تداوم رشد آرام تورم
چند ماه پس از آغاز طرح اصلاحات یارانه‌ای دولت، به نظر می‌رسد که نرخ تورم به ثباتی نسبی رسیده است، هرچند این ثبات با توجه به بالا بودن نرخ تورم، نمی‌تواند برای دولت رییسی شرایطی ایده‌آل به وجود بیاورد.
ابراهیم رییسی در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری، وعده‌های اقتصادی متعددی داد که یکی از مهم‌ترین آنها، کاهش نرخ تورم بود. رییسی اعلام کرد که امکان آن وجود دارد که نرخ تورم ابتدا نصف شده و سپس یک رقمی شود اما در طول بیش از یک سالی که از آغاز دولت رییسی گذشته، جز چند ماه اول، نرخ تورم شرایط صعودی داشته است.
دولت سیزدهم تورم را در شرایط بالای 40 درصد تحویل گرفت اما در ماه‌های نخست این نرخ با سرعتی پایین کاهشی شد اما در اردیبهشت امسال با اصلاحات یارانه‌ای دولت شرایط تغییر کرد. به این ترتیب نرخ تورم در خرداد ماه رکوردهای تازه‌ای را ثبت کرد و در تیر نیز این روند تا حدی ادامه پیدا کرد اما در نهایت از مرداد ماه بار دیگر نرخ تورم ماهانه و نقطه به نقطه نزولی شد اما با این وجود با توجه به روند ماهانه نرخ تورم به نظر می‌رسد که فعلا شرایط با نزولی شدن نرخ تورم سالانه فراهم نیست، هرچند سرعت این رشد کاهش یافته است. منظور از نرخ تورم نقطه‌ای، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه مشابه سال قبل می‌باشد. نرخ تورم نقطه‌ای در شهریور ماه ١٤٠١ به عدد ٤٩,٧ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به‌طور میانگین ٤٩.٧ درصد بیشتر از شهریور ١٤٠٠ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده اند.
نرخ تورم نقطه‌ای شهریور ماه ١٤٠١ در مقایسه با ماه قبل ٢,٥ واحد درصد کاهش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با کاهش ٥.٠ واحد درصدی به ٧٥.٤ درصد رسیده و گروه «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» با کاهش ١.٥ واحد درصدی به ٣٥.٤ درصد رسیده است.
این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌ای برای خانوارهای شهری ٤٨,٤ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل ٢.٧ واحد درصد کاهش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ٥٦.٣ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ٢.١ واحد درصد کاهش داشته است.
منظور از نرخ تورم ماهانه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه قبل می‌باشد. نرخ تورم ماهانه شهریور ١٤٠١ به ٢,٢ درصد رسیده که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل، ٠.٢ واحد درصد افزایش داشته است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» به ترتیب ٢.١ درصد و ٢.٢ درصد بوده است.
این در حالی است که نرخ تورم ماهانه برای خانوارهای شهری ٢,٢ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل ٠.٢ واحد درصد افزایش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ٢.٢ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ٠.٥ واحد درصد افزایش داشته است.
منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن می‌باشد. نرخ تورم سالانه شهریور ماه ١٤٠١ برای خانوارهای کشور به ٤٢,١ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل، ٠,٦ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.
همچنین نرخ تورم سالانه برای خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ٤١,٥ درصد و ٤٥.٣ درصد می‌باشد که برای خانوارهای شهری ٠.٦ واحد درصد افزایش و برای خانوارهای روستایی ٠.٩ واحد درصد افزایش داشته است.
به این ترتیب پس از چند ماه، نرخ تورم نقطه به نقطه به زیر 50 درصد رسید. به تعریف ساده ولی همچنان مردم برای خرید یک سبد کالای ثابت، باید نسبت به سال قبل حدودا 50 درصد هزینه بیشتری را تحمل کنند.
مرکز آمار همچنین در طول روزهای گذشته، گزارش جدیدی از وضعیت بیکاری را نیز منتشر کرده است. بر اساس آخرین گزارش وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران از سال ۱۳۹۶ تا زمستان ۱۴۰۰ نرخ بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل آموزش عالی برحسب جنس و به تفکیک مدرک تحصیلی در سال ۱۳۹۹ با مدرک کاردانی ۱۲.۸درصد، با مدرک کارشناسی ۱۶درصد، با مدرک کارشناسی ارشد ۱۲درصد و با مدرک دکتری و بالاتر ۴.۳درصد است. نرخ بیکاری در جمعیت فارغ‌التحصیل آموزش عالی با هر کدام از مدارک تحصیلی در سال ۱۳۹۹ در مقایسه با سال‌های گذشته کاهشی بوده است و به‌صورت کلی نرخ بیکاری از ۱۹.۴درصد در سال ۱۳۹۶ به ۱۴.۲درصد در سال ۱۳۹۹ کاهش یافته است.
البته باید توجه داشت که نرخ مشارکت (نسبتی که نشان‌دهنده جمعیت فعال در بازار کار است) برای کل جمعیت در سن کار، در همین بازه زمانی روندی کاهشی داشته است. به عبارتی دیگر، افرادی که در سن کار قرار دارند به دلایلی نظیر ناامیدی نسبت به آینده در جست‌وجوی شغل نیستند و دیگر جزو جمعیت فعال محاسبه نمی‌شوند و یکی از دلایل کاهش نرخ بیکاری می‌تواند همین باشد؛ البته با توجه به اینکه نرخ مشارکت برای فارغ‌التحصیلان آموزش عالی منتشر نشده، نمی‌توان با قطعیت در این رابطه اظهارنظر کرد. همچنین نرخ بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان با هر مدرک تحصیلی در میان زنان بیشتر از مردان بوده و به‌طورکلی نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۹، در میان مردان ۱۰.۴درصد و و در میان زنان ۲۲.۸درصد بوده است.
به این ترتیب نرخ تورم در ایران همچنان یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در جهان به شمار می‌رود. با این وجود مشخص نیست برنامه کلان دولت ایران برای مدیریت شرایط چیست. در ماه‌های گذشته، ترکیه بیشترین تورم را داشته اما خبرهای متعدد نشان‌دهنده آن است که دولت اردوغان برنامه‌هایی را برای کاهش این تورم در دستور کار قرار داده است.
به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، سیاست‌گذاران پولی ترکیه، کاهش ۱۰۰ واحد پایه را انتخاب کرده و نرخ ریپو کلیدی یک هفته‌ای را از ۱۳ به ۱۲ درصد رساندند. در ماه آگوست، نرخ تورم ترکیه ۸۰.۲ درصد ثبت شد که برای پانزدهمین ماه متوالی افزایش یافت و بالاترین سطح در ۲۴ سال گذشته بود. ترکیه همچنین در ماه آگوست نرخ بهره را ۱۰۰ واحد پایه کاهش داد و در پایان سال ۲۰۲۱ هم به تدریج نرخ بهره را ۵۰۰ واحد پایه کاهش داد و بحران ارزی ایجاد کرد. به گزارش رویترز، بیانیه‌ای از بانک مرکزی گفته است که «بررسی کرده‌ایم که سطح به روز شده سیاست در چشم‌انداز فعلی مناسب است.» این کاهش به دلیل ادامه کاهش رشد و تقاضا ضروری است و همچنین به «ریسک فزاینده ژئوپولیتیکی» اشاره کرد. رویترز همچنین گزارش داد که بازارها باید انتظار داشته باشند که «فرآیند کاهش تورم» در پشت اقدامات انجام شده، آغاز شود. جهت‌گیری سیاستی مدت‌هاست که سرمایه‌گذاران و اقتصاددانان را متحیر کرده است، آنها می‌گویند که امتناع از تشدید سیاست‌ها نتیجه فشار سیاسی رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه است که مدت‌هاست با افزایش نرخ بهره و اقتصاد متعارف مخالفت کرده و با اصرار بر اینکه کاهش نرخ‌ها راه‌حل کاهش تورم است، مسیر خود را ادامه داده است.
باید دید آیا دولت رییسی برنامه‌های کلان خود برای کاهش تورم را اعلام خواهد کرد یا همچنان کار با محوریت برنامه‌هایی چون کاهش سرعت رشد نقدینگی و تلاش برای کاهش کسری بودجه محدود خواهد ماند. فعلا دولت توانسته سرعت رشد تورم را کاهش دهد و باید دید در آینده تا چه میزان توان تداوم آن را خواهد داشت.
