بگذارید کودکتان فردی اجتماعی باشد

مهرنوش فهیمی

وقتی کودکی اجتماعی باشد، در موقعیت‌های اجتماعی مدرسه جدید یا حتی پیش‌دبستانی، می‌داند چگونه با همسالان خود و سایر بزرگسالان تعامل کند. او می‌داند که برای ابراز وجود باید از منطقه امن خود خارج شود. کودکان اجتماعی بیش از کودکان دیگر علایم و مرزهای اجتماعی را درک می‌کنند و کنترل و خودتنظیمی بهتری دارند. این کودکان بهتر از کودکان دیگر می‌توانند دوستی‌های طولانی‌مدت داشته باشند و البته قبل از هرچیز، همدلی را درک می‌کنند و مذاکره‌کننده‌های خوبی هستند. آنها هنگام رویارویی با چالش‌های جدید، اعتمادبه‌نفس بالایی از خود نشان می‌دهند و با آن چالش‌ها با تحلیل و استدلال‌های منطقی برخورد می‌کنند. کودکان اجتماعی قدرت کلامی و غیرکلامی بالایی دارند و به همین دلیل می‌توانند ارتباط خوب خود با دیگران را حفظ کنند و مهم‌تر از همه، مهارت‌های اجتماعی کودکان، علامت قوی موفقیت آنها در بزرگسالی‌شان در تمام زمینه‌های تحصیلی، حرفه‌ای یا جنبه‌های شخصی‌شان است. به همین خاطر است که آموزش اجتماعی بودن به کودکان از همان سنین ابتدایی بسیار مهم است، بسیاری از خانواده‌ها نمی‌دانند که راه‌های این‌گونه آموزش‌های چیست یا فکر می‌کنند به دلیل زمان بر بودن توانایی انجام آن را ندارد، چرا که این روزها بیشتر و بیشتر به فکر معیشت هستند تا دیگر مسائل مربوط به فرزندان خود. اما تنها در روابط روزانه با فرزند هم می‌توان به راحتی این مسائل را به او آموزش دارد، مثلا وقتی با هم گفت‌وگو می‌کنید از او بخواهید تماس چشمی با شما داشته باشد، سعی کنید این مورد را به کودکان آموزش بدهید. در مورد احساسات کودک‌تان با او صحبت کنید، بگذارید یاد بگیرد که هر احساسی چه نماد بیرونی دارد، او را وادار به سرکوب احساساتش نکنید، همان جمله معروف که به کودکان پسر گفته می‌شد «مرد که گریه نمی‌کنه» در دنیای امروز کاربردی ندارد، بچه‌ها باید احساسات شان را نشان بدهند، کودکی که این کار را یاد می‌گیرد در آینده هم می‌تواند با اعتماد به نفس در مورد احساسات خود حرف بزند. بگذارید بچه‌ها در گپ و گفت‌های خانوادگی شرکت کنند، به این بهانه که  آنها کودک هستند، ورود به جمع را برایشان ممنوع نکنید، البته منظور این نیست که مدام در جمع بزرگ‌تر باشند، اما باید فرصتی برای بودن در جمع داشته باشند. از سوی دیگرکودکانی که تنها هستند نمی‌توانند مهارت‌های ارتباطی را به‌خوبی یاد بگیرند. متاسفانه این کودکان، کمتر اجتماعی می‌شوند. بنابراین اگر کودک‌تان تک‌فرزند است، برای او شرایطی فراهم کنید که بتواند با کودکان دیگر در ارتباط باشد. مثلا، او را در کلاس‌های آموزشی یا تفریحی ثبت‌نام کنید و اجازه دهید با انواع متفاوتی از افراد در ارتباط باشد. بودن در زمین بازی مدارس، کلاس‌های تفریحی، فعالیت‌های ورزشی و غیره، فرصت خوبی را برای اجتماعی شدن آنها فراهم می‌کند. وقتی کودکان بتوانند بدون ترس و خجالت، با دیگران ارتباط برقرار کرده و ابراز وجود کنند، برای آموزش مهارت‌های اجتماعی در سطوح بالاتر آماده می‌شوند و یاد می‌گیرند از پس موقعیت‌های پیچیده‌تر اجتماعی هم برآیند. ‌ اما نکاتی هم باید در این زمینه مورد توجه قرار بگیرد، از جمله اینکه برای اجتماعی کردن کودک، لازم نیست از همان ابتدا او را وارد گروه‌های بزرگ افراد کنید. ممکن است کودک نتواند از عهده بودن کنار افراد مختلف برآید و مضطرب شود. یا موقع آموزش مهارت‌های اجتماعی، یادتان نرود که فرزندتان، هنوز کوچک است. گاهی‌اوقات والدین این موضوع را فراموش می‌کنند و به کودک‌شان بیش از حد فشار می‌آورند که این کار نتیجه عکس می‌دهد و اعتمادبه‌نفس کودک را از او می‌گیرد. از طرف دیگرهمه والدین کودکان خود را برونگرا فرض می‌کنند. این تصور اشتباه است. ممکن است کودک‌تان درونگرا باشد و هنگام برخورد با غریبه‌ها، به زمان بیشتری نیاز داشته باشد تا بتواند با آنها وارد گفت‌وگو شود. بنابراین او را به سرعت وادار به گفت‌وگو با دیگران نکنید. در غیراینصورت او را شرمنده و خجالت‌زده می‌کنید. اشتباه دیگری که والدین هنگام اجتماعی کردن کودکان‌شان مرتکب می‌شوند، وادار کردن آنها به کاری است که دوست ندارند. می‌توانید کودک‌تان را به فعالیتی تشویق کنید، اما هرگز نباید او را به انجام دادن آن فعالیت مجبور کنید. مثلا، اگر جمع کودکانی را در حال بازی می‌بینید، نباید به کودک‌تان برخلاف میلش، اصرار کنید با بچه‌های دیگر بازی کند. این روش هیچ کمکی به اجتماعی شدن او نمی‌کند. مراقب باشید هنگام ناکامی‌ها، کودک‌تان را سرزنش نکنید. این اشتباهی است که بیشتر والدین مرتکب می‌شوند. هر زمان او نتوانست انتظارات‌تان را برآورده کند، به او نگویید از او ناامید شده‌اید. با این‌کار اعتمادبه‌نفس و عزت نفس او را می‌گیرید. به‌جای این رفتار، موفقیت‌های دیگر، حتی کوچک، آنها را تشویق کنید. با این روش، او شهامت انجام دادن کارهای دیگر را پیدا می‌کند.