در سراسر جهان ایجاد کند و با اتمام آن بسیاری از افراد جهان می‌توانند با کمترین تأخیر و به راحتی به اینترنت دسترسی پیدا کنند.
شرکت فضایی اسپیس‌ایکس در آن زمان اعلام کرده بود که قصد دارد با ارسال هزاران ماهواره به مدار زمین، اینترنت را در سراسر دنیا در دسترس قرار دهد. آنطور که در گزارش‌ها منتشر شده بود، دسترسی به اینترنت استارلینک از طریق دیش‌های ماهوارهای که انتظار می‌رود بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار هزینه داشته باشد در دسترس افراد عادی قرار خواهد گرفت. نصب آنها به دانش فنی خاصی احتیاج ندارد و دیش به‌طور خودکار جهت خود را براساس مجموعه‌ای از موتورهای نصب شده در زیر دیش تنظیم می‌کند. مرکز ملی فضلی مجازی هم در اسفندماه ۱۳۹۹، رویکرد خود را درباره منظومه‌های ماهوارهای اینطور مطرح کرده بود که اپراتورهای ماهوارهای ملزم به فعالیت طبق معاهدات بین‌المللی در حوزه فضایی و اصول و مقررات سازمان ملل و اتحادیه‌های تخصصی مربوطه هستند و باید قوانین و مقررات ملی کشورها را برای حفظ استقلال و حاکمیت دولت‌ها در حوزه ارتباطات و صیانت از گذرگاه‌های رسمی تبادل اطلاعات را به منظور جلوگیری از هرج و مرج و مقابله با جرایم سایبری رعایت کنند. در دولت گذشته هم درباره اینترنت ماهوارهای گفته شده بود باید بپذیریم اینترنت ماهوارهای پدیده‌ای است که تمام کشورهای دنیا با آن مواجه می‌شوند و هدف اصلی منظومه‌های ماهوارهای این است که بستر استفاده از اینترنت اشیا را در سراسر دنیا را فراهم کنند زیرا بسیاری از مناطق دورافتاده یا مزارع در دنیا، نه از طریق شبکه موبایل نه شبکه ثابت قابلیت پوشش‌دهی ندارند و اینترنت ماهوارهای برای کمک به چنین مشکلاتی راه‌اندازی شده و عصر جدیدی است.
خزانه‌داری امریکا اجازه صادرات تجهیزات اینترنت ماهوارهای را به ایران داد
حالا به نظر می‌رسد وزارت خزانه‌داری امریکا اجازه صادرات برخی از تجهیزات اینترنت ماهوارهای به ایران را صادر کرده و صادرات این محصولات را فعلا از تحریم‌ها خارج کرده است. به نظر می‌رسد این اقدام پس از درخواست ایلان ماسک مدیرعامل تسلا و اسپیس‌ایکس برای ارسال تجهیزات به ایران صادر شده است از همین رو دیگر اسپیس ایکس برای ارسال تجهیزات اینترنت ماهوارهای نیاز به مجوز جدید ندارد. پیوست به نقل از رویترز، نوشت که ایلان ماسک روز دوشنبه در پاسخ به یک کاربر ایرانی در توییتر که از امکان ارایه اینترنت ماهواره استارلینک در ایران پرسیده بود گفت: «استارلینک درخواست می‌کند در این باره از تحریم‌های ایران معاف شود.» با وجود اینکه ماسک جزییات بیشتری از برنامه‌های خود ارایه نکرده است اما این گمانه‌زنی وجود دارد که پیشنهاد ماسک برای ارایه اینترنت همزمان با اعتراضات گسترده ایران به دلیل مرگ مهسا امینی است. مشخص نیست آیا مجوز فعلی خزانه‌داری، جوابگوی برنامه‌های ماسک برای ارایه اینترنت در ایران خواهد بود. به دلیل محدودیت دسترسی به بسیاری از شبکه‌های اجتماعی و کاهش سرعت و قطعی اینترنت در هنگام اعتراضات، بسیاری از کاربران توییتر از ماسک خواسته‌اند تا دسترسی به اینترنت ماهوارهای را برای مردم ایران ممکن کند. در همین راستا، سخنگوی دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری (OFAC) در بیانیه‌ای گفت: «مجوزی قدیمی وجود دارد که امکان صادرات یک سری سخت‌افزار، نرم‌افزار و خدمات مربوط به ارتباطات اینترنتی از جمله خدمات اینترنت مصرفی و ترمینال‌های ماهوارهای برای مصرف‌کنندگان را براساس مجوز عمومی D-1 مجاز می‌داند.» در این بیانیه آمده است که: «برای حمایت از آزادی اینترنت در ایران، OFAC از درخواست مجوز خاص برای هرگونه صادراتی که در مجوز فعلی پوشش داده نمی‌شود استقبال می‌کند.» اسپیس‌ایکس به دنبال توسعه سریع استارلینک است و در این زمینه با شرکت‌های ارتباطات دیگری از جمله OneWeb و پروژه Kuiper از شرکت آمازون رقابت می‌کند.
به خاطر مسائل امنیتی ممکن است محدودیت در اینترنت اعمال شود
این در حالی است که طی روزهای گذشته همزمان با اعتراضات به کشته شدن مهسا امینی در برخی از ساعت‌های روز اینترنت همراه با اختلال مواجه شده است و کاربران اینترنت همراه امکان استفاده از آن را نداشتند حال وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات این خبر را تایید می‌کند و احتمال ادامه این روند را می‌دهد. عیسی زارع‌پور اما تاکید می‌کند در روزهای اخیر پهنای باند اینترنت کاهش پیدا نکرده است. به گفته او به خاطر مسائل امنیتی و برخی از بحث‌هایی که این روزها وجود دارد، ممکن است گاهی اوقات محدودیت‌هایی توسط دستگاه‌های امنیتی تصمیم‌گیری و اعمال شود، ولی در کل ما کاهش باند نداشته‌ایم. زارع‌پور اظهار کرد: «به خاطر مسائل امنیتی و برخی از بحث‌هایی که این روزها در کشور وجود دارد، ممکن است گاهی اوقات محدودیت‌هایی توسط دستگاه‌های امنیتی تصمیم‌گیری و اعمال شود، ولی ما کاهشی در زمینه پهنای باند اینترنت انجام ندادیم و پهنای باند مورد نیاز کشور را به صورت روتین تامین می‌کنیم.» همچنین در حالی که برخی خبرگزاری‌ها نقل قولی از سخنان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات منتشر کردند مبنی بر اینکه احتمال قطعی اینترنت در روزهای آینده وجود دارد، عیسی زارع پور، با تکذیب این نقل قول‌ها و اشتباه خواندن آنها، گفت: «در پاسخ به سوال خبرنگاری در حاشیه دولت درباره سرعت اینترنت در روزهای اخیر این نکته مورد تاکید قرار گرفت که پهنای باند کاهش پیدا نکرده است.» وی افزود: «در روزهای اخیر در برخی نقاط و برخی ساعات محدودیت‌های مقطعی وجود داشته که برطرف شده است و در حال حاضر شبکه ارتباطی هیچ مشکلی از منظر سرعت و کیفیت ارتباطی ندارد.»
باید قوانین ما را رعایت کنند
زارع‌پور همچنین در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی بر فعال شدن اینترنت ماهوارهای استارلینک در ایران اعلام کرد: «شورای عالی فضای مجازی ضوابطی مشخص کرده و اپراتورها باید این ضوابط را طی کنند. بعید می‌دانم به این زودی بتوانند اینجا سرویسی فراهم کنند؛ سرویس‌شان کامل نیست.» عیسی زارع‌پور‌در حاشیه نشست هیات دولت به احتمال دسترسی به اینترنت ماهوارهای استارلینک در ایران واکنش نشان داده و اعلام کرد طبق قواعد بین‌المللی بایستی اپراتورهای ارایه‌دهنده این سرویس، قوانین کشورها را رعایت کنند. او در همین رابطه گفت: «شورای عالی فضای مجازی برای اپراتورهایی که بخواهند به‌طور قانونی سرویس اینترنت ماهوارهای ارایه دهند، قواعد و مقرراتی تنظیم کرده است. شرکت‌های خواهان مجوز نیز بایستی این موارد را در نظر بگیرند. براساس قواعد بین‌المللی، اپراتورهای ارایه‌دهنده خدمات اینترنت ماهوارهای بایستی قواعد اینترنتی کشورها را رعایت کنند.» او همچنین بعید می‌داند استارلینک بتواند به این زودی دسترسی به اینترنت ماهوارهای را برای ایرانی‌ها فراهم کند چرا که سرویس‌شان کامل نیست.
