لزوم دانش‌بنیان شدن صنایع استراتژیک نفت
گلناز پرتوی مهر |
یکی از موضوعات اساسی صنعت کشور به خصوصی در صنعت نفت و گاز کشور، عدم بهینه‌سازی مصرف و همچنین ارزش افزوده پایین تولیدات صنعتی کشور است. در این زمینه آمار تجارت شش ماهه 1401 به خوبی بیانگر وضعیت خام فروشی و نیمه‌خام‌فروشی صنعتی کشور بوده است. بر اساس همین آمار نیز سهم صادرات خام و نیمه‌خام از کل صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 25 درصدی داشته است که به دلیل ارزش افزوده پایین آن عملا درآمد زیادی نصیب کشور نکرده است.
به گزارش «تعادل» متاسفانه تولیدات صنعتی غیرنفتی کشور عمدتا بدون ارزش افزوده خاصی صادر شده و از این رو افزایش صدور کالاهای خام و نیمه‌خام به معنی رونق ارزان‌‌فروشی و انرژی‌فروشی مجازی است.
برای رهایی از این وضعیت، باید زنجیره ارزش تکمیل و توسعه یابد تا با تبدیل مواد خام و نیمه خام صادراتی به محصولات پایین‌دستی، علاوه بر تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، واردات محصولات تکنولوژیک نیز به سمت رقابتی شدن برود.
در همین زمینه بهترین راهکار استفاده از تجربه موفق شرکت‌های دانش بنیان و ورود آنها به صنعت نفت و گاز می‌تواند مسیر توسعه زنجیره ارزش این صنعت را تکمیل کند. این شرکت‌ها با تکیه بر فناوری‌های نوین و دانش فنی بالا، می‌توانند به بهبود کارایی و بهینه‌سازی فرآیندهای صنعتی در صنعت نفت و گاز کمک کنند. این بهبود کارایی می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات نفتی و گازی نیز تاثیرگذار باشد.
با این اقدام، تحریم‌های اقتصادی علاوه بر کاهش تاثیر آنها، توسعه بازارهای جدید و تبدیل خام به محصولات با ارزش افزوده خواهد داشت. این امر برای توسعه صنعتی و همچنین اشتغال‌زایی نیروی نخبه موثر خواهد بود و به عنوان یک خروجی از بومی‌سازی تجهیزات، باعث افزایش سود شرکت‌ها و رقابت بیشتر در بازار جهانی می‌شود.
به‌طور کلی، بومی‌سازی تجهیزات راهبردی صنایع نفت و گاز با تکیه بر دانش بنیانی‌ها، می‌تواند به توسعه صنعتی و اشتغال‌زایی نیروی نخبه کمک کند.
همچنین، ورود شرکت‌های دانش بنیان به صنعت نفت و گاز می‌تواند با ارتقای فناوری و بهبود کیفیت محصولات نفتی و گازی، به بی‌اثر شدن تحریم‌ها در این صنایع کمک کند.
به همین دلیل، بومی‌سازی تجهیزات راهبردی صنایع نفت و گاز با تکیه بر شرکت‌های دانش بنیان، می‌تواند از مزایای اقتصادی و توسعه‌ای قابل توجهی برای کشور برخوردار شود.
در همین زمینه نیز در سال‌های اخیر قوانین متعدد و متنوعی نیز برای حمایت از تولید داخل و بومی‌سازی تجهیزات در داخل انجام شده است اما مهم‌ترین مشکل و پاشنه آشیل این قوانین حمایتی عدم ایجاد و توجه به سازوکار بومی‌سازی بوده است؛ این در حالی است که در قانون جدید حمایت از بومی‌سازی تجهیزات راهبردی کشور که با کمک معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری تهیه شده است؛ ابتدا تجربه بومی‌سازی موفق در صنعت نفت و گاز کشور از سال 96 وجود داشته است و همچنین مهم‌ترین مزیت قانون جدید؛ ایجاد سازوکار بومی‌سازی و سناریو مبتنی بر نیاز صنعت و توانمندی شرکت‌های دانش بنیان است که تحت قانون جدید تولید بار اول اقلام راهبردی صورت گرفته است.
رویکرد مهم دلارزدایی از صنایع کشور با تکیه بر سیاست تولید بار اول، علاوه بر ایجاد بازار جدید برای شرکت‌های دانش بنیان و افزایش سهم اقتصاد دانش بنیان در اقتصاد کشور، زمینه ورود فناوری و تکنولوژی را به صنایع بزرگ مهیا خواهد کرد که این سیاست مهم زمینه اشتغال نیروهای نخبه دانشگاهی را نیز فراهم خواهد کرد و توسعه صنعتی کشور را متحول خواهد کرد. در همین زمینه با دو تن از اعضای کمیسیون انرژی مجلس به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند.
نیاز حوزه انرژی به فناوری‌های بسیار پیشرفته
مصطفی نخعی عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: ورود دانش‌بنیان‌ها می‌تواند تأثیر بسزایی در جلوگیری از خروج ارز اشتغال‌زایی، تحریم‌شکنی و ارزآوری داشته باشد، بنابراین دانش‌بنیان شدن صنعت نفت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و یکی از مهم‌ترین اهداف قانون جهش تولید دانش‌بنیان محسوب می‌شود. وی با اشاره به لزوم دانش‌بنیان شدن صنایع استراتژیک نفت برای مقابله موثر با تحریم‌ها اظهار داشت: یکی از حوزه‌های هدف بسیار مهم برای دانش‌بنیان شدن قطعاً حوزه انرژی است، حوزه انرژی در بخش‌های مختلف بالادست و پایین دست و در موضوع پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها، تکنولوژی‌های افزایش برداشت نفت، فشارافزایی و بسیاری از مقوله‌های دیگر نیاز به فناوری‌های بسیار پیشرفته است.
نخعی تصریح کرد: ورود دانش‌بنیان‌ها می‌تواند تأثیر بسزایی در جلوگیری از خروج ارز اشتغال‌زایی، تحریم‌شکنی و ارزآوری داشته باشد، بنابراین دانش‌بنیان شدن صنعت نفت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و یکی از مهم‌ترین اهداف قانون جهش تولید دانش‌بنیان محسوب می‌شود.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بیان داشت: برای اثرگذاری بیشتر دانش‌بنیان‌ها بر صنعت نفت و گاز طبیعتاً واحد‌های پژوهش، فناوری و تحقیق و پژوهش که به نوعی مسوولیت مدیریت و ساماندهی اینگونه مسائل را در صنعت نفت یا شرکت‌های زیر مجموعه مانند شرکت‌های مادر تخصصی (شرکت پالایش و پخش، پتروشیمی و ...) به عنوان حاکمیت دارد، باید با بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های هدفمند شرایط را برای فعالیت اثرگذار شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کند. وی افزود: تا جایی که بنده اطلاع دارم وزارت نفت در زمینه دانش‌بنیان‌ها پیشرو بوده است و بعد از قانون جهش ویژه تولید دانش‌بنیان وزارت نفت زودتر از دستگاه‌های دیگر آیین‌نامه را تهیه و در هیات دولت به تصویب رساند، منتها مشکل ما بسیاری از مواقع عدم فرهنگ سازمانی برای اجرای قوانین است.
نخعی گفت: ما بسیاری از مواقع قانونگذاری می‌کنیم، اما به دلیل اینکه فرهنگ سازمانی لازم در ادارات و سازمان‌ها قابلیت پذیرش این قوانین را ندارد یا آموزش‌های لازم به افراد برای اجرای قانون داده نمی‌شود، شاهد اثرگذاری مدنظر نیستیم، بنابراین در آموزش و فرهنگ‌سازی در ادارات باید اقدامات لازم را انجام دهیم.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: با توجه به آشنایی که با واحد‌های فناوری و پژوهشی شرکت‌های مادر تخصصی دارم و خود مجموعه وزارت نفت که یک معاونت مهندسی دارد که به نحو احسن کار می‌کنند، اعتقاد دارم که اگر این فرهنگ سازمانی به شکل درستی آموزش لازم داده شود، این قانون (قانون جهش تولید دانش‌بنیان) می‌تواند، اثرگذاری لازم را داشته باشد.
شاهد خودکفایی در تولیدات صنعت نفت و گاز هستیم
رمضانعلی سنگدوینی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با «تعادل» با اشاره به لزوم دانش‌بنیان شدن صنایع نفت و گاز در فرآیند تولید در بار اول قانون جهش ویژه تولیدات دانش‌بنیان اظهار داشت: مجلس شورای اسلامی در دوره یازدهم قوانین بسیار خوبی مانند قانون جهش ویژه تولید دانش‌بنیان و قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار را به تصویب رسانده است.
سنگدوینی ادامه داد: اما همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی هم در سخنرانی نوروزی خود فرمودند به خوبی در مقام اجرا به این قوانین عمل نکردیم، شرکت‌های دانش‌بنیان مزایا و ظرفیت‌های بسیار خوبی برای کشور ایجاد می‌کنند که مهم‌ترین آن کارکرد تحریم‌شکنی آنها است. وی دامه داد: همچنین برای شکستن تاثیر دلار بر صنایع کشور، یکی از مهم‌ترین راهکارها شکستن ارتباط صنایع کشور به دلار از طریق بومی‌سازی تجهیزات تولید داخل با کمک سیاست تولید بار اول اقلام راهبردی است که در صنعت نفت و گاز به خوبی از سال 96 آغاز شده است و به ثمر نشسته است و امروز شاهد خودکفایی در تولیدات صنعت نفت و گاز به میزان خوبی هستیم.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اگر از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان درست استفاده شود اتفاقات بسیار خوبی رقم می‌خورد، خاطرنشان کرد: پیش از عید رییس‌جمهور سفری به آبادان داشتند تا فاز دوم پالایشگاه آبادان را به بهره‌برداری برسانند، این ظرفیت را چه کسی ایجاد کرده است؟ قطعاً نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان.
وی افزود: چیزی حدود 10 میلیون لیتر تولید نفت و بنزین کشور در این بهره‌بردای افزایش پیدا کرد، با وجود چنین بازدهی که شرکت‌های دانش‌بنیان دارند، اما متأسفانه شاهدیم که گره‌های کور اداری دست‌انداز و مانع اصلی فعالیت آنها هستند.
سنگدوینی خاطرنشان کرد: اگر قرار بود که شرکت‌های خارجی فاز دوم پالایشگاه آبادان را برای ما بسازند، مقدار خیلی زیادی ارز باید از کشور خارج می‌شد، اما خوشبختانه با حمایت شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت توانستیم به خوبی فاز دو پالایشگاه آبادان را افتتاح کنیم و نه تنها ارزی از کشور خارج نشد، بلکه از این به بعد می‌توانیم از تولید و صادرات بنزین برای کشور ارزآوری داشته باشیم.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: یکی دیگر از مزایای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان تولید اشتغال و افزایش اعتماد به مردم به ویژه جوانان به نظام است.
وی با بیان اینکه باید به نحو احسن از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها بهره ببریم، گفت: دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های ما باید در فرآیند تولید در بار اول حمایت لازم را از شرکت‌های دانش‌بنیان داشته باشند، الحمدالله اخیراً در حوزه سیاست خارجی ظرفیت بسیار خوبی ایجاد شده است که برای جذب سرمایه خارجی و صادرات محصولات دانش‌بنیان ایران می‌توانیم اقدام کنیم، در کل معتقدم دستگاه‌های دولتی وظیفه اصلی حمایت از دانش‌بنیان‌ها دارند.
