گمرک آفلاین!/ فعالان اقتصادی در حضور متولی گمرک، چالش‌های گمرکی را فهرست کردند

در نشست صبحانه کاری نمایندگان تشکل‌های بخش خصوصی با رییس‌کل گمرک ایران در اتاق تهران، فعالان اقتصادی مشکلات خود در حوزه امور گمرکی را با محمد رضوانی‌فر در میان گذاشتند. آنها از مشکلاتی که تعدد سامانه‌ها و روش‌های ارزش‌گذاری کالاهای وارداتی و صادراتی یا بوروکراسی طولانی و پیچیده ترخیص کالا از گمرک ایجاد کرده، سخن گفتند.

به گزارش تعادل، فعالان اقتصادی همچنین به ارایه سایر مشکلات در مواجهه با گمرک پرداختند که شامل «مشکلات ساختاری گمرک، دشواری تشریفات گمرکی، زمان‌بر بودن فرآیندهای مربوط به رویه‌های گمرکی وترخیص کالا (واردات حدود 35 روز و صادرات حدود 25 روز)، ضرورت تعیین شاخص برای انجام تشریفات گمرکی، فرآیند طولانی استعلام، مشکل تعیین ارزش‌های پایه صادراتی در برخی از محصولات صادراتی، عدم تطابق استانداردهای گمرک با استانداردهای جهانی که به زمان‌بر شدن ترخیص کالاها می‌انجامد، عدم اطلاع‌رسانی شفاف در مورد بخشنامه‌ها و محدودیت‌ها و عوارض، عدم برقراری ارتباط الکترونیکی گمرک با شرکای تجاری کشور، عدم ارتباطات سیستمی و ناهماهنگی‌ اتصال و ارتباط دیجیتال میان گمرک و سامانه جامع تجارت، مشکل اظهار سیستمی ورود موقت، ضعف ارتباط با تشکل‌ها، عدم اجرای ماده 16 قانون امور گمرکی که نحوه تعیین ارزش گمرکی کالای صدوری را مشخص می‌کند، احیای دوباره میز خدمت در گمرک، بازرسی‌های مکرر از کالاهای وارداتی، مشکلات گمرکی شرکت‌های حمل سریع، مساله ورود موقت و سخت‌گیری‌های داخلی در زمینه تجارت آبزیان روسیه و...» است.

رییس‌کل گمرک نیز وعده داد که برای حل این مشکلات با کمک اتاق و نمایندگان بخش‌خصوصی اقدام کند.رضوانی‌فر علت قطع ارتباط وب‌سرویس ارتباط آنلاین گمرک و اتاق تهران برای صدور گواهی مبدا را تحریم‌ها عنوان کرد که تلاش برای برقراری مجدد در دستور کار است. 

اصلاح مشکلات ساختاری گمرک

رییس‌کل گمرک ایران با حضور در اتاق بازرگانی تهران از نزدیک در جریان مشکلات و انتظارات فعالان اقتصادی بخش خصوصی قرار گرفت و از رفع این مشکلات از طریق برقراری ارتباط تنگاتنگ با اتاق تهران و تشکل‌ها سخن گفت.

در ابتدای این جلسه، دبیرکل اتاق تهران گلایه‌های فعالان اقتصادی را عدم توجه و رسیدگی به ارباب‌رجوع و مراجعه‌کنندگان به گمرک عنوان و بر ضرورت ارتباط مستقیم فعالان اقتصادی با مدیران و کارشناسان گمرک در محل این سازمان، تاکید و پیشنهاد کرد رییس‌کل گمرک از بخش خصوصی برای این کار استفاده کند. بهمن عشقی در بخش دیگری از سخنانش، به وجود سامانه‌های متعدد و بعضاً ناکارآمد و مخل در کسب‌و‌کار بنگاه‌ها اشاره کرد و خواستار اصلاح این سامانه‌ها شد.

در ادامه این جلسه، محمود نجفی عرب، رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران با اشاره به سوابق رییس گمرک در اجرای امور زیربنایی، با اشاره به اینکه گمرک مجری قوانین و مقررات حاکمیتی است، گفت: با این وجود معتقدیم که ‌می‌توان این انتظار را از آقای رضوانی‌فر داشت که ضمن اصلاح قوانین مخل کسب‌وکار با کمک ذینفعان، مشکلات ساختاری گمرک را هم برطرف کرده و تسهیلاتی ایجاد کند.

رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران نیز در سخنانی، به مساله ورود موقت و جای خالی آن در تجارت ایران اشاره کرد و با بیان اینکه، از این ابزار در دیگر کشورهای جهان در راستای رونق و توسعه صادرات استفاده می‌شود، افزود: در زمینه اظهار سیستمی ورود موقت که حدود یک ماه پیش راه‌اندازی شد صرفاً امکان اظهار وجود دارد و سایر امور مربوط به ورود موقت باید به صورت فیزیکی از سوی تجار و بازرگانان صورت گیرد که به کندی در رویه‌های این بخش دامن زده است.

محمد لاهوتی با اشاره به اینکه حجم ورود موقت به کشور طی سال‌های اخیر به کمترین میزان خود رسیده است، افزود: با بهره‌گیری از ابزار ورود موقت، امکان تکمیل ظرفیت‌های خالی در کشور با استفاده از سرمایه‌گذاری غیرمستقیم خارجی وجود دارد. او یکی دیگر از مشکلات تجار و فعالان اقتصادی با گمرک را مربوط به ارتباطات سیستمی و ناهماهنگی‌ اتصال و ارتباط دیجیتال میان گمرک و سامانه جامع تجارت عنوان کرد و بازطراحی در این بخش را ضروری دانست. رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران همچنین درخواست احیای دوباره میز خدمت در گمرک را مطرح کرد.

فرآیندهای زمان‌بر گمرک

رییس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران نیز در این جلسه به برخی از جدی‌ترین مشکلات کارآفرینان و تشکل‌های حوزه انرژی با گمرک اشاره کرد و دشواری تشریفات گمرکی و زمان‌بر بودن فرآیندهای مربوط به رویه‌های گمرکی را از آن جمله دانست و یادآور شد که قوانین و دستورالعمل‌های متعدد گمرکی و زیرساخت‌های ضعیف و ناکارآمد، مشکلات عدیده‌ای را برای کسب‌و‌کار بنگاه‌ها ایجاد کرده است.

رضا پدیدار دشواری در ترخیص بخشی از کالاهای استراتژیک صنعت انرژی کشور از جمله تجهیزات مربوط به سوپرآلیاژها را از دیگر مشکلات شرکت‌های حوزه انرژی در گمرک ایران بیان کرد و یادآور شد که برخی استانداردهای گمرک با استانداردهای جهانی مطابقت ندارد که به زمان‌بر شدن ترخیص کالاها در گمرک دامن زده است.

در ادامه، سیدعلی‌محمد ابویی مهریزی، رییس سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران، با انتقاد از عدم اجرای ماده 16 قانون امور گمرکی که نحوه تعیین ارزش گمرکی کالای صدوری را اعلام می‌کند، گفت: مبنای ارزش‌گذاری فولاد و سایر فلزات، یک منبع خارجی با عنوان متال بولتن است. در حالی که اعتبار تشکل‌های داخلی این حوزه در اعلام قیمت، کمتر از این منبع نیست.

او افزود: اجازه دهید که بخش‌خصوصی ارزش پایه گمرکی را بر مبنای واقعیت‌های کشور ارایه کند تا مشکلات در این بخش به حداقل برسد.

تعیین شاخص برای تشریفات گمرکی

رییس انجمن صنایع لوازم خانگی نیز با بیان اینکه زمان ترخیص برای واردات حدود 35 روز و برای صادرات حدود 25 روز برآورد می‌شود، خواستار تسریع در انجام تشریفات و در عین حال تعیین شاخصی برای زمان انجام تشریفات گمرکی شد.

یکی دیگر از مشکلاتی که دانیالی به آن اشاره کرد، بازرسی‌های مکرر از کالاهای وارداتی بود که به گفته او زمان و هزینه بسیاری از فعالان اقتصادی هدر می‌دهد. رییس انجمن صنایع لوازم خانگی در ادامه از ضرورت تغییر شاخص‌های تعیین کیل مصرف که اکنون بر مبنای کیلو است، سخن گفت.

دبیر انجمن حمل‌ونقل سریع استان تهران نیز در این نشست، به صدور بیش از هفت هزار مطالبه‌نامه از سوی فرودگاه بین‌المللی حضرت امام خمینی (ره) برای شرکت‌های حمل سریع اشاره کرد و با بیان اینکه شرکت‌های حمل سریع، مالک کالا نیستند بلکه تنها حمل و جابه‌جایی کالاها را برعهده دارند، تصریح کرد که به‌رغم نامه‌نگاری و جلسات متعدد و اذعان دستگاه‌های ذی‌ربط به این موضوع که شرکت‌های حمل سریع مالک کالاها نیستند، همچنان این مطالبات از این شرکت‌ها درخواست می‌شود.

به گفته نظری، علاوه بر مطالبه از سوی شرکت فرودگاه بین‌المللی حضرت امام خمینی (ره)، بازبینی مابه‌التفاوت تعرفه کالا نیز در دستورکار قرار گرفته است. وی همچنین اجازه فعالیت به شرکت‌های حمل‌ونقل سریع از سوی گمرک ایران منوط به اخذ مجوز از درگاه هیات مقررات‌زدایی شده که مشکلات دیگری را برای شرکت‌های این بخش ایجاد کرده است.

امیر بابایی نماینده اتحادیه تولید و تجارت آبزیان به حیاتی بودن ورود موقت برای تجار و شرکت‌های این بخش، اشاره کرد و یادآور شد که پس از تحریم روسیه از سوی کشورهای غربی، این کشور در تامین برخی محصولات دریایی به ایران روی آورده که مساله ورود موقت و سخت‌گیری‌های داخلی در این بخش، مشکلاتی را برای تجارت محصولات آبزیان با روسیه ایجاد کرده است.

همچنین در این جلسه، محمدی از انجمن صنایع پلیمر ایران، مشکلات مربوط به اجازه صادرات کامپاند را با رییس‌کل گمرک ایران مطرح کرد.

فرآیند طولانی استعلام 

علی تبیانیان، دبیر کمیته‌ انرژی‌های تجدیدپذیر سندیکای صنعت برق خواستار اصلاح روش ارزش‌گذاری پایه صادراتی به‌طور ویژه در مورد صنعت برق شد و گفت: اطلاعاتی در گمرک برای تعیین ارزش پایه صادرات وجود دارد که صادرکنندگان را با مشکل مواجه کرده است.

در حالی که تشکل‌ها ‌می‌توانند نقش پررنگی در اصلاح این رویه و واقعی‌سازی ارزش‌ها ایفا کنند. همچنین اصلاح تعیین مبنای وزنی واردات نیز یک ضرورت انکارناپذیر است. رضا قنبری دبیر انجمن نوردکاران فولاد ایران هم ضمن ارایه درخواستی مبنی بر واگذاری امور اجرایی به انجمن‌ها، خواستار جلوگیری از خام‌فروشی برای ممانعت از رقیب‌تراشی در منطقه شد.

در ادامه، سید شجاع‌الدین امامی رئوف که به نمایندگی از انجمن صنایع نساجی در این جلسه حضور یافته‌ بود، به ضرورت تغییر مبنای محاسبه رطوبت بازیافتی محصولاتی وارداتی چون پشم و پنبه اشاره کرد و گفت در مورد تعیین ارزش‌های پایه صادراتی توافق خوبی با گمرک حاصل شده، اما در برخی مواقع این ارقام بالاتر از توافقات ثبت ‌می‌شود و ایجاد مشکل می‌کند. او همچنین گفت: گمرک به دلیل ضعف ارتباط با تشکل‌ها، استعلام‌های خود را از وزارت صمت دریافت می‌کند که این فرایند بسیار زمان‌بر است. از این رو برای کاهش این بوروکراسی، توصیه ما این است که ارتباط گمرک با تشکل‌ها تقویت شود و استعلام‌ها از همین منابع صورت گیرد.

حسام‌الدین حلاج، معاون امور بین‌الملل اتاق تهران نیز طی سخنانی خواستار برقراری مجدد وب سرویس میان گمرک و اتاق تهران برای صدور برخط گواهی مبدا صادرکنندگان شد. همچنین مریم خزاعی، معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، ضمن قدردانی از ارایه آمار مورد نیاز اتاق تهران توسط گمرک، از عدم اطلاع‌رسانی شفاف در مورد بخشنامه‌ها و محدودیت‌ها و عوارض انتقاد کرد و خواستار درج این مقررات در سایت گمرک شد. او همچنین بر لزوم برقراری ارتباط الکترونیکی گمرک با شرکای تجاری کشور تاکید کرد.

پاسخ رییس گمرک به گلایه فعالان اقتصادی

در ادامه این جلسه، محمد رضوانی‌فر، رییس‌کل گمرک ایران در پاسخ به مشکلات و درخواست‌های مطرح شده از سوی نمایندگان تشکل‌های حاضر در این نشست، ابتدا در سخنانی، وظیفه قاطع گمرک را در تسهیل‌گری کسب‌و‌کار کارآفرینان و تجار کشور عنوان کرد و یادآور شد که تصمیمات و بخشنامه‌های گمرک با نظر تشکل‌ها و انجمن‌های تخصصی تدوین و تنظیم خواهد شد.

رضوانی‌فر در خصوص پیشنهاد مطرح شده از سوی دبیرکل اتاق تهران مبنی بر استقرار مشاور یا رابط از بخش خصوصی اعلام آمادگی کرد. وی همچنین، انتقاد و گلایه فعالان اقتصادی از گمرک در رابطه با تضییع حقوق ارباب رجوع در این سازمان، تصریح کرد که رویه‌های این بخش نیاز به بازطراحی دارد و در دستورکار گمرک نیز قرار گرفته است.

رضوانی‌فر همچنین از سرمایه‌گذاری گمرک برای احداث توسعه سامانه گمرک و رفع مشکلات این بخش خبر داد. رییس‌کل گمرک در عین‌حال، یادآور شد که میز خدمت در محل گمرک پس از بررسی و تکمیل سازوکارهای واقعی آن راه‌‌اندازی خواهد شد و تا پیش از آن، وی به همراه معاونان گمرک ایران در قالب یک برنامه زمان‌بندی شده، پاسخگوی مراجعه حضوری فعالان اقتصادی در این سازمان خواهند بود.

وی همچنین در خصوص ورود موقت و مشکلات مربوط به آن نیز تصریح کرد که پیشنهاد مشخص گمرک در این رابطه به وزارت صمت ارسال شده است.

رضوانی‌فر در ادامه با اشاره به اینکه منشأ 92 درصد بخشنامه‌های ابلاغی گمرک، سایر نهادها هستند، پیشنهاد کرد از تشکل‌های مختلف یک نفر رابط به گمرک معرفی شود تا بخشنامه‌ها پیش از ابلاغ به اطلاع این رابط و تشکل مربوطه برسد. او افزود: در دی ماه که تلاش کردیم هیچ بخشنامه‌ای صادر نشود، 45 بخشنامه صادر شد که البته خاستگاه آنها وزارتخانه‌ها و نهادهای تابعه آنها بودند. حتی در مورد برخی بخشنامه‌ها نگران اجرای آنها هستیم.

با این حال ما تصمیم داریم که از ماه آینده همه بخشنامه‌ها را روی سایت گمرک بارگذاری کنیم. او در ادامه با اشاره به اعتراض فعالان اقتصادی به بازرسی‌های مکرر محموله‌ها در گمرکات گفت که باید مشخص باشد که چند درصد هر اظهارنامه‌ای باید مورد بازرسی و نمونه‌گیری قرار گیرد. او همچنین خطاب به فعالان اقتصادی گفت که مصادیقی از عدم هماهنگی ساعات کار گمرکات و بنادر را اعلام کنند تا مورد رسیدگی قرار گیرد.

رییس کل گمرک با بیان اینکه «تولیدکنندگان، ولی‌نعمتان ما هستند» افزود: در قوانین تسهیل‌گر که به رفع موانع تولید اشاره دارد، زمان پاسخگویی به استعلامات 7 روز اعلام شده است. چنانچه پاسخ استعلام به سرعت اعلام شود تشریفات صادرات باید ظرف 4 ساعت در گمرکات انجام گیرد.

اما مشاهده می‌کنیم که دریافت پاسخ استعلام از برخی سازمان‌های مسوول حدود 9 تا 10 روز به طول می‌انجامد. به همین دلیل قرار است که در بهمن ماه، متوسط زمان ارسال پاسخ به استعلام گمرک توسط 22 دستگاه مرتبط را منتشر کنیم.

او همچنین گفت: به دنبال ساز و کاری هستیم که کیل مصرف را نیز اصلاح کنیم و در این زمینه از مشورت تشکل‌ها استفاده خواهیم کرد.

رضوانی فر در ادامه به دلایل تاخیر در صدور مطالبه‌نامه‌ها مبتنی بر نرخ ETS اشاره کرد و گفت: درخواست جلوگیری از خام‌فروشی نیز مطالبه شایسته‌ای است و طبق تبصره 6 قانون بودجه سال 1401 باید از صادرات فراورده‌های خام فلزی و فولادی عوارض دریافت شود اما هنوز هیچ کد تعرفه و درصدی برای این عوارض اعلام نشده است.

در لایحه 1402 نیز 8 حکم به گمرک بازمی‌گردد و درخواست ما این است که این احکام چنان شفاف باشد که راه هرگونه تفسیر را ببندد. در عین حال اعلام فهرست کفایت نمی‌کند؛ چرا که زبان گمرک بر مبنای کد تعرفه است. بنابراین در این احکام باید کد تعرفه همراه با درصد عوارض مشخص باشد.

رضوانی‌فر با بیان اینکه در لایحه بودجه سال 1402 معافیت واردات ماشین‌‌آلات بازگشته است، ادامه داد: فعالانی که موفق به ترخیص ماشین‌‌آلات خود در سال 1401 نشده‌اند می‌توانند برای جلوگیری از متروکه شدن، نامه‌ای از گمرک دریافت کرده و ترخیص ماشین‌آلات خود را به سال 1402 موکل کنند.

او همچنین در ادامه گفت: هر تشکلی که از گمرک، اطلاعاتی درخواست کند ما ارایه خواهیم کرد و تقاضای ما این است که این تشکل‌ها نتایج مطالعات خود را نیز در اختیار گمرک قرار دهند تا در اختیار دستگاه‌های سیاست‌گذار قرار دهیم. رضوانی‌فر با بیان اینکه وب‌سرویس ارتباط آنلاین گمرک و اتاق تهران برای صدور گواهی مبدا به دلیل تحریم‌ها قطع شده، از تلاش برای برقراری مجدد این ارتباط سخن گفت.