بازار ایران میزبان خودروهای خارجی

فرشته فریادرس| بازار ایران میزبان خودروهای خارجی شد. اولین محموله خودروهای وارداتی با برند کیای کره به بندر لنگه رسید. با ورود نخستین محموله خودروهای وارداتی اما چند پرسش کلیدی مطرح می‌شود از جمله اینکه: «خودروهای وارداتی با چه قیمتی عرضه خواهد شد؟ آیا این خودروها به دست مردم عادی می‌رسد؟ ورود محصولات خارجی به بازار چه تأثیری روی قیمت خودروها در بازار ایران می‌گذارد؟ و اینکه وزارت صمت با واردکردن 22 خودرو کره‌ای می‌تواند مقابل افزایش قیمت خودرو بایستد؟»

هرچند درباره نحوه عرضه و قیمت این محصولات اختلاف نظر وجود دارد. اما تحلیل‌ها نشان می‌دهد، با توجه به تعداد و تنوع محدود خودروهای وارداتی، این محصولات به دست مردم عادی نمی‌رسد و احتمالاً کارتل بازار خودرو این محصولات را هم به نفع خود مصادره کنند.

درباره قیمت خودروهای وارداتی هم با توجه به اینکه خودروهای تولید داخل در بازار آزاد با سه برابر قیمت به فروش می‌رسد، به گفته فعالان بازار، خودروی وارداتی که20 هزار دلار قیمت دارد، قطعا کمتر از سه میلیارد تومان به دست مردم نمی‌رسد. از طرفی، واردات قطره چکانی 70هزار دستگاه خودروی خارجی نمی‌تواند تاثیر چندانی بر بازار بگذارد و شکاف تقاضا و عرضه را پر کند. شکافی که ماه‌هاست منجر به رشد عجیب و غریب قیمت خودرو شده.

هرچند برخی از کارشناسان معتقدند، برای مدت محدودی بازار برخی خودروها ممکن است از این فرایند تاثیر بپذیرند، اما از آنجایی که قیمت خودرو در بازار ایران چه داخلی و خارجی با نوسان ارز، تغییر می‌کند، بعید است که با افزایش نرخ دلار در وضعیت کنونی، قیمت‌ها کاهش پیدا کند. بانگاه به این مسائل، به نظر می‌رسد بازار خودرو ایران، با ورود خودروهای واردتی به روند قبلی خود ادامه دهد و حتی این محصولات نتوانند نقش مُسکن را در بازار ایفا کنند، اما شاید بتواند وزیر صمت را از مهلکه استیضاح برهاند. 

پای خودروهای خارجی به ایران باز شد

وزارت صمت طرح واردات خودرو را بعد از قریب به 5 سال ممنوعیت، از آغاز سال جاری کلید زد و شهریور امسال این طرح بعد از نهایی‌شدن به مجلس رفت. پس از رفع ایرادات واردشده از سوی بهارستان آیین‌نامه واردات خودرو از ابتدای آبان‌ماه وارد فاز اجرایی شد. از این رو، شرکت‌های تأیید شده از سوی وزارت صمت ثبت سفارش واردات را آغاز کردند.

اوایل آذرماه سخنگوی وزارت صمت به‌طور غیررسمی و در یکی از صفحات اجتماعی خود از رسیدن نخستین محموله خودروهای خارجی به پشت مرزهای کشور خبر داد، اما براساس اعلام سخنگوی گمرک، تا هفته گذشته خودرویی وارد گمرکات کشور نشده بود.  حال اما پس از ماه‌ها کشمکش، سرانجام پای خودروهای خارجی به ایران باز شد.

در سومین روز از زمستان 1401 اولین محموله خودروهای وارداتی در بندر لنگه تخلیه شد. گرچه وزارت صمت وعده داده تا پایان سال 100 هزار دستگاه خودرو خارجی به بازار ایران برسد، اما آن‌طور که منابع محلی می‌گویند شب شنبه (سوم دی‌ماه) تنها 22 دستگاه خودرو به بندر لنگه رسیده است. بدین‌ترتیب پس از گذشت حدود 6 سال بازار خودرو ایران باز میزبان خودروهای خارجی است.

برخی منابع اعلام کردند که دومین محموله خودروهای وارداتی نیز در مسیر ایران قرار دارند. گویا این محموله هم شامل 30 دستگاه خودرو کیا شامل مدل‌های «سراتو، پیکانتو، ریو، پگاس، سونت و اسپورتیج» است که به بندر لنگه می‌رسد و پس از طی تشریفات گمرکی به بازار عرضه می‌شود.

به گفته سخنگوی وزارت صمت، خودروهای دیگر نیز از «کره‌جنوبی، ژاپن و چین» به مقصد ایران بارگیری شده است.  در اخباری که تاکنون به‌صورت رسمی و غیررسمی درباره خودروهای خریداری‌شده منتشرشده نامی از شرکت واردکننده نیامده، اما از آنجایی که طی یک‌ماه گذشته یکی از شرکت‌های واردکننده به نام کوشا‌خودرو تبلیغات برند کیا را در بیلبوردهای محیطی انجام داده، به‌نظر می‌رسد خودروهای نزدیک‌شده به ایران، خریدهای این شرکت باشند.

هرچند در آیین‌نامه واردات خودرو بازه قیمت 10تا 20هزار یورو برای خودروهای خریداری‌شده تعیین شده اما وزارت صمت بارها اعلام کرده، تمرکز واردات بر خودروهای اقتصادی 7تا 10هزار یورویی خواهد بود، با این حال گفته شده محموله‌ای که در حال ورود به کشور است، در محدوده قیمت 20هزار دلاری است و خودروهای اقتصادی را شامل نمی‌شود.

«هیوندا اکسنت، هیوندا ‌آی‌10، میتسوبیشی میراژ، چانگان سی‌اس‌35، ام‌جی3 و ‌ام‌جی6، سیتروئن‌3 ومحصولی از شرکت فولکس‌واگن (سئات) » خودروهایی بودند که در اعلام اولیه وزارت صمت به عنوان اهداف وارداتی معرفی شدند. در ادامه جزییات بیشتری درباره مدل‌ها و برندهای وارداتی مطرح شد که البته تا امروز هیچ‌یک نهایی نشده است.

غیراز شرکت کوشا که گفته می‌شود محصولات کیا را در راه کشور دارد، اخبار تأیید نشده‌ای از واردات محصولات هیوندایی توسط «کرمان‌خودرو، واردات تویوتا یاریس توسط شرکت ایرتویا، واردات 4 مدل از محصولات میتسوبیشی توسط آرین‌موتور پویا» نیز منتشر شده که باید دید تا چه حد عملی خواهد شد.

از سوی دیگر، به‌رغم اینکه امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت، در گفت‌وگویی اعلام کرد که در سه ماه پایانی سال جاری، 100 هزار خودرو وارد کشور می‌شود، اما با نگاهی به محموله‌ خودروهای وارداتی می‌توان پی برد که اجرای این وعده برای شرکت‌های واردکننده و وزارت صمت مشکل خواهد بود. با این حال، به نظر می‌رسد واردات این تعداد خودرو به کشور به نوعی عمل به وعده آزادسازی واردات خودرو تا پایان سال 1401 است و اجرای کامل این طرح سال آینده صورت گیرد.

ارزان‌ترین خودرو وارداتی چقدر است؟

با ورود نخستین محموله خودروهای وارداتی این پرسش مطرح می‌شود که این خودروها با چه قیمتی به عرضه می‌شود؟ آیا این وزارت صمت با واردکردن 22 دستگاه خودرو کره‌ای می‌تواند مقابل افزایش قیمت خودرو بایستد؟ برخی از کارشناسان با اشاره به تعداد و تنوع محدود این خودروها تأکید دارند که این محصولات به دست مردم عادی و مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسد و احتمالاً کارتل بازار خودرو این محصولات را هم به نفع خود مصادره کنند.

از طرفی، قیمت خودروهای وارداتی به ایران نیز مشخص نیست. چراکه دولت هنوز تعرفه درستی را به مردم اعلام نکرده است. اما از آنجایی که خودروهای تولید کشور در بازار آزاد با سه برابر قیمت به فروش می‌رسد، خودرویی که قرار است وارد شود و 20 هزار دلار قیمت داشته باشد، با هزینه‌های حمل و نقل، تعرفه، سود واردکننده و احتساب دلار 40 هزار تومانی ارزان‌ترین خودروی وارداتی کمتر از سه میلیارد تومان به دست مردم نمی‌رسد.

از آنسو، همزمان با ورود نخستین محموله خودرو به کشور، کار پذیرش خودروهای وارداتی در بورس از هفته گذشته آغاز شده و این هفته نهایی می‌شود و بنابراین از نظر بستر فروش نیز آمادگی لازم ایجاد شده است. نکته مهم در رابطه با قیمت خودروهای وارداتی این است که شرکت‌های واردکننده پس از واردکردن خودروها، سود 15 درصد را کسب کرده و آنها را در بورس کالا عرضه می‌کنند.

در همین رابطه، عماد جعفری، تحلیلگر بازار خودرو، با اشاره به قیمت 930 میلیون تومانی دیگنیتی پرستیژ که بعد از عرضه در بورس کالا به دو میلیارد تومان رسید، به تجارت‌نیوز می‌گوید: این بازار را هم محل مناسبی برای عرضه نمی‌داند و معتقد است وزارت صمت با این روش عرضه صرفاً بر گرانی محصولات وارداتی در بازار می‌دمد. 

اثر واردات بر بازار داخل

اما برگردیم به بازار خودروی ایران که ماه‌هاست که در رکود به سر می‌برد. نه خریدی در بازار انجام می‌شود و نه فروشی. هرچند قیمت خودرو برای چند ماه متوالی قفل بود اما چندین هفته است یخ بازار شکسته و مشتریان وارد بازار شده‌اند و قیمت‌ها هم رشد عجیبی داشته است. به‌طوری‌که در یکماه اخیر بار دیگر روند نجومی به خود گرفت و قیمت محصولات مختلف پیش از ورود خارجی‌ها به بازار حتی تا 50 درصد رشد قیمت را تجربه کردند. بازاری که وزیر صمت را پای میز استیضاح کشاند، حالا برخی نمایندگان مانند لطف‌ا... سیاهکلی از احتمال استیضاح مجدد وزیر صمت به دلیل وضعیت آشفته بازار خودرو خبر داده است. گرچه قرار بود بهبود وضعیت این بازار برگ برنده رضا فاطمی‌امین برای بقا بر صندلی مدیریت این وزارتخانه باشد، اما همین بازار خودرو می‌تواند یک‌بار دیگر پای او را به جلسه استیضاح دوم باز کند.

اما مهم‌ترین سوال مشتریان که برای خرید دست نگه داشته‌اند، این است: آیا خودروهای وارداتی خورو بر بازار داخل اثرگذار خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال توجه به چند نکته مهم مورد تاکید است. اولین نکته اینکه در بهترین حالت تنها 70 هزار دستگاه خودرو وارد کشور می‌شود. از طرف دیگر علی جدی، نایب‌رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفته تولید ما 500 هزار دستگاه کمتر از نیاز داخلی است. اما میزان واردات خودروهای خارجی یک هفتم این عدد است.

از طرف دیگر، این عدد معادل یکماه تولید خودروی دو خودروساز کشور است. بنابراین واردات 70 هرار خودروی خارجی نمی‌تواند تاثیر چندانی بر بازار بگذارد و شکاف تقاضا و عرضه را پر کند. شکافی که ماه‌هاست منجر به رشد عجیب قیمت خودرو شده است. در این میان برخی کارشناسان معتقدند که واردات خودرو می‌تواند برای مدت محدودی بازار خودروهای خارجی را تحت تاثیر قرار دهد اما تاثیری بر قیمت خودروهای داخلی ندارد. چراکه متوسط قیمت خودروهای وارداتی بین 10 تا 20 هزار دلار است. یعنی احتمالا رقمی بین 800 میلیارد تا یک میلیارد و 500 میلیون تومان. پس اگر بنا بر تاثیر واردات بر قیمت خودرو باشد، همین بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نه خودروهای ارزانتر داخلی را.

نکته بعدی اینکه قیمت خودرو در بازار ایران چه داخلی و خارجی با نوسان ارز، تغییر می‌کند. پیش‌بینی‌ها نیز بیانگر این است که قیمت دلار در حال افزایش است و آخرین آمارها از رسیدن قیمت دلار به 41 هزار تومان در بازار آزاد خبر می‌دهد. پس هر نوسانی در قیمت دلار بر قیمت خودروهای خارجی اثر می‌گذارد. با توجه به پیش‌بینی افزایشی قیمت دلار، قیمت خودروهای خارجی هم افزایشی خواهد بود و بعید است که قیمت‌ها کاهش پیدا کند.

با نگاه به مسائل، به نظر می‌رسد بازار خودرو ایران با روود خودروهای واردتی هم به روند قبلی خود ادامه دهد و محصولات خارجی حتی نتوانند نقش مُسکن را در بازار ایفا کنند. چراکه اولاً این خودروها به صورت قطره‌چکانی در حال ورود به بازار هستند. دوما اینکه در با توجه به قیمت‌های میلیاردی که برای آنها پیش‌بینی می‌شود قطعاً نمی‌توانند روی محصولات پرتقاضای بازار برندهای داخلی تأثیر چندانی داشته باشند.

کارشناسان در این باره چه می‌گویند؟

مهدی دادفر، رییس انجمن واردکنندگان خودرو در این باره تاثیر ورود خودروهای خارجی بر قیمت خودرو در بازار ایران می‌گوید: باید دید آیا این اقدام در عمل نتیجه‌ای در زندگی، افزایش سطح رفاه خانوار، کاهش قیمت خودرو و افزایش پاسخ‌گویی به تقاضای بازار خواهد گذاشت یا خیر، که باید گفت، این ارزانی و کاهش قیمت خودرو بعید است.

فربد زاوه، کارشناس خودرو نیز عنوان کرده که خودروهایی مانند «سانتافه، انواع بنز و بی‌ام‌و عمده محصولات هیوندای کیا و تویوتا» از این واردات تاثیری نمی‌گیرد. بازار خودروهای چینی مونتاژی هم تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد و همچنان با سودآوری خوبی بی‌تهدید خواهند ماند. تنها خودروهای وارداتی کوچک قدیمی مانند انواع خودروهای هاچ‌بک و مونتاژی‌های کوچک و خودروهای جدید داخلی از این مصوبه متاثر می‌شوند و قیمت آنها کاهشی می‌شود.

به گفته او، در این بین خصوصا مونتاژی‌های کره‌ای پسابرجامی و وارداتی‌های هاچ‌بک کره‌ای ژاپنی بیشترین تاثیر کاهش قیمت را تحربه می‌کنند. این کارشناس صنعت خودرو همچنین در اظهارنظری گفته است: خودروهای داخلی هم تاثیر کمی از این مصوبه خواهند داشت. در بازه قیمتی ۳۵۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان، بیشترین تاثیر بر محصولات بازار خواهد بود و محصولات پایین‌تر، تاثیرپذیری کمتری خواهد داشت. کریمی سنجری کارشناس خودرو نیز معتقد است که واردات خودروی خارجی تاثیر چندانی بر قیمت خودروهای داخلی نخواهد گذاشت! چراکه به این صورت رقابتی میان تولیدکنندگان خودروی داخلی ایجاد نمی‌شود. درواقع عموم مردم جامعه توانایی خرید خودروهای لوکس را ندارند اما با‌وجوداین عمده خودروهای وارداتی شامل خودروهای لوکس با قیمت‌های گران هستند. 

در نهایت اینکه به نظر می‌رسد، وزیر صمت با واردکردن تعداد محدودی خودرو از کره جنوبی تنها قصد دارد عملی‌شدن وعده واردات خودرو را در کارنامه خود بگنجاند. وگرنه فاطمی‌امین و همرانش بهتر از هر شخص دیگری می‌دانند که نه منابع لازم برای تداوم واردات وجود دارد و نه عزمی برای آن. حتی اگر این دو مورد نیز مهیا شود، ورود این خودروها برای گروهی خاص است که حتی در روزهای ممنوعیت واردات، مشکل چندانی برای استفاده از خودروهای خارجی نداشتند. همان کسانی که رضایتشان می‌تواند جلوی استیضاح و استعفاهای تحمیلی او را بگیرد.