پیش‌بینی زلزله در غرب ایران در روزهای ۹ و ۱۰ اردیبهشت/ این هلندی پیشگو در زلزله را چقدر باید جدی گرفت؟
مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی، نوشت: فرانک هوگربیتس یک کارشناس هلندی است که به دلیل پیش‌بینی‌های زمین‌لرزه بر اساس هم‌ترازی اجرام آسمانی شهرت پیدا کرد. در ۳ فوریه ۲۰۲۳، او در توییتی درباره وقوع زلزله احتمالی - با تعیین نقطه‌ای روی نقشه که تقریبا در همان حدود دو روز بعد زمین‌لرزه با بزرگای ۷.۸ رخ داد -در ترکیه منتشر کرد (و نوشت که "دیر یا زود" زمین‌لرزه‌ای در این محل رخ می‌دهد) معروف شد. پس از وقوع زمین‌لرزه ششم فوریه ۲۰۲۳ بود که این توییت به سرعت در فضای مجازی بازنشر شد.
به گزارش شرق، زارع در ادامه نوشت: توجه به این نکته ضروری است که پیش بینی زلزله در هیچ مقاله علمی تبیین و تشریح نشده است. توانایی پیش بینی دقیق زلزله – به ویژه در زمان کوتاه و بلادرنگ - هنوز محدود و چالشی همچنان موجود برای بشر است. در حال حاضر اکثر زمین لرزه‌ها بدون هیچ هشداری رخ می‌دهند و در حالی که روش‌هایی برای شناسایی مناطق با خطر افزایش یافته، و پیش‌یابی، و پیش‌بینی زلزله برای کوتاه مدت وجود دارد که توسط پژوهشگران زلزله شناسی آزموده می‌شود. باید تاکید شود که هنوز هیچ روش قابل اعتمادی به ویژه برای پیش بینی زمان دقیق زلزله وجود ندارد.
حالا پیش بینی برای ۹-۱۰ اردیبهشت در پهنه وسیعی از غرب ایران مورد توجه هموطنان قرار گرفته است. بعضی از افراد علاقمند به علم زلزله شناسی که متخصص در زلزله شناسی نیستند، نیز تلاش کرده‌اند- و همچنان ادامه می‌دهند- که با روش‌هایی که الزاما ربطی به زلزله شناسی ندارد، پهنه‌هایی وسع را مشخص کنند تا هر زلزله‌ای بعدا در آن منطقه رخ داد به حساب پیش‌بینی – یا ادعا‌های پیش‌بینی – خودشان بگذارند! این کار البته برای شبکه‌های اجتماعی و بسیاری از رسانه‌ها هیجان انگیز و جذاب است، و علاقه دارند تا بلافاصله مطالبی را با چنین محتوایی نشر دهند. رویکرد و نتایج هوگربیتس برای زلزله ۶ فوریه ۲۰۲۳ ترکیه به نظر منحصربه‌فرد بود و به‌ویژه به دلیل نبود روش‌های مطمئن برای پیش‌بینی زلزله، توجه عمومی زیادی را به خود جلب کرد. رسانه‌ها اغلب داستان‌هایی را درباره سوانحی که هنوز اتفاق نیفتاده‌اند و زلزله‌های مهم بعدی از زبان افرادی که آنها را متخصص و زلزله شناس می‌نامند، منتشر میکنند و بدین طریق فضایی هیجان‌انگیز می‌سازند. شهروندان نیز البته در شبکه‌های اجتماعی متعدد موجود به چنین فضایی بسیار دامن می‌زنند. هوگربیتس یا هر کس در ایران و جهان که روش و منش هوگربیتسی داشته باشد، بیشتر در شبکه‌های اجتماعی هواخواه دارد! توجه به این نکته مهم است که اگرچه پیش‌بینی‌های هوگربیتس ممکن است محبوب بوده باشند، نباید آنها را به عنوان پیش‌بینی علمی زلزله در نظر گرفت. در حال حاضر علم پیش بینی زلزله در حال توسعه است.
حضور فرانک هوگربیتس در شبکه‌های اجتماعی پس از انتشار توییت وی در مورد پیش بینی زلزله ۶ فوریه ۲۰۲۳ در ترکیه، افزایش قابل توجهی پیدا کرد. این توییت توجه بسیاری از مردم را به خود جلب کرد و به سرعت در شبکه‌های اجتماعی مختلف منتشر شد که منجر به افزایش تعداد فالوور‌های او شد. او از شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و اینستاگرام برای به اشتراک گذاشتن ایده‌های خود و تعامل با فالوورهایش استفاده کرده است.
رویکرد هوگربیتس برای پیش‌بینی زلزله که بر اساس هم‌ترازی اجرام آسمانی و توانایی او در ایجاد سر و صدا در رسانه‌های اجتماعی است، به افزایش فالوور‌ها کمک کرده است. متخصصانی که در حوزه‌هایی غیر مرتبط به یک موضوع خاص دارای معروفیت هستند، گاه با مداخله در حوزه‌ای که در آن تسلط ندارند، کمک بزرگی به توسعه شبه علم میکنند. هوگربینس که زلزله شناس نیست، در حوزه‌ای مداخله میکند که تخصصی در آن ندارد، ولی با فضایی هیجان انگیز در رسانه‌ها پیرامون پیش‌بینی‌های او هر روز توجه بیشتری در افکار عمومی به خود جلب میکند، و این البته مصداق بارز شبه علم است. بسیاری از مردم به حساب‌های رسانه‌های اجتماعی او روی آورده اند تا از آخرین پیش‌بینی‌های او به‌روز بمانند.
صفحه توییتر Hoogerbeets مجموعه‌ای از پست‌ها را ارائه می‌دهد که از اخبار مربوط به زلزله‌های بزرگ تا پیش بینی‌های مبتنی بر تجزیه و تحلیل داده‌ها را شامل می‌شود. او اغلب اطلاعات دقیق در مورد خوانش‌های لرزه‌ای و همچنین تصاویری از تصاویر ماهواره‌ای را به اشتراک می‌گذارد که نشان می‌دهد زلزله‌ها کجا رخ داده اند یا به زودی رخ می‌دهد.
علاوه بر این، او به‌روزرسانی‌هایی را در مورد تحقیقات جدید مرتبط با فناوری پیش‌بینی زلزله و کاربرد آن در کشور‌های مختلف در سراسر جهان ارائه میکند – که همگی با سبک بصری منحصربه‌فردی ارائه شده‌اند که درک آنچه را که در هر لحظه در حال وقوع است برای خوانندگان آسان میکند.
برای هر کسی که علاقه‌مند به دنبال کردن اخبار به روز مرتبط با Frank Hoogerbeets است، صفخات او در توئیتر، یوتیوب و فیسبوک منابع ضروری پر از اطلاعات ارزشمند است. با بیش از ۱.۲ میلیون دنبال کننده که در حال حاضر روزانه فید او را مشاهده میکنند، شکی نیست که همچنان از طریق رسانه‌های اجتماعی مطالبی با اهمیت را با ظاهری علمی و با به کاربردن بعضی از عبارت‌ها و نماد‌های تخصصی بر افکار عمومی اثر مبگذارند، در حالی که منطق و استدلال علمی و شواهد کافی و قابل آزمون در مورد آنها وجود ندارند. SSGEOS یک حساب کاربری اینستاگرام است که به طور منظم دریافت‌ها و تفسیر‌های هوگربیتس را از کیهان و اثراتی که او ادعا میکند بر فعالیت لرزه‌ای زمین می‌گذارند، ارائه می‌دهد. ویدیو‌های آموزشی در مورد نجوم و موضوعات مرتبط را نیز به اشتراک می‌گذارد. مبنا و پایه پیش بینی‌های هوگربیتس که البته در هیچ مجله علمی منتشر نشده است، هم ترازی‌های سیاره‌ای است که او بر این باور/ ادعا است که قبل از زمینلرزه‌ها، و به طور بالقوه باعث زلزله یا سایر سوانح طبیعی در سراسر جهان شوند.
خوب است تا مخاطبان هوگربیتس و همه آنها که به شیوه و روش او مشغول به توسعه ایده‌های شبه علمی خود هستند، موارد پیش بینی‌های غلط و غیرمعتبر و بی‌پایه را نیز راستی آزمایی و بازتاب دهند تا صرفا یک زلزله مهم پیش‌بینی شده- ۶ فوریه ۲۰۲۳- موجب نشود تا همه دیدگاه‌ها و نظراتش درست پنداشته شود.
