تصویر تابستانی تولید ساختمان

گروه راه و شهرسازی| تازه‌ترین آمارهای رسمی حاکی از رشد اندک تمایل به تولید ساختمان در تابستان سال 1401 است. در این فصل، تعداد پروانه‌های ساختمانی صادره در کل مناطق شهری کشور با 0.7 رشد نسبت به فصل مشابه سال قبل به 32 هزار و 363 فقره رسید. این رقم نسبت به بهار سال جاری نیز 2.7 درصد افزایش را نشان می‌دهد. تعداد پروانه‌های ساختمانی در بهار 1401 بالغ بر 31 هزار و 497 فقره بوده است.

به گزارش «تعادل»، رشد اندک صدور پروانه‌های ساختمانی در تابستان سال جاری حاوی چند نکته است. اول اینکه نشانه‌ای از پروژه ساخت مسکن میلیونی دولتی در این آمارها مشاهده نمی‌شود. به عبارت روشن‌تر، موتور طرح ساخت 4 میلیون در 4 سال در تابستان سال جاری نیز روشن نشده است. نکته دیگر اینکه این آمار مربوط به «ساختمان»ها اعم از مسکونی، تجاری و اداری است و به‌طور خاص پروانه‌های ساختمانی مسکونی را نمایندگی نمی‌کند. ضمن اینکه تعداد پروانه‌های واحدهای مسکونی ذیل این آمار تعریف می‌شوند که هنوز از سوی مرکز آمار ایران منتشر نشده‌اند.

و نکته آخر اینکه بر خلاف رشد بسیار اندک پروانه‌های ساختمانی که پس از چندین فصل رشد منفی صورت گرفته است، میزان سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در ساختمان‌های جدید شهری طی سال‌ها و طی فصل‌های اخیر تقریبا به‌طور متوالی افزایشی بوده است که نشان‌دهنده افزایش هزینه‌های تولید ساختمان از محل تورم عمومی است. به عبارت روشن‌تر، در پی جهش تورم عمومی و نرخ دلار و در پی آن جهش تورم مصالح ساختمانی، بخش خصوصی به اجبار نقدینگی بیشتری به پروژه‌های ساختمانی تحت مدیریت خود تزریق کرده است.

رشد فصلی 16.5 درصدی سرمایه‌گذاری 

آنگونه که آمارهای رسمی نشان می‌دهند، در بهار سال جاری بیش از 145 هزار و 100 میلیارد تومان نقدینگی از سوی بخش خصوصی در پروژه‌های ساختمانی کشور تزریق شده است. این مبلغ نسبت به زمستان سال گذشته 16.5 درصد و نسبت به بهار سال گذشته 41 درصد رشد داشته است.

سرمایه‌گذاری 145 هزار میلیارد تومان تومان از سوی بخش خصوصی در بهار سال جاری، رقم قابل توجهی است. در صورتی که فرض کنیم، ساخت هر متر مربع ساختمان در مناطق شهری کشور 10 میلیون تومان باشد، رقم یادشده معادل اجرای عملیات ساخت 14.5 میلیون متر مربع ساختمان است. در صورتی که فرض کنیم، کل این مساحت، واحد مسکونی است، و هر واحد 75 متر مربع مساحت دارد، در این صورت، 14.5 میلیون متر مربع معادل هزینه ساخت بیش از 193 هزار آپارتمان 75 متری خواهد بود. اما آنچه در عالم واقع اتفاق افتاده به این شکل است که از 145 هزار و 100 میلیارد تومان، 33 هزار و 410 میلیارد تومان به آغاز پروژه‌های جدید، 85 هزار میلیارد تومان به ساختمان‌های نیمه تمام و 26 هزار و 480 میلیارد تومان به تکمیل ساختمان‌های نیمه کار تخصیص یافته است.

روند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی

بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد که روند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان‌سازی طی سال‌های اخیر صعودی بوده است، به گونه‌ای که از حدود 74 هزار میلیارد تومان در سال 1396، حالا صرفا در فصل بهار سال جاری به بیش از 145 هزار میلیارد تومان جهش یافته است. این جهش البته تدریجی بوده است، طوری که در سال 1397 میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان‌های شهری به 100 هزار و 759 میلیارد تومان، در سال 1398 به 160 هزار میلیارد تومان، در سال 1399 به 327 هزار و 150 میلیارد تومان، و در سال 1400 به بیش از 460 هزار و 40 میلیارد تومان رسیده است.

افت تمایل به ساخت واحدهای مسکونی

در همین حال، بررسی نتایج طرح «گرد‌آوری اطلاعات پروانه‌های ساختمانی صادر شده توسط شهرداری‌های کشور» در فصل بهار سال ١٤٠١ نسبت به بهار سال گذشته حاکی از کاهش ٤٦,١ درصدی واحدهای مسکونی پیش‌بینی شده در پروانه‌های صادر شده برای احداث ساختمان توسط شهرداری تهران و ١٢.٧ درصدی آن در شهرداری‌های کل کشور است. در این حال، تعداد پروانه‌های صادره در تهران در نخستین فصل سال جاری نسبت به فصل قبل از آن ٤٨,٤ درصد و تعداد پروانه‌های صادره در کل کشور نیز نسبت به فصل قبل از آن ٢١,٨ درصد بوده است.

به گزارش «تعادل»، آن‌گونه که مرکز آمار ایران با استناد به داده‌های دریافتی از شهرداری تهران اعلام کرده است، در سال 1400، تعداد 5701 پروانه ساختمانی در شهر تهران صادر شده است. در این حال، تعداد واحدهای مسکونی پیش‌بینی شده در پروانه‌های احداث ساختمان صادرشده از سوی شهرداری تهران 44 هزار و 549 فقره بوده است. همچنین در سال گذشته، 138 هزار و 522 فقره پروانه ساختمانی در کل شهرهای کشور صادر شده است و واحدهای مسکونی پیش بینی شده در این پروانه‌های ساختمانی بالغ بر 416 هزار و 210 فقره بوده است.

به گزارش مرکز آمار ایران، در بهار سال ١٤٠١، تعداد ٥٩٥٤ واحد مسکونی در پروانه‌های صادرشده برای احداث ساختمان از سوی شهرداری‌ تهران، پیش‌‌بینی شده است که نسبت به فصل گذشته ٤٨,٤ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ٤٦.١ درصد کاهش داشته است.‌ متوسط تعداد واحد مسکونی برای هر یک از این پروانه‌های احداث ساختمان ٨.١ واحد بوده است. تعداد ٧٣٦ پروانه احداث ساختمان توسط شهرداری‌ تهران در بهار ١٤٠١ صادرشده است که نسبت به فصل گذشته ٥٠,٦ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ٤٧.٢ درصد کاهش داشته است. مجموع مساحت زیربنا در پروانه‌های احداث ساختمان‌ صادرشده از سوی شهرداری‌ تهران در بهار ١٤٠١ بالغ ‌بر ١١٢٧ هزار مترمربع بوده است که نسبت به فصل گذشته ٤٩,٦ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ٤٥.٩ درصد کاهش داشته است. متوسط مساحت زیربنای این دسته از پروانه‌ها در دوره‌ مورد بررسی ١٥٣٢ مترمربع بوده است.

افت کمتر در سایر مناطق شهری کشور

 در این حال، مرکز آمار ایران گزارش کرده است که در بهار سال ١٤٠١، تعداد 90 هزار و 290 واحد مسکونی در پروانه‌های صادرشده برای احداث ساختمان از سوی شهرداری‌های کشور پیش‌‌بینی شده است که نسبت به فصل گذشته ٢١,٨ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ١٢.٧ درصد کاهش داشته است.‌

متوسط تعداد واحد مسکونی در هر پروانه‌ احداث ساختمان ٣.١ واحد بوده است‌. تعداد ٢٩٤٣٧ پروانه احداث ساختمان توسط شهرداری‌های کشور در بهار ١٤٠١ صادرشده است که نسبت به فصل گذشته ٢٠,٤ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ١٥.٣ درصد کاهش داشته است. مجموع مساحت زیربنا در پروانه‌های صادرشده برای احداث ساختمان‌ در بهار ١٤٠١ حدود ١٧١٠٥ هزار مترمربع بوده است که نسبت به فصل گذشته ٢٠,٦ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ١٦.٧ درصد کاهش داشته است. متوسط مساحت زیربنا در این پروانه‌ها ٥٨١ مترمربع بوده است.

مصالح متورم

گزارش مرکز آمار از شاخص و متوسط قیمت نهاده‌های ساختمانی شهر تهران، همچنین حاکی از کاهش تورم نهاده‌های ساختمانی در تابستان سال جاری به میزان منفی ۳.۴ درصد بوده است و تورم فصلی، نقطه به نقطه و سالانه نیز به ترتیب حدود ۳۰، ۱۴ و ۸ واحد درصد کاهش یافته است.بر اساس این گزارش، در فصل تابستان١٤٠١، شاخص قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران به عدد ١٤٩١,٨ رسید که این رقم نسبت به شاخص فصل قبل (١٥٤٤.٢) ٣.٤ درصد کاهش داشته است. این کاهش 3.4 درصدی در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (٢٦.٣ درصد) ٢٩.٧ واحد درصد کاهش داشته است.

بررسی داده‌های گزارش مرکز آمار ایران حاکی از افت معنادار قیمت گروه سیمان و گروه آهن آلات در تابستان سال جاری است. این در حالی است که سایر گروه‌ها، همچنان روندی صعودی داشته‌اند. آنگونه که انجمن کارفرمایان صنعت سیمان در نامه به وزیر نیرو اعلام کردند، اصلی‌ترین دلیل ثبات و تعادل تولید (و طبعا تداوم عرضه و کاهش قیمت) در بازار سیمان طی تابستان سال جاری، تعامل سازنده در تامین برق کارخانه‌ها بوده است.

از سوی دیگر، ضعف تقاضا و رکود در بازار آهن آلات منجر به کاهش قیمت این محصول در تابستان سال جاری شده است. البته رکود تقاضای آهن‌آلات تنها به ایران (اگرچه میزان ساخت و ساز در ایران به‌شدت دچار افت شده) اختصاص نداشته است اما مساله‌ای جهانی به شمار می‌رود. افول اقتصاد چین، افزایش نرخ بهره فدرال‌رزرو، اوضاع نامناسب اقتصاد روسیه، تنش بین چین و امریکا و... به رکود بیشتر بازار جهانی فولاد دامن زده است.