شناسایی همه بیماران HIV مثبت امکان‌پذیر نیست

روابط جنسی بیشترین علت بروز ایدز در سال 1401

از زمانی که بیماری ایدز یا همان ویروس HIV کشف شد زمان زیادی می‌گذرد، طی این سال‌ها درمان‌های مختلفی برای این بیماری مورد بررسی قرار گرفت و دیگر ایدز یک بیماری کشنده و غیر قابل درمان نیست اما ابتلا به آن همچنان در سراسر دنیا جریان دارد. اما در ایران الگوی ابتلا به ایدز سه مرحله را پشت سر گذاشت، ابتدا بیماران هموفیلی بودند که با دریافت فاکتورهای انعقادی که از کشور فرانسه وارد ایران شد و آلوده به ویروس ایدز بود به این بیماری مبتلا شدند، همان زمان هم بسیاری از افراد دیگر نیز بر اساس دریافت خون‌های آلوده به این بیماری مبتلا می‌شدند، اما بعد از آن شیوع این بیماری در افراد معتاد به دلیل استفاده از سرنگ آلوده شدت گرفت و حالا سال‌هاست که این الگوی بیماری در کشور به روابط جنسی رسیده و طی سال‌های گذشته بیشترین علت بروز آن روابط جنسی و ابتلا در زنان نیز رو به افزایش است. زنگ هشدار تغییر الگوی ابتلا به ایدز در کشور را اولین‌بار مینو محرز رییس مرکز تحقیقات ایدز ایران به صدا در آورد و در سال 1393 از تغییر این الگو خبر داد. خبری که شاید برای بسیاری شوکه‌کننده بود اما واقعیتی بود که باید با آن مواجه می‌شدیم. از آن تاریخ به بعد شمار ابتلای زنان هر روز بیشتر شد. تا جایی که مینو محرز در سال 1394 اعلام کرد که ابتلا زنان به بیماری ایدز در کشور 10 برابر شده است. هر چند دانشمندان توانستند طی سال‌های گذشته داروهایی را برای کنترل این بیماری کشف و عرضه کنند اما در دوران کرونا و طی روند ساخت واکسن کرونا بارها و بارها این خبر به گوش رسید که امکان ساخت واکسن ایدز هم فراهم شده است. البته هنوز خبر رسمی در این رابطه منتشر نشده است، اما هر چه هست ایدز یک بیماری عفونی قابل کنترل و درمان است. 

    آمارهای رسمی و آمارهای غیررسمی

مینو محرز، رییس مرکز تحقیقات ایدز ایران، در این باره به «تعادل» می‌گوید: آمار افراد مبتلا به ایدز در کشور هیچگاه دقیق نبوده است چرا که بسیاری از افراد از انجام آزمایشات سر باز می‌زنند، البته این مساله مربوط به امروز و دیروز نیست و این بیماری چون از ابتدا به عنوان یک بیماری مقاربتی شناخته شده است باعث شده تا بسیاری افراد از اینکه در معرض آزمایش قرار بگیرند یا بیماری خود را اعلام کنند، وحشت دارند چون نمی‌دانند جامعه چگونه آنها را قضاوت خواهد کرد. حتی در آن سال‌هایی که افراد از طریق خون آلوده به این بیماری مبتلا می‌شدند، بسیاری به دنبال آزمایش و درمان نمی‌رفتند. با اینکه طی این سال‌ها بسیار بر روی این موضوع کار شده است اما هنوز هم هستند افرادی که باور ابتلا به این بیماری برایشان سخت است. همین مسائل باعث می‌شود تا ما همیشه در مورد بیماری ایدز یک آمار رسمی و یک آمار غیر رسمی داشته باشیم.  او می‌افزاید: اگر بخواهیم به صورت تخمینی در مورد آمار افراد مبتلا به ایدز صحبت کنیم باید بگوییم تعدادی در حدود 50 تا 60 هزار نفر مبتلا داریم که از این تعداد نزدیک به 24 هزار نفر شناسایی شده‌اند. اما همچنان این آمارها دقیق نیستند و ما نمی‌توانیم با دقت کامل در مورد آن صحبت کنیم.

    استفاده از وسایل پیشگیری  دربین افراد پرخطر 

این متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: مساله مهم این است که این تغییر الگوی ابتلا به ایدز در کشور باید جدی گرفته شود، باید مساله راه‌های پیشگیری و رفتارهای مراقبت شده در دستور کار قرار بگیرد، در این زمینه باید به نوجوانان و افرادی که ممکن است روابط پر خطر داشته باشند، هشدار داده شود. متاسفانه در بحث افزایش جمعیت و جلوگیری از در دسترس بودن وسایل پیشگیری باعث می‌شود که این بیماری در بین افرادی که روابط پر خطر دارند، بیش از پیش شیوع پیدا کند. در این موارد باید تجدید نظر صورت بگیرد. در مورد زنانی که اعتیاد دارند یا شرکای جنسی مختلف دارند، این مساله مراقبت باید جدی گرفته شود. 

    آموزش بهترین راه پیشگیری است

مینو محرز در بخش دیگری ازسخنانش می‌افزاید: سال‌هاست که در این باره بحث و تبادل نظر می‌شود، اما مساله اینجاست که آموزش بهترین راه پیشگیری از افزایش ایدز در جامعه است، بیماری ایدز از بین نرفته، هر چند قابل کنترل شده است اما همچنان افراد به آن مبتلا می‌شوند، برای جلوگیری از ابتلا آموزش بهترین راه است.

    روابط جنسی  بیشترین علت بروز HIV در 1401

سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ضمن تشریح آخرین آمار و اطلاعات بروز بیماری HIV در کشور، به افزایش مبتلایان خانم اشاره کرد و گفت: اگرچه 81 درصد کل موارد مبتلا را همچنان مردان تشکیل می‌دهند؛ اما، الگوی راه انتقال و درصد ابتلای زنان و مردان در سال‌های اخیر تغییر کرده؛ به گونه‌ای که از کل موارد شناسایی شده در شش ماهه اول امسال، 31 درصد موارد را زنان و 69 درصد را مردان تشکیل داده‌اند.

دکتر شهنام عرشی با تاکید بر اینکه HIV یک بیماری عفونی قابل کنترل و درمان است، درباره آخرین وضعیت بروز ایدز در کشور، گفت: بر اساس نظام جامع مدیریت داده‌های الکترونیک HIV کشور، تا پایان شهریور سال 1401 از بین افراد مبتلا به HIV شناسایی، ثبت و گزارش شده 23هزار و 212 نفر زنده هستند که از این تعداد، 17هزار و 517 نفر حداقل یک‌بار در یک سال گذشته خدمات مربوط به مراقبت و درمان HIV را دریافت کرده و 16هزار و 386 نفر نیز تحت درمان قرار دارند. او با اشاره به اینکه مطابق روش‌های آماری تخمین زده می‌شود که 52هزار و 714 نفر در کشور مبتلا به HIV هستند، تصریح کرد: کل موارد ثبت شده از ابتدا تاکنون 44هزار و 762 نفر بوده‌ است که مرگ 21هزار و 550 نفر آنها ثبت شده است و 5هزار و 695 نفر نیز در یکسال گذشته برای دریافت خدمات به مراکز ارایه‌دهنده خدمت مراجعه نکرده‌اند.

    چرایی افزایش سهم زنان در ابتلا به HIV

او ادامه داد: اگرچه 81 درصد کل موارد مبتلا را مردان و 19 درصد را زنان تشکیل می‌دهند، اما الگوی راه انتقال و درصد ابتلای زنان و مردان در سال‌های اخیر تغییر کرده است؛ به گونه‌ای که از کل موارد شناسایی و گزارش شده در شش ماهه اول سال 1401 به میزان 31 درصد موارد را زنان و 69 درصد را مردان تشکیل داده‌اند. عرشی درخصوص علل افزایش روند ابتلای زنان به HIV بر اساس مقایسه آمار تجمیعی و سالانه، تصریح کرد: البته هنوز هم نسبت آقایان مبتلا چند برابر خانم‌ها است؛ زیرا در گروه‌های اول بیمارانی که در معتادان تزریقی شناسایی شدند، تعداد آقایان بیشتر بود و از طرفی در طول زمان هم برخی از این آقایان جان خود را از دست می‌دهند که متناظر با آن طبیعتا آمار خانم‌های مبتلا به HIV افزایش می‌یابد. اصولا روند آمار به این سمت می‌رود که آمار هر دو گروه به یکدیگر نزدیک و تقریبا برابر شوند.

    نیمی از مبتلایان در سنین 25 تا 39 سال

او درباره گروه سنی مبتلایان نیز اظهار کرد: 55 درصد از کل موارد شناخته شده در زمان تشخیص، در گروه سنی 25 تا 39 سال بوده‌اند و الگوی انتقال سنی در سال‌های اخیر تغییری نکرده است. عرشی درخصوص سهم علل ابتلا به HIV، توضیح داد: در بین کل مواردی که از سال 1365 تاکنون در کشور به ثبت رسیده‌اند به ترتیب، تزریق با وسایل مشترک در مصرف‌کنندگان مواد مخدر 65.7 درصد، رابطه جنسی محافظت نشده 25.2 درصد و انتقال از مادر به کودک 1.7 درصد بوده و همچنین راه انتقال در 16.2 درصد از این گروه نامشخص مانده است. این درحالی است که در بین مواردی که در شش ماهه اول سال 1401 تشخیص داده شده‌اند راه احتمالی انتقال در 14.1 درصد موارد اعتیاد تزریقی، 57.1 درصد روابط جنسی، 1.3 درصد مادر به کودک و در 27.5 درصد هم راه احتمالی ابتلا بیان نشده است. 

    عدم انتقال HIV از طریق خون آلوده  با پالایش خون سالم

وی درباره سهم ابتلا از طریق خون و فراورده‌های خونی آلوده، اظهار کرد: راه انتقال 0.2 درصد از این موارد تجمیعی مربوط به خون و فرآورده‌های خونی در سال‌های پیش از اجرای سیاست پالایش 100 درصدی خون سالم توسط سازمان انتقال خون است و خوشبختانه امسال هیچ مورد ابتلای جدیدی از طریق خون و فرآورده‌های خونی ثبت نشده است.

    برنامه‌های ۳ و ۵ ساله وزارت بهداشت  برای مدیریت  HIV

او درباره برنامه‌های فعلی و در دست اقدام وزارت بهداشت برای شناسایی و درمان مبتلایان HIV/ ایدز، اظهار کرد: برنامه کنترل HIV در کشور در قالب برنامه‌های 3 یا 5۵ ساله اجرا می‌شود. اولین برنامه 5 ساله در سال 1381 تدوین شده است و طبق آن زمان‌بندی برنامه‌های بعدی انجام شده است. عمده رویکرد سال‌های اخیر این بوده است که از شرکای مختلف در قالب 23 سازمان و وزارتخانه درگیر در این برنامه کمک بگیریم؛ زیرا برنامه کنترل HIV موضوعی بین دستگاهی است و نیازمند مشارکت سازمان بهزیستی، زندان‌ها، وزارت کشور و... است.

    افزایش چشمگیر مبتلایان تحت درمان  HIV طی ۱۱ سال گذشته

سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه با افزایش مشارکت  بین بخشی دستاوردهای خوبی در زمینه تشخیص و درمان HIV رخ داده است، بیان کرد: به گونه‌ای که بیش از ۹۰ درصد افراد HIV مثبت شناسایی و وارد سیستم درمانی می‌شوند؛ به نحوی که از حدود 2هزار و 580 نفری که در سال ۱۳۹۰ شناسایی کرده و تحت درمان داشتیم اکنون به بیش از ۱۵ هزار نفر مبتلای تحت درمان رسیده‌ایم.