سقوط کسب و کارهای اینترنتی

تعادل|

در روزهای گذشته آمار متعددی درباره خسارت‌های ناشی از فیلترینگ بر اقتصاد کشور منتشر شده است. شاید اولین‌بار در سال‌های اخیر و بعد از بحران کرونا بود که گزارش اقتصاد دیجیتال سازمان ملی اقتصاد دیجیتال نشان داد حجم این اقتصاد از نظر بزرگی به بالاترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده است. این گزارش اما نکات ظریف بسیاری داشت. یکی از آنها وابستگی بالای این آمار به شبکه‌های اجتماعی بود. پس از آن نیز اعلام شد سه ونیم میلیون اشتغال مرتبط به اینستاگرام در فیلترینگ‌های اخیر با چالش روبرو شده است. مارکتی که بر زندگی تا ده میلیون نفر اثر‌گذار بوده است. در کنار این نت‌بلاکس مرجع جهانی رصد اینترنت ضرر هر ساعت قطع دسترسی به اینترنت بین‌الملل در ایران را تا 1.5 میلیون دلار اعلام کرد که ضرب این عدد در 24 ساعت و تعداد روزهای اجرای فیلترینگ رقمی بزرگ و قابل بررسی را پیش روی مسوولان قرار می‌دهد. گفته‌های اخیر عیسی زارع پور وزیر ارتباطات نشان می‌دهد به دلیل عدم تکمیل کامل شبکه ملی اطلاعات خود عاملی است که اگرچه در حال حاضر با پیشرفت تا 50 درصدی پروژه، شبکه داخلی کشور بر بستر اینترنت ملی بدون قطعی و تهدید حمله‌های هکری و قطعی سرورهای بزرگ و اصلی پیش رفته است اما چون زنجیره اینترنت ملی کامل نیست و چند سالی زمان نیاز دارد، این محدودیت‌ها عملا نمی‌توانند طولانی مدت اعمال شوند و دسترسی به پهنای باند بین‌الملل قرار نیست طولانی مدت از دایره تصمیم‌گیری اینترنت کشور حذف شود. 

       بزنگاه موافقان طرح صیانت

اتفاقات اخیر روزهای پر از خبری را برای موافقان طرح صیانت آغاز کرده است. افرادی چون آل داود و مومن‌نسب که در سال‌های اخیر بیشترین تلاش را برای ایجاد فیلترینگ و اعمال محدودیت بر اینترنت بین‌الملل مطرح می‌کردند به‌همراه تعدادی از نمایندگان حامی این طرح، فرصت به دست آمده را بزنگاهی تاریخی می‌دانند برای بستن شاهراه اینترنت بین‌الملل و فیلترینگ دایم شبکه‌های اجتماعی خارجی. این در حالی است که وزیر ارتباطات تاکید داشته مساله معیشت مردم در این کسب و کارها مهم است و عزت ا... ضرغامی وزیر گردشگری و میراث اعلام کرده این محدودیت‌ها مقطعی هستند و به زودی اینترنت باکیفیت و سرعت بالا با دسترسی به پهنای باند بین‌الملل در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

    تجدیدنظر درباره ادامه فعالیت اینستاگرام؟

طی روزهای گذشته بسیاری از کاربران فضای مجازی با استفاده از فیلترشکن‌ها به سختی توانستند وارد پلتفرم‌های خارجی شوندو این موضوع همچنان ادامه دارد. وزیر ارتباطات دیروز در پاسخ به این سوال که آقای رییسی در دوران رقابت‌های انتخاباتی گفته بود مسدود کردن و بستن پلتفرمی که کسب وکار مردم روی آن است، در دستور نخواهد بود، اظهار کرد: «در قواعد اینستاگرام، خرید و فروش سلاح ممنوع است، دعوت به آشوب ممنوع است، اگر چنین چیزی در امریکا اتفاق بیفتد، حتما برخورد می‌کنند. اکانت رییس‌جمهور مستقر را برای امنیت ملی شان به صورت دایمی مسدود کردند. وقتی خطوط قرمز کشور و خودش را رعایت نمی‌کند- قواعدی که ما با فرض اینکه به این قواعد احترام می‌گذارد اجازه فعالیت دادیم، وقتی آنها را زیر پا می‌گذارد- ممکن است [در سیاست] فعالیت این پلتفرم در داخل کشور تجدیدنظر شود، مجوزی که به هر کسی داده می‌شود، ابدی نیست و به رعایت قوانین و مقررات بستگی دارد، البته تصمیم‌گیر در این حوزه من نیستم. مراجع دیگر هستند.» زارع‌پور در پاسخ به این شایعه که گفته می‌شود وزارت ارتباطات از قبل تصمیم داشته در مهر ماه، اینستاگرام را مسدود و به جای آن از روبیکا استفاده کند، گفت: «ما چنین برنامه از پیش طراحی شده‌ای نداشتیم اما در وزارت ارتباطات وظیفه‌مان این است ظرفیت‌هایی که می‌توانند مشکل کشور را در بخش‌های گوناگون حل کنند، تقویت کنیم». او ادامه داد: «شما ملاحظه می‌کنید در زمینه خرید و فروش کسی از‌ای بی‌ و آمازون استفاده نمی‌کند. پلتفرم‌های داخلی باکیفیت وجود دارد و مردم استفاده می‌کنند. در حوزه بیمه و جابه‌جایی مسافر و... پلتفرم‌ها بومی هستند. این حاصل مسیری چند ساله است که در کشور طی شده و در بخش‌های دیگر هم می‌تواند چنین اتفاقی بیفتد که نیاز کسب وکارها به پلتفرم‌ها در داخل کشور تامین شود. در عین حال که ما تلاش می‌کنیم محدودیت‌های خارجی برطرف شود، تلاش می‌کنیم ظرفیت‌های داخلی هم تقویت شود.» زارع‌پوردر عین حال در پاسخ به این پرسش که با این سخنان آیا می‌توان چنین برداشت کرد که اینستاگرام دیگر در دسترس نخواهد بود، گفت: «هنوز زود است برای اینکه چنین قضاوتی داشته باشیم، به رفتار خود اینستاگرام، تصمیم مراجع امنیتی کشور و کمیته تعیین مصادیق بستگی دارد.» این درحالی است که وی پیشتر نیز توصیه کرده بود مردم کسب و کار خودشان را بر محیطی که پایبند به قانون جمهوری اسلامی نیست، پایه‌گذاری نکنند.توضیحاتی که البته موجب افزایش شائبه‌ها و گمانه‌هایی شد و بعضی از فعالان فضای مجازی از احتمال خداحافظی همیشگی با اینستاگرام و واتساپ و دایمی شدن فیلترینگ آن گفتند.

       اعداد و ارقام عجیب از خسارت محدودیت‌های اینترنتی

گزارش‌های منابع مختلف از تاثیر محدودیت‌ها و قطع اینترنت بر کسب وکارها نشان می‌دهد طی چندروز گذشته با فیلترینگ و محدودیت در پلتفرم‌ها تقریبا هیچ بخشی از صنعت رایانه‌ای از گزند این خسارت‌ها در امان نبوده است. اواخر شهریور بود که اینترنت در کشورمان دچار محدودیت شد و چندروز بعد از آنکه محدودیت‌های فضای مجازی بیشتر شد، نت بلاکس اعلام کرد که قطعی اینترنت در ایران ساعتی 1.5 میلیون دلار معادل 45 میلیارد تومان زیان اقتصادی به کشور وارد می‌کند که این یعنی روزانه هزار میلیارد تومان به کسب و کارهای اینترنتی و اقتصاد کشورمان خسارت وارد می‌شود. بسیاری از محدودیت‌های اینترنتی از آخرین روز شهریور آغاز شد و با ارقامی که نت بلاکس اعلام کرده در 17 روز گذشته 17 هزار میلیارد به اقتصاد کشورمان زیان وارد شده که عدد بسیار زیادی است. گزارش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران هم از تاثیر محدودیت‌ها و قطع اینترنت بر کسب وکارها نشان می‌دهد بیش از 41 درصد شرکت‌ها 25 تا 50 درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده‌اند و حدود 47 درصد هم بیشتر از 50 درصد کاهش فروش داشته اند! 

محدودیت‌های اینترنتی حتی بر سرویس دهی شرکت‌های داخلی هم تاثیر منفی گذاشته و مدیرعامل شرکت ملی پست در مصاحبه‌ای گفته است: درآمدهای پستی پس از اختلال اینترنتیک سوم کاهش یافته است.

       نیمی از مشاغل روزانه 50 میلیون ضرر می‌کنند!

شاید بپرسید هر روز تداوم محدودیت‌های فعلی، چه میزان خسارت به کسب وکارها وارد می‌کند؟ سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران در نظرسنجی که روز گذشته هم اطلاعاتش را منتشر کرده از شرکت‌های عضو این سازمان درباره تاثیر محدودیت‌های اینترنتی پرسیده است. در این پرسش نامه 53 درصد مشاغل اعلام کردند روزانه 50 میلیون تومان ضرر خواهند کرد. 21 درصد هم ضرر 50 تا 100 میلیون تومانی و حدود 18 درصد خسارت بین100 تا 500 میلیون تومانی را گزارش کرده‌اند. نزدیک به 8 درصد مشاغل نیز روزانه بیش از 500 میلیون تومان خسارت می‌بینند.

       نگرانی‌ها از بیکاری میلیون‌ها ایرانی

محدودیت‌های اینترنتی علاوه بر زیان اقتصادی مستقیم، می‌تواند اشتغال بسیاری از افراد را هم تحت تاثیر قرار دهد. بر اساس برخی از گزارش‌ها یک میلیون شغل تنها در اینستاگرام ایجاد شده است. دبیر اتحادیه کسب وکارهای فضای مجازی اما به تازگی آمار عجیبی را اعلام کرده و گفته است: معیشت10 میلیون نفر اکنون وابسته به فضای مجازی است. گزارش سازمان ملی اقتصاد دیجیتال نشان داد حجم این اقتصاد از نظر بزرگی به بالاترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده است. این گزارش اما نکات ظریف بسیاری داشت که یکی از آنها وابستگی زیاد این آمار به شبکه‌های اجتماعی بود. شبکه‌های اجتماعی و در راس آنها اینستاگرام تا 80 درصد در این بازار نفوذ داشتند. پس از آن نیز اعلام شد 3.5 میلیون اشتغال مرتبط با اینستاگرام در فیلترینگ‌های اخیر با چالش روبه رو شده است. مارکتی که بر زندگی تا 10 میلیون نفر اثرگذار بوده است.به رغم آنکه اتفاقات اخیر و فیلترینگ موقت پلتفرم‌های خارجی، با استقبال برخی چهره‌ها و رسانه‌ها مواجه شده است اما آمار و ارقام خسارت قطعی اینترنت و پلتفرم‌های خارجی که تبدیل به محلی برای کسب درآمد مردم شده، نشان می‌دهد اگر این محدودیت‌ها طولانی مدت اعمال شوند و دسترسی به پهنای باند بین‌الملل به صورت طولانی مدت از دسترس عموم مردم خارج شود، جمع زیادی از مردم و فعالان فضای مجازی با زیان اقتصادی مواجه می‌شوند و نمی‌توان بدون در نظر گرفتن این مساله به یک باره برای این محدودیت تصمیم‌گیری کرد. این درحالی است که وزیر ارتباطات در مصاحبه‌های قبلی خود به مردم توصیه کرده کسب و کار خود را بر بستر پلتفرم‌های خارجی بنا نکنند اما گزارش‌های رسانه‌ها نشان می‌دهد با اینکه در سال‌های اخیر حمایت بسیاری از شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های داخلی شده اما اقبال چندانی از نظر فناوری، زیرساخت و توسعه به دست نیاورده‌اند.