ایران نقش جدید در بازار انرژی جهان خواهد گرفت؟

گلناز  پرتوی مهر |

تنوع تجارت انرژی یکی از راهکارهای مهم در راستای متنوع‌سازی مبادی ارزی کشور و همچنین توسعه تجارت خارجی است. برای ایران نیز این مهم پس از حذف کلان معامله بین ایران و غرب در زمینه فروش نفت خام و واردات تجهیزات واسطه‌ای بسیار اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. تجارت گاز بعد از تجارت نفت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به خصوص پاک بودن و ارزش حرارتی بالای گاز نسبت به دیگر سوخت‌های صنعتی است.

به گزارش خبرنگار «تعادل» اولین مزیت گاز که از نظر محیط زیست کاملاً سالم است، همچنین گاز راندمان بالاتری نسبت به سایر روش‌های گرمایش در صنعت دارد و نیاز به فضای ذخیره‌سازی کمتری دارد. بنابراین اهمیت تجارت گاز برای قطب‌های صنعتی دنیا بسیار اهمیت دارد و جنوب غربی آسیا نیز با توجه به جمعیت بالا و چرخش توسعه صنعتی به این سمت، تامین نیاز گازی این منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است.

 ایران می‌تواند با تکیه بر منابع گازی خود و همچنین سوآپ گاز روسیه و ترکمنستان به عنوان مهم‌ترین تولیدکنندگان گاز منطقه با ظرفیت مازاد تولیدی خود، مسوولیت اصلی تامین نیاز انرژی هند و آسیای مرکزی را بر عهده گیرد و نقش جدیدی در تجارت انرژی دنیا و منطقه داشته باشد.

در همین زمینه، حمید بهزادی‌بخش، کارشناس حوزه انرژی در رابطه با اهمیت و حجم بازار تجارت گاز در جهان در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: تجارت گاز طبیعی یکی از بزرگ‌ترین بازارهای جهانی انرژی است و سالانه چندین صد میلیارد دلار از ارزش افزوده جهانی را تشکیل می‌دهد. بر اساس آمار سازمان انرژی جهانی، در سال 2020، حجم تجارت جهانی گاز طبیعی حدود ۱۵۰۰ میلیارد مترمکعب بود. کشورهایی که تولید‌کننده و سوآپ‌کننده گاز هستند، از تجارت گاز بهره‌مند می‌شوند و به دلیل قیمت بالای گاز در بازار جهانی این بهره‌مندی در سال گذشته نیز افزایش چشم‌گیری داشته است. 

وی ادامه داد: بعد از جنگ روسیه و اوکراین، مساله بازارهای جایگزین گازی روسیه به‌طور جدی بازنگری شد و هند و پاکستان به عنوان دو کشور با جمعیت بالا و محورهای توسعه آسیای میانه و دنیا به عنوان اصلی‌‌ترین مشتریان انرژی گاز شناخته می‌شوند.

وی ادامه داد: همچنین ظرفیت انتقال گاز ترکمنستان از مسیر شرق به غرب نیز بسیار محدود است و ظرفیت بالقوه بالایی برای عبور گاز از ایران دارد که طی یک قرارداد بین ترکمنستان-ایران-آذربایجان، گاز ترکمنستان از مسیر ایران به آذربایجان رسیده است.

این کارشناس انرژی در ادامه افزود: با توجه به اینکه ایران از زیرساخت بسیار بالا و متنوع و همچنین منابع عظیم گازی بهره‌مند است و زیرساخت‌های لازم را برای سوآپ گاز روسیه و ترکمنستان دارد، می‌تواند اولین گزینه برای مسکو و عشق آباد در این سیاست باشد. در روش سوآپ، روسیه و ترکمنستان گاز را در شمال به ما تحویل می‌دهد و ما آن را با قیمت بالاتر به همسایگانی همچون ترکیه، پاکستان، عراق و دیگران می‌فروشیم. به زعم کارشناسان این روش منافع اقتصادی و سیاسی زیادی برای ما دارد، ضمن اینکه مشکل روسیه و ترکمنستان را برای فروش گاز مازادش مهیا می‌کند

بهزادی بخش، با اشاره به مزیت جغرافیایی و استراتژیک ایران برای تغییر محور توسعه دنیا و تامین نیاز کشور هند برای گاز طبیعی با استفاده از گاز طبیعی خود و همچنین سوآپ گاز روسیه و ترکمنستان اظهار کرد: همچنین به دلیل وجود زیرساخت‌های مناسب برای ترانزیت گاز، امکان تجارت گاز را دارد. وی مطرح کرد: ایران در حال حاضر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان شناخته می‌شود و با توجه به نیازهای جهانی به انرژی پاک، ایران به دلیل نقطه جغرافیایی خود می‌تواند به عنوان یکی از ارایه‌دهندگان اصلی گاز طبیعی در منطقه و جهان عمل کند. با این حال، باید توجه داشت که تجارت گاز یک بازار رقابتی است و ایران باید با رقبای موازی خود و مسیر موازی خود در بازار منطقه افغانستان-پاکستان-هند رقابت کند. موضوعی که اهمیت بهره‌برداری هر چه سریع‌تر از خط لوله ایران-پاکستان-هند را بیش از هر چیزی مشخص می‌کند.

وی ادامه داد: البته ایران در زمینه سوآپ گاز روسیه و ترکمنستان در وضعیت فعلی با توجه به قرارداد قبلی خود با پاکستان دست برتر را دارد. معاون وزیر نفت پاکستان نیز به خوبی این موضوع را مطلع است و اخیرا نیز هشدار داده است که این کشور به دلیل عدم اجرای تعهد خود در مورد واردات گاز ایران با خطر جریمه ۱۸ میلیارد دلاری مواجه است و یکی از اهرم‌های فشار ایران برای توسعه هر چه سریع‌تر خط لوله ترانزیتی تهران تا دهلی نیز همین موضوع و قرارداد ایران با پاکستان است.

بهزادی بخش، در رابطه با حجم سوآپ گاز توسط ایران با توجه به زیرساخت‌های موجود در کوتاه‌مدت و بلندمدت افزود: در رابطه با میزان گاز ترانزیتی روسیه و ترکمنستان به هند و پاکستان از مسیر ایران، تخمین‌های مختلفی وجود دارد. در وضعیت فعلی با توجه به شکل‌گیری یک قرارداد سوآپ با ترکمنستان در سال گذشته، ظرفیتی حدود 20 میلیون مترمکعب در روز برای ترانزیت گاز روسیه وجود دارد که در بازه دو ساله این ظرفیت امکان رسیدن تا 100 میلیون مترمکعب را خواهد داشت و همین امر اهمیت بسیار بالای توجه به این موضوع را خواهد داشت.

وی تصریح کرد: ایران باید تجارت انرژی خود را به شکل وسیعی تغییر دهد و سیاست اصلی سوئیچ از تجارت نفت به سمت تجارت گاز است که هم ظرفیت و هم تقاضا بالایی برای عبور و ترانزیت گاز از ایران وجود دارد و به راحتی از محل حق سوآپ ایران، امکان بهره‌مندی درآمدهای چندین میلیارد دلاری را خواهد داشت و این مهم نیز اهمیت بعدی به کارگیری هر چه سریع‌تر و عقد قراردادهای متعدد سوآپ گازی است.

این کارشناس انرژی در پایان در رابطه با از دادن بازارهای صادراتی برای گاز ایران گفت: ایران در همین وضعیت نیز بازارهای متنوع و متعدد گازی نظیر ترکیه، افغانستان و عراق را دارد که تقاضای بیشتری برای گاز ایران نیز دارند که با توجه به کسری گاز ایران در زمستان، با وجود تقاضا بالا برای گاز ایران، در صورت برطرف شدن مشکل ناترازی گاز ایران، امکان صادرات و بازاریابی برای گاز مازاد ایران وجود خواهد داشت و هیچ نگرانی در این زمینه وجود ندارد.