رشد کاربران پیام‌رسان‌های بومی؛ حمایت یا فیلتر رقیب؟
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، رشد 16 میلیونی کاربران یک پیام‌رسان در سه ماه را نتیجه حمایت‌های وزارت ارتباطات می‌داند و به حمایت همه‌جانبه از ۴ پیام‌رسان بومی تأکید دارد.
این در حالی است که در چهار ماه گذشته، تقریبا تمامی راه‌های کاربران ایرانی، البته بدون استفاده از فیلترشکن، به پیام‌رسان‌های خارجی بسته شده است؛ واتس‌اپ و اینستاگرام که از ابتدا فیلتر شدند، همچنان فیلتر هستند، گوگل‌پلی که تنها فروشگاه آنلاین برای دریافت نرم‌افزار است، فیلتر شده، حتی دسترسی به فیلترشکن‌ها هم در مواردی به سختی امکان‌پذیر است و حالا وزیر ارتباطات اظهار می‌کند که رشد پیام‌رسان‌های داخلی، نتیجه حمایت‌های این وزارتخانه بوده؛ هرچند که آقای وزیر اشاره نکرده که این حمایت‌ها دقیقا چه بوده و آیا شامل فیلترینگ پیام‌رسان‌های رقیب هم می‌شود یا خیر؛ اگرچه او از زمان نشستن به مصدر وزارت همواره تاکید داشته که فیلتر و عدم فیلتر، خارج از محدوده مسوولیت‌های او بوده است.
از چهار ماه پیش تاکنون نه تنها دسترسی به پلتفرم‌هایی همچون اینستاگرام و واتس‌اپ مسدود شده بلکه سرعت اینترنت هم نوسان‌های زیادی پیدا کرده است. بارها مقصر اصلی این کندی سرعت، استفاده از فیلترشکن‌ها معرفی شده اما در روزهای اخیر، کاربران پلتفرم‌های داخلی هم از مشکل کندی سرعت در امان نماندند.
با گذشت چهار ماه از انحصاری کردن فضای پلتفرم‌های ارتباطی هنوز هم تلاش‌ها برای تشویق مردم به عضویت در آنها ادامه دارد. پنجم دی‌ماه، زارع‌پور از تدوین لایحه‌ای برای حفاظت از اطلاعات و داده‌های شخصی کاربران پلتفرم‌های داخلی خبر داد و معافیت مالیاتی برای کسب‌وکارهای اینترنتی فعال در سکوهای داخلی در نظر گرفته شد اما کاربران این سکوها می‌گویند سرعت این پلتفرم‌ها به اندازه کافی راضی‌کننده نیست. جست‌وجوی دو کلیدواژه سرعت و نام پیام‌رسان‌های داخلی در توییتر نشان می‌دهد کمتر کاربری از سرعت این پلتفرم‌ها ابراز رضایت کرده است.
عیسی زارع‌پور، یکم بهمن‌ماه در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره علت کندی سرعت پیام‌رسان‌های ایرانی در برخی ساعات روز گفت: «ما حداکثر تلاش خود را می‌کنیم که پیام‌رسان‌های داخلی با حداکثر سرعت و کیفیت به مردم ارایه خدمت کنند. اگر مردم کندی‌ای مشاهده کردند با شماره ۱۹۵ تماس بگیرند.»
مسوولان پیام‌رسان‌های داخلی اما واکنش‌های متفاوتی درباره کندی سکوها داشتند. فرهاد مرادی، مدیرعامل یکی از پیام‌رسان‌ها به پیوست گفت: «این‌طور نبوده که در ساعات خاصی کاهش سرعت داشته باشیم. در روزهای مختلف مانند روزهای کنکور روی شبکه‌های همراه کندی سرعت وجود داشت. چنین موارد کلی‌ای وجود دارد و خارج از این موارد کندی نداشته‌ایم.»
احتمالاً اشاره مرادی به اختلال‌هایی است که از ۲۸ دی‌ماه در اینترنت دیده شده است. شرکت ارتباطات زیرساخت علت را مشکلات فنی عنوان کرد و زارع‌پور هم این مشکلات را تایید کرد و گفت: «روزهای چهارشنبه و پنجشنبه در مرکز تبادل ترافیک کشوری در تهران مشکلی به مدت یکی دو ساعت داشتیم که به همت دوستان برطرف شد. در حال حاضر هیچ مشکلی وجود ندارد.»
در عین حال مسوولان برخی از پیام‌رسان‌ها حاضر به صحبت درباره این موضوع نشدند. هرچند برخی از این پیام‌رسان‌ها به صورت غیررسمی اعلام کردند که آنها نیز کاهش سرعت را در برخی از روزها تجربه کرده‌اند منتها علاقه‌ای به صحبت رسمی درباره آن نداشتند.
گلایه‌های کاربران درباره کندی پیام‌رسان‌های داخلی هنوز پاسخ مناسبی دریافت نکرده است. در همین حال، طرح تجمیع این پیام‌رسان‌ها هم بیان شده است. زارع‌پور در روزهای ابتدایی دی‌ماه اعلام کرد یکی از اهداف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این است که امکانی فراهم شود تا هر شخص که در هر پیام‌رسان ایرانی حضور دارد، بتواند به کسی که در آن پیام‌رسان نیست و در پیام‌رسان ایرانی دیگری حضور دارد، در قدم اول پیام مستقیم بدهد و سپس گروه‌ها و کانال‌های مشترک داشته باشند.
او وعده داده که این اتفاق تا دهه فجر یا حداکثر تا پایان سال محقق می‌شود. در این خصوص مرادی گفت: «این طرح بیان شده و ما در حال بررسی یکسری موارد هستیم. نگران تجربه کاربری هستیم چون اگر مشکلی پیش بیاید ممکن است از چشم پلتفرم دیده شود. برای ما مهم است که برای کاربران تجربه خوبی رقم بخورد.»
او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چه زمانی از نتیجه این طرح رونمایی می‌شود، می‌گوید: «زمان‌بندی‌ای از سوی وزیر اعلام شده اما تا از مناسب بودن تجربه کاربری مطمئن نشویم نمی‌توان گفت که این طرح به زمان‌بندی می‌رسد.»
محمد خوانساری، رییس سازمان فناوری اطلاعات، اعلام کرده بود برقراری ارتباط میان پیام‌رسان‌ها به‌صورت موازی از طریق سه تیم در حال پیگیری است. طبق گفته او، سازمان فناوری در حال کار کردن روی سرویسی است تا ارتباط (Interconnection) بین پیام‌رسان‌ها را فراهم کند، تا همانطور که مثلاً مشترکان ایرانسل می‌توانند با تلفن ثابت مخابرات تماس بگیرند، کاربران پیام‌رسان‌های مختلف امکان تبادل پیام با یکدیگر را بیابند. هرچند هنوز کاربران پیام‌رسان‌های داخلی نیز از اختلال اینترنت گلایه‌مند هستند و آن را مخل برقراری ارتباط پایدار خود می‌دانند اما شاید برقراری ارتباط میان آنها موجب شود کاربران این پیام‌رسان‌ها با یکدیگر ساده‌تر در ارتباط باشند.
در عین حال زارع‌پور رشد 16 میلیونی کاربران ایتا در سه ماه را نتیجه حمایت‌های وزارت ارتباطات می‌داند و به حمایت همه‌جانبه از ۴ پیام‌رسان بومی تأکید دارد.
وزیر ارتباطات به‌تازگی اعلام کرد پیام‌رسان ایتا طی سه ماه اخیر از سه میلیون کاربر فعال، به 19 میلیون کاربر فعال رسیده است؛ دستاوردی که به اعتقاد زارع‌پور، نتیجه حمایت‌های وزارت ارتباطات بوده. البته جنس این قبیل حمایت‌ها هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده است و به‌نظر می‌رسد فیلترینگ واتس‌اپ و اینستاگرام نیز در این افزایش کاربر بی‌تأثیر نبوده است تا منجر به رشد تعداد کاربران فعال ماهانه پیام‌رسان‌های بومی در این مدت کم شود.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در گفت‌وگو با فارس، در مورد افزایش پهنای باند پیام‌رسان ایتا گفت: «اینکه پیام‌رسان ایتا توانست از سه میلیون کاربر فعال در طی سه ماه اخیر به 19 میلیون کاربر فعال برسد، نتیجه حمایت‌های ما بوده است و ان‌شاءالله این حمایت‌ها ادامه خواهند داشت. هر چقدر که پیام‌رسان‌های داخلی که به مردم خدمت می‌کنند و مردم میلیونی به آنها اقبال کرده‌اند، به زیرساخت اعم از تجهیزات، پهنای باند و حمایت‌های مادی و معنوی نیاز داشته باشند، ما در خدمتشان هستیم و این مسیری است که آن را دنبال می‌کنیم.»
توجه به این نکته نیز ضروری است که زارع‌پور 19 آذر اعلام کرد ایتا به 15.2 میلیون کاربر فعال ماهانه دست یافته است و حال در عرض یک ماه و نیم، این رقم - آن‌طور که وزیر ارتباطات می‌گوید - نزدیک به 25 درصد رشد داشته و به 19 میلیون رسیده است. درواقع به‌نظر می‌رسد ایتا در طول یک سال گذشته سه میلیون کاربر فعال ماهانه داشته و حالا در عرض سه ماه، این رقم شش برابر شده است؛ آن هم درست در زمانی که واتس‌اپ و اینستاگرام فیلتر شده‌اند و اختلال سراسری در اینترنت مشاهده می‌شود.
حمایت از 4 پیام‌رسان در دستور کار وزارت ارتباطات
وزیر ارتباطات در بخش دیگری از سخنان خود به سازوکار و شرایط حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی اشاره کرد و گفت: «ما یکسری شرایط و ضوابطی داریم که تعداد کاربران پیام‌رسان‌ها از یک حدی که بیشتر شود، از آنها حمایت و تمام زیرساخت‌های موردنیازشان را تأمین می‌کنیم.»
به گفته وی، اکنون وزارت ارتباطات تمام توان خودش را به‌کار می‌گیرد تا از چهار پیام‌رسان ایتا، بله، سروش‌پلاس و روبیکا که به مردم خدمت‌رسانی می‌کنند و تعداد کاربر بالای سه الی چهار میلیون نفر در روز دارند، حمایت کند: «هر چقدر هم لازم باشد ما حمایت‌های خودمان را در این مسیر ارتقا می‌دهیم.»
درنهایت احتمالاً طی روزهای آینده، وزارت ارتباطات از پروژه‌ای رونمایی خواهد کرد که در آن بتوان از هر یک از این پیام‌رسان‌ها، به پیام‌رسان دیگری پیام فرستاد یا حتی تماس برقرار کرد. این پروژه «یکپارچه‌سازی تبادل پیام بین پیام‌رسان‌ها» نام دارد، قرار بود در دهه فجر رونمایی شود و هنوز تاریخ دقیق رونمایی از آن اعلام نشده است. البته برخی پیام‌رسان‌ها مانند آی‌گپ از این موضوع حمایت نکردند و به‌نظر می‌رسد دلیل اینکه نامشان در بین پیام‌رسان‌های تحت حمایت وزارت ارتباطات نیست، به همین موضوع برگردد.
