ساخت و ساز در کمین غار ۲۵۰ هزار ساله

اخیراً خبری در فضای مجازی منتشر شده مبنی بر اینکه قرار است غار دربند رشی واقع در جنوب روستای رشی در بخش رحمت‌آباد و بلوکات شهرستان رودبار (استان گیلان) به بخش خصوصی واگذار و رستورانی به منظور جذب گردشگر در داخل آن ساخته شود. انتشار این خبر با واکنش‌های بسیاری همراه بوده است. این غار در سال ۱۳۸۴ شناسایی شد و پس از بررسی‌های اولیه، به ثبت آثار ملی رسید. غار دربند رشی با توجه به قدمت ۲۰۰ تا ۲۵۰هزار سال‌های که دارد، علاوه بر اینکه به عنوان یک جاذبه طبیعی گردشگری محسوب می‌شود، دارای ارزش تاریخی و باستانی نیز هست. ضمن اینکه در بررسی‌های انجام‌شده، علاوه بر بقایای سنگواره‌ای جانوران، تعدادی ابزار سنگی و ضایعات تراش سنگ درون غار یافت شد که مربوط به دوره پارینه سنگی قدیم بودند. با این اوصاف، تبدیل این غار به رستوران، صرف‌نظر از آسیب‌های محیط‌زیستی، به مثابه صدمه رساندن به یک اثر تاریخی ارزشمند است.

   تخریب بافت طبیعی  به بهانه جذب گردشگر

مهرداد گودرزوند چگینی، نماینده شهرستان رودبار در مجلس یازدهم مخالفت خود با این تصمیم را ابراز می‌کند و می‌گوید: نباید صرفاً با هدف جذب گردشگر، به بافت طبیعی این غار باستانی آسیب رساند؛ این ناحیه به هیچ‌وجه بستر مناسبی برای ساخت رستوران نیست و شرایط تحقق این امر را ندارد. پیش‌تر، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان گیلان با بیان اینکه سابقه تبدیل غار به رستوران در دنیا و از جمله کشورهای اروپایی وجود دارد، در خصوص غار دربند رشی نیز اعلام کرده بود: پس از صدور مجوزهای لازم و سیر مراحل اداری با تبدیل غار دربند رشی به رستوران، موزه و ایجاد بازارچه صنایع دستی در جنب آن، در نظر است برای اولین‌بار یکی از مراکز گردشگری بی‌بدیل در سطح استان و کشور شکل گیرد. طبق گفته‌های ولی جهانی، ساماندهی غارهای استان و بهره‌برداری بهینه یکی از اولویت‌های اداره کل و از مطالبات اصلی مردم و مسوولان استان است. نماینده رودبار در همین راستا و با تأکید بر اینکه چنین تصمیمی اساساً غلط و نادرست است، می‌گوید: در کشورهای خارجی هم اگر این امکان مهیا باشد، حتماً در زمین‌های اطراف و حواشی اماکن طبیعی و باستانی چنین اموری صورت خواهد گرفت. اما در این مساله که گفته می‌شود رستوران در خود غار احداث شود، عقل سلیم این را نمی‌پذیرد و مردم منطقه نیز قطعاً چنین چیزی را نخواهند پذیرفت.

   درون غار نه، اما بیرون آن چرا!

سرپرست فرمانداری شهرستان رودبار ضمن تکذیب این خبر می‌گوید: غار دربند رشی قرار نیست به بخش خصوصی واگذار شده و درون آن رستورانی تأسیس شود؛ تصمیم بر این است که در نزدیکی و در فاصله دو کیلومتری این منطقه، پارکینگ و کافی‌شاپی به منظور استراحتگاه برای بازدیدکنندگان، گردشگران و کسانی که در این مسیر تردد می‌کنند احداث شود. طهمورث عموپور با صراحت اعلام می‌کند: خبری که با مضمون ساخت رستوران در داخل غار منتشر شده، صحت نداشته و اداره کل میراث فرهنگی استان چنین برنامه‌ای ندارد که غار را به رستوران تبدیل کند.

   دفع گردشگر به‌جای جذب آن

عباس محمدی، مدیر انجمن دیده‌بان کوهستان و کنشگر محیط‌زیست، با اشاره به اینکه مداخلات انسانی در اماکن طبیعی و باستانی، غلط است، می‌گوید: گردشگر بیشتر تمایل دارد منطقه گردشگری و محوطه اطراف آن را در وضعیت طبیعی و همانطور که بوده و هست، ببیند. توریست با دیدن یک جاذبه طبیعی که در آن مداخلات انسانی صورت گرفته است، جز اظهار تأسف کاری از دستش برنمی‌آید و به جای اینکه خاطره خوبی از این بازدید در خاطرش بماند، بیشتر دلزده می‌شود. به باور محمدی، اقتصاد ملی زمانی رونق پیدا می‌کند که از خارج کشور، پول و سرمایه‌ای وارد شود؛ گردشگر ارزآور، هیچگاه جذب یک محیط طبیعی دستکاری‌شده نخواهد شد. توجیهی مبنی بر جذب گردشگر برای تحقق این امر (احداث رستوران) در این مکان باارزش، کاملاً غیرمنطقی است.

     چشم‌انداز غار، قربانی مداخلات انسانی

اولین و مهم‌ترین فاکتور در تبدیل یک ناحیه به جاذبه طبیعی و گردشگری، چشم‌انداز منحصربه‌فرد آن است که علاوه بر ایجاد یک منظره زیبا و چشم‌نواز برای ساکنان بومی آن، تأثیر شگرفی نیز در رشد صنعت توریسم و جذب گردشگر از سراسر دنیا دارد؛ به بیان دیگر رونق گردشگری در یک منطقه، وام‌دار به‌کارت و زیبایی آن منطقه است. این مساله مادامی صادق است که انسان و مداخلات آن سبب به‌هم‌ریختگی و تغییر در ساختار طبیعی آن نشوند. اما موضوعی که پیرامون غار دربند رشی مطرح است، این اصل را زیر پا می‌گذارد و اگر این تصمیم به مرحله اجرا برسد، در بهترین حالت ما با یک طبیعت مصنوعی و دستکاری‌شده مواجه خواهیم بود نه یک جاذبه طبیعی. محمدی، از بین رفتن منظر طبیعی غار را به عنوان اساسی‌ترین آسیب در این زمینه برمی‌شمارد و می‌گوید: تمام زیبایی یک منطقه طبیعی، کوهستان باشد یا جنگل و غار فرقی نمی‌کند، وابسته به وضعیت طبیعی‌اش است؛ وقتی فضای درون غار را با چیدن میز و صندلی، سیم‌کشی برق، لوله‌کشی آب و این قبیل تأسیسات بر هم بزنیم، آن را به یک سازه انسانی تبدیل کرده و از طبیعی بودن غار کاسته‌ایم.

   آلودگی صوتی و محیطی

این کنشگر محیط‌زیست می‌افزاید: فعالیت‌هایی از قبیل عملیات ساخت‌وساز، مرمّت و حتی تخریب، شامل سر و صدای آزاردهنده‌ای است که فضایی متشنج و پرآشوب را هم برای ساکنان آن منطقه و هم برای بازدیدکنندگان به بارمی‌آورد. افزون بر آن، این اقدامات دورریزهای فراوانی دارند که سبب آلودگی‌های محیطی می‌شوند.