افزایش نرخ دلار و چالش بهار 1402

وحید شقاقی شهری| نوسانات ارزی همچنان مهم‌ترین خبر در اقتصاد ایران است. گزاره‌ای که به عنوان یک متغیر جدی عمل کرده و جدا از شاخص‌های اقتصادی معیشت خانواده‌های ایرانی  را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. بسیاری از خانواده‌های ایرانی که به بازارهای سوداگرانه دسترسی ندارند ضمن اینکه ذیل دهک‌های محروم و متوسط جامعه قرار دارند در اثر نوسانات ارزی با مشکلات اقتصادی و معیشتی مواجه می‌شوند. بنابراین بسیار مهم است که رویکردهای تحلیلی وضعیت زندگی این اقشار را مورد بررسی قرار دهد.

به‌طور کلی دوگزاره اصلی می‌تواند در معیشت خانواده‌ها اثرگذار باشد. یکی اصل بحث بی‌ثباتی و نوسات قیمتی است و بحث دوم، بحث افزایش قیمت دلار است. یعنی هم نوسانات و بی‌ثباتی قیمتی، باعث افزایش فقر و کاهش قدرت خرید و... می‌شود و هم افزایش قیمت دلار. دوگانه‌ای که ذیل دو شاخص اقتصادی، تورم و نوسانات ارزی ظهور و بروز پیدا می‌کند.

بر اساس یک چنین منطقی است که هرگونه نوسان در شاخص‌های اقتصادی از جمله افزایش تورم و افزایش نرخ ارز به‌طور مستقیم معیشت اقشار گوناگون را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. وقتی قیمت دلار بالا می‌رود، به سرعت و ظرف نهایتا یک هفته تا 3ماه در بازار دارایی‌ها خود را نشان می‌دهد. بر اساس اصل همگرایی بازارها نوسان در یک بازار در مدت زمان مشخصی در سایر بازارها خود را نمایان می‌کند. اولین اثر افزایش نرخ دلار در بازار دارایی‌ها است. یعنی اول طلا در اثر این نوسانات اوج می‌گیرد، بعد نرخ خودروی داخلی و خارجی بالا می‌رود. سپس نوبت به مسکن می‌رسد که با تکانه قیمتی مواجه شود و نهایتا بازار سرمایه هم نسبت به افزایش نرخ دلار واکنش نشان می‌دهد.

اما پس از بازار دارایی‌ها، بازار کالا و خدمات هم نسبت به نوسانات ارزی واکنش نشان می‌دهد و با افزایش قیمت مواجه می‌شود. معمولا در اقتصاد ایران تا 9ماه زمان می‌برد که اثرات افزایش نرخ دلار در بازار کالا و خدمات به‌طور کامل تخلیه شود. اتفاقی که در بازار ایران رخ داده، آن است که حدود 2ماه است که شاهد افزایش قیمت دلار هستیم و این روند اثرات خود را در بازار دارایی‌ها نشان داده اما هنوز بازار کالا و خدمات به‌طور کامل به این افزایش نرخ‌ها واکنش نشان نداده است. یعنی افزایش نرخ دلار به‌طور کامل در بازار کالا و خدمات تخلیه نشده است.

معنای این عبارت این است که همچنان باید شاهد تکانه‌های قیمتی در بازار کالا و خدمات باشیم. بزرگ‌ترین نگرانی من برای گرانی‌های فصل بهار 1402 است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در فصل بهار افزایش قیمت دلار بخواهد در اقتصاد ایران تخلیه شود و شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم. عملا نقش دولت برای تنظیم بازار و ورود بازار برای ساماندهی این مساله هم در بهار نمایان می‌شود.

خانواده‌های ایرانی با دو مقطع زمانی مهم اقتصادی روبه‌رو هستند. از یک طرف، باید به استقبال نوروز بروند از سوی دیگر ماه رمضان هم به زودی از راه می‌رسد. لازم است دولت از همین امروز برای این بازه زمانی مهم برنامه‌ریزی داشته باشد. اگر لازم است اقدام به ورود کالاهای مورد نیاز کند، تولید اقلام مورد نیاز را افزایش دهد و... ممکن است دولت بتواند بخشی از این نیازهای کلیدی را از طریق واردات کالاهای مورد نیاز و اتخاذ تدابیر لازم ساماندهی کند، مثلا کالاهای مورد نیاز را وارد کند و به موقع به دست مصرف‌کننده برساند.

تصمیم‌سازان قبل از وقوع فجایع اقتصادی باید برای آن تدبیر کنند تا این فجایع اساسا رخ ندهند، اما وقتی رخ دادند باید بهترین برنامه‌ریزی‌ها را صورت دهند تا کشور با کمترین چالش از بحران‌ها عبور کند. در حال حاضر هم متاسفانه نرخ دلار بالا رفته و به‌زودی اثرات این نوسان در بازار کالا و خدمات کشور تخلیه خواهد شد. دولت باید از همین امروز برای بهار سال1402 برنامه‌ریزی‌های جدی داشته باشد تا اقتصاد ایران بتواند از این دالان تنگ و دشوار به سلامت عبور کند.