بی‌توجهی به عدم تفاهم میان نسل‌ها

مجید ابهری

یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری حوادث اخیر در کشور عدم توجه به زمینه‌های شکل‌گیری این رفتارهاست. مساله‌ای که اگر مورد توجه دولتمردان قرار می‌گرفت امروز شاهد چنین اتفاقاتی نبودیم. مساله این است که ما به مساله عدم تفاهم میان نسل‌ها توجه کافی نداشته‌ایم. این مساله نه تنها در دولت که در درون خانواده‌ها هم بسیار مشکل ساز شده است. در حال حاضر تفاوت نسل بسیار کاهش یافته، یعنی اگر در سال‌های نه چندان دور این تفاوت نسل 15 یا 20 سال بود امروز به 5 سال کاهش یافته و این مساله نیاز به بررسی و برنامه‌ریزی دارد. متاسفانه در تمام این سال‌ها دولت‌ها از مسائل اجتماعی و آسیب‌هایی که در آن وجود دارد، غفلت کرده‌اند. مساله اینجاست که از منظر علم رفتارشناسی می‌توان گفت نسل‌ها به سه شکل در رابطه با یکدیگر قرار دارند و کنشگری می‌کنند. 1. «تقابل نسل‌ها»، که در این مدل والدین و فرزندان با یکدیگر در تقابل هستند اما مسائل اجتماعی و فرهنگی و ژنتیک، باعث جلوگیری از وقوع اصطکاک و درگیری‌های شدید میان آنها می‌شود. 2. «تعامل نسل‌ها»، که در این مدل نسل‌ها با یکدیگر دارای تعامل و توافق بوده چراکه از ابتدای ارتباط آنها، اساسِ کار بر گفت‌وگو و مفاهمه بوده است و رفع اشکالات و نواقصِ متقابل یکی از اولویت‌های اساسی قلمداد می‌شود. در اینگونه ارتباط، رابطه میان اعضای خانواده صرفا در قالب رابطه والدین و فرزندان خلاصه نمی‌شود بلکه رابطه، شکل و قالب دو دوست را دارد که طرفین، اشکالات و برخی اصطکاک‌ها در روابط متقابل‌شان را به نحوی فعال و هدفمند حل و فصل می‌کنند. 3. «تعارض نسل‌ها»، که بدترین شکل ارتباط رفتاری نسل‌های جدید با والدین است. این بدان معناست که والدین و فرزندان دائما در اصطکاک به سر می‌برند و با کوچک‌ترین جرقه دچار درگیری و تضادهای رفتاری شده و عوارضی نظیر ترک خانه و مدرسه و ترک تحصیل از جمله مهم‌ترین نمودهای این تعارض به ویژه در سن بلوغ فرزندان می‌باشد. حداقل می‌توان گفت که انعکاس ارتباطات نسلی با یکدیگر در قالب اعتراضات روزهای اخیر را نمی‌توان در چهارچوب‌های تعاملی جست‌وجو کرد. موضوعی که نوعی انشقاق نسلی و اوج‌گیری نمودهای تضاد و تعارض نسلی در شرایط کنونی در قالب اعتراضات و اغتشاشات اخیر کشورمان را سبب شده است. باید قبول کنیم که متاسفانه هم والدین و هم نهادهای تربیتی و آموزشی در کشورمان، تا حد زیادی از ارایه آموزش درست به نوجوانان و جوانان و تعامل منطقی با آنها غفلت به خرج داده‌اند و در عوض آنها را به دست اینترنت و شبکه‌های اجتماعی سپرده‌اند. در این فضا دشمن هر چه خواسته به خوردِ فرزندان ما داده است. موضوعی که نمودهای عینی خود را در سال‌های اخیر در نوع پوشش و رفتار و حتی صحبت کردن نوجوانان و جوانان ایرانی نشان داده است. مساله‌ای که اساسا این نسل‌ها را از نسل‌های قبل‌تر از خودشان به نحو قابل توجهی متمایز ساخته است. مساله اینجاست که حتی در بین برخی نسل‌ها این مشکل وجود دارد که آنها زبان یکدیگر را نیز متوجه نمی‌شوند. در چنین شرایطی رسانه‌ها باید به مساله رفتاری بسیار توجه داشته باشند، باید شرایط به گونه‌ای باشد که بتوانند جوانان را جذب کنند، اما متاسفانه دافعه رسانه‌های ملی بیشتر از جاذبه آنهاست و همین مساله باعث می‌شود تا جوانان برای پیدا کردن راه زندگی خود به رسانه‌های دیگر روی بیاورند، همین مساله هم باعث بروز تضادها و تعارض‌ها در جامعه می‌شود. تضادهای آشکار شده امروز به ویژه در میان نسل‌های جدید که نشانه‌های خود را در جریان اعتراضات جاری نشان می‌دهد، تا حد زیادی ریشه در کم کاری‌های خانواده‌ها و دولت (به ویژه نهادهای آموزشی و تربیتی آن) دارد. چراکه آنها به نحوی فعال و سازنده به فکر تفریح و سرگرمی نسل‌های جدید نبوده‌اند و صرفا این طیف نسلی را به سمت و فضای سوق داده‌اند که مطلوب دشمنان کشورمان بوده و اساسا میدان بازی آنها بوده است. در این فضا نباید فراموش کرد که ترویج برخی تفریحات و سرگرمی‌های لاکچری و پُرهزینه نیز از عهده بسیاری از خانواده‌های ایرانی برنیامده و همین موضوع نسل‌های جدید را منزوی و به سمت افسردگی کشانده است. در این چهارچوب، شاهد آن بوده‌ایم که در سال‌های اخیر میزان گرایش نسل‌های جدید به مواد مخدر، مشروبات الکلی و مواد مخدرِ جدید نظیر «گُل» که دسترسی به آنها راحت هم است، در طیف‌های نسلی جدید مشاهده می‌شود. این مسائل آنقدر ارزان و فراوان هستند که نوجوانان و جوانان با پول توجیبی خود می‌توانند آنها را تهیه کنند. بنابراین دولت این مرتبه باید از نهادهای آموزشی و نخبگان دلسوز بخواهد که کنار نرفته و در میدان مانده و مشکلات جاری را حلاجی کنند و راه‌حل‌های عملی و کاربردی را ارایه کنند. در غیر این‌صورت، با نشان دادن غفلت‌های بیشتر، کشور در ادامه راه با مشکلات گسترده‌تری رو به رو خواهد شد. نباید فراموش کرد که دشمن برای نسل‌های جدید ما خواب‌ها و تدارکات زیادی را دیده و انفعال در این جبهه می‌تواند ضربات جدی را به کشورمان وارد آورد.