محدودیت‌های اخیر اینترنت چه تفاوتی با آبان ۹۸ دارد؟
قطع اینترنت در ایران اولین‌بار نیست که رخ می‌دهد. همچنین فیلتر شبکه‌های مختلف نیز سابقه طولانی دارد؛ اما چه تفاوتی میان دفعات قبل و این‌بار وجود دارد؟ برخلاف آبان ۹۸، اینترنت در این دوره به‌طور کامل قطع نشد و در عوض برخی آمارها از افزایش شدید تقاضا برای فیلترشکن خبر می‌دهند. تفاوت اساسی آبان ۹۸ و دوره اخیر دقیقاً چیست؟ به گزارش پیوست، سی‌ام شهریور که رسانه‌ها از قول وزیر ارتباطات از احتمال محدودسازی اینترنت در روزهای آینده خبر دادند و وزیر پس از چند ساعت این خبر را تکذیب کرد، نگرانی درباره قطع گسترده اینترنت همچنان پابرجا بود و همین‌طور هم شد و تاکنون ۱۱ روز است که اینترنت در جاده پر پیچ و خم قطعی و فیلترینگ گسترده سایت‌ها و پلتفرم‌ها قرار گرفته است. این دوره اما تفاوتی اساسی با آبان ۹۸ دارد. آن زمان در پی اعتراضاتی که پس از گرانی بنزین شروع شد، تصمیم بر این بود که اینترنت به کلی قطع شود و صرفاً چند سایت و پلتفرم داخلی امکان فعالیت داشتند. در آن دوره اتصال با فیلترشکن به اینترنت، غیرممکن بود. حالا اما راهبرد محدودیت اینترنت فرق کرده است.
توفان فیلترینگ
شورای امنیت کشور پس از شروع اعتراضات آبان ۹۸ تصمیم گرفت اینترنت کشور به‌طور کلی قطع شود. ۲۴ ساعت پس از شروع قطعی اینترنت، مدیران وقت وزارت ارتباطات از امکان فعالیت کسب‌وکارهایی گفتند که بر بستر شبکه ملی اطلاعات کار می‌کردند. همچنین آنها با تهیه فهرستی از کسب‌وکارهایی که مجاز شناخته می‌شدند، امکان دسترسی آنها به اینترنت را فراهم کردند؛ اما به هر روی بخش عمده کاربران به دلیل قطعی پیام‌رسان‌ها و موتورهای جست‌وجو حتی امکان دسترسی به اینترانت داخلی را هم نداشتند. اینترنت ثابت هفت روز و اینترنت همراه ۱۰ روز کاملاً قطع بود. این‌بار اما اعمال محدودیت با استراتژی متفاوتی دنبال می‌شود. اینترنت ثابت در بسیاری از نقاط مختلف کشور، وصل است و اینترنت همراه نیز در ساعت‌های مشخصی از روز قطع می‌شود و در برخی از روزها تنها در مناطقی که محل تجمع معترضان است اینترنت همراه از دسترس خارج می‌شود. در عوض، از همان روزهای اول، سیاست مسدود شدن سایت‌ها، پلتفرم‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف با قدرت زیادی دنبال شده و هر روز بر دامنه مسدودشده‌ها افزوده می‌شود. تیغ تیز فیلترینگ در این روزها نقشی اساسی در بستن اینترنت ایفا می‌کند. اینستاگرام و واتس‌اپ دقیقاً همان روزی فیلتر شدند که وزیر ارتباطات خبر اعمال محدودیت‌ها را تکذیب کرده بود. پس از آن نوبت به اپ‌استور و گوگل‌پلی رسید. شاید کسی پیش از این فکرش را هم نمی‌کرد روزی اسکایپ و لینکدین فیلتر شوند اما این اتفاق هم افتاد. تیغ فیلتر به بازی‌ها هم رحم نکرد. از Clash Of Clans شروع شد و به فورتنایت، Dota2، COD Mobile و Destiny رسید. پیام‌رسان خاک‌گرفته وایبر هم فیلتر شد و فروشگاه گوگل کروم که امکان دانلود افزونه‌های کروم از آن فراهم است نیز به سیاهه فیلترشده‌ها پیوست. شدت فیلترینگ و مسدودیت گسترده فیلترشکن‌ها کار را به جایی رسانده که پایگاه خبری آکسیوس به نقل از پژوهشگر ارشد Top10VPN نوشته است تقاضای وی‌پی‌ان در ایران نسبت به دوران پیش از اعتراضات، سه هزار درصد رشد کرده است. یکی دیگر از تفاوت‌های دوره اخیر با سال ۹۸، موضوع فنی قطع اینترنت است. سال ۹۸ در نامه‌ای مستقیم به اپراتورهای همراه و ثابت، به آنها دستور داده شد اینترنت را قطع کنند؛ اما در دوره اخیر، اپراتورها دخالتی در این موضوع ندارند و قطعی کامل یا مقطعی اینترنت به صورت مستقیم از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت که متولی اصلی اینترنت در کشور است انجام می‌شود. بدین‌ترتیب اپراتورها هیچ‌گونه اطلاعی از آنچه رخ خواهد داد ندارند.
تکلیف روشن نیست
قطعی اینترنت در این روزها الگوی چندان مشخصی ندارد. اگرچه قطعی اینترنت همراه در تهران بین ساعت‌های ۱۶ تا ۲۴ با الگوی نسبتاً منظمی دنبال شده اما تعجب نمی‌کنیم اگر در ساعتی غیر از این نیز، اینترنت به اینترانت تغییر شکل دهد یا حتی به کلی قطع شود. برای مثال چهارشنبه ۳۰ شهریور اینترنت همراه اول برای ساعاتی به کلی قطع شد و در روزهای بعد نیز شاهد قطعی اینترنت مبین‌نت بودیم. قطعی‌های منطقه‌ای نیز در این مدت کم نبوده است. روز جمعه ۸ مهر، نت‌بلاکس از قطعی کامل اینترنت در کردستان و زاهدان خبر داد. به‌طور کلی می‌توان چنین گفت که مسدودسازی اینترنت در این ایام طوری انجام می‌شود که مردم نمی‌دانند تکلیف چیست. اینترنت به‌طور کامل قطع نشده است اما چیزی که از جسم کم‌جان آن مانده هر لحظه ممکن است از نفس باز ایستد و ساعاتی بعد دوباره چشم‌هایش را نیمه‌باز کند. وزیر ارتباطات نیز توپ را در زمین «نهادهای ذی‌صلاح» می‌اندازد و با اعلام اینکه ممکن است فیلترینگ بعد از این نیز ادامه پیدا کند، مردم را نگران‌تر می‌کند.
