خطر سالمندی نزدیک است
ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت و تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، امیدهایی را در دل‌ها زنده کرده است اما این پنجره یک فرصت طلایی است که هنوز در ایران وجود دارد و تا فرصت باقی است باید از این زمان طلایی استفاده کرد و از منابع انسانی به عنوان منبعی مهم برای توسعه کشور بهره برد.
جمعیت به عنوان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های حوزه اجتماعی و سلامت کشور است و رهبر انقلاب اسلامی در یک دهه گذشته بارها بر موضوع جمعیت و سیاست‌های جمعیتی تاکید فرموده و در سال ۱۳۹۳ سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ کردند. قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت نیز با تصویب مجلس شورای اسلامی توسط رییس‌جمهور در آبان ۱۴۰۰ ابلاغ شد.
در این قانون که در ۷۳ ماده تنظیم شده، تکالیف دستگاه‌های اجرایی مشخص شده است. پس از ابلاغ این قانون، قرارگاه جمعیت در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به ریاست وزیر تشکیل شد. به اعتقاد کارشناسان، بقای ساختار مناسب جمعیتی در سه گروه پایه، مولد و سالمند بر موالید متناسب استوار است و بدون باروری مناسب در کشور، ساختار جمعیتی بر هم خورده و به قول جامعه‌شناسان جمعیت پوچ می‌شود و بدیهی است که مهاجرت و مرگ هم در اینجا تاثیر دارند. اکنون کشور از نظر جمعیت مولد ۱۵ تا ۵۶ سال، وضعیت نسبتا مناسبی دارد اما ادامه این وضعیت، مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد. این در حالی است که برخی از کشورهای ثروتمند با بهره‌گیری از ترفندهای علمی در بلندمدت و کوتاه‌مدت این جمعیت را بالای ۷۰ درصد کل جمعیت کشور خود نگاه داشته‌اند و اجازه سقوط به آن نداده‌اند.
فرصت طلایی پنجره جمعیتی
در ایران از حدود سال ۱۳۸۵، پنجره جمعیتی شروع شده است که فرصتی طلایی برای برنامه‌ریزی و استفاده از جمعیت مولد است. پنجره جمعیتی تا زمانی باز است که بیش از دو سوم یا بیش از ۶۶ درصد جمعیت بین ۱۵ تا ۶۵ سال باشند و جمعیت سالمند نیز کمتر از ۱۵ درصد و جمعیت کودکان نیز کمتر از ۱۰ درصد باشد. هنوز ایران در این پنجره جمعیتی قرار دارد اما با روند کاهش رشد جمعیت در سال ۱۴۲۵ با پنج سال کمتر یا بیشتر یعنی بین ۱۴۲۰ تا ۱۴۳۰ پنجره جمعیتی بسته خواهد شد.
اکنون در فرصت استفاده پنجره جمعیتی قرار داریم و باید تا حدود سال ۱۴۲۵ برای افزایش جمعیت و استفاده از این فرصت اقدامات لازم را انجام دهیم؛ بعد از آن با وجود نسل جوان باقیمانده از قبل می‌توانیم برای مدتی بعد از بسته شدن پنجره جمعیت به تولید، رشد اقتصادی و توسعه کشور ادامه دهیم که به آن فرصت دوم جمعیتی گفته می‌شود مانند ژاپن که پنجره جمعیتی آن بسته و کشوری سالمند شده است اما هنوز با اتکا به جمعیت جوان، مولد و در سن کار خود روند توسعه اقتصادی و اجتماعی خود را ادامه می‌دهد.
اگر فرصت پنجره جمعیتی را هم از دست بدهیم به یک کشور سالمند تبدیل خواهیم شد که باید همه توان و ظرفیت کشور را صرف نگهداری و مراقبت از سالمندان کنیم و از روند توسعه و پیشرفت عقب خواهیم ماند. تامین مسکن و مشکلات پیش روی خانواده‌ها، نگرانی از بیکاری سرپرست خانواده، اشتغال و نگرانی آتیه زنان، هزینه بالای مراکز ناباروری، برنامه‌های تنظیم خانواده در دهه ۷۰، افزایش سزارین، عدم اطمینان به زندگی مشترک، نهادینه شدن فرزند کمتر زندگی بهتر و رایگان بودن اقلام پیشگیری از جمله عوامل بازدارنده در افزایش جمعیت بود.
پنجره جمعیتی تدبیر نشود، سالمندی می‌تواند به یک بحران تبدیل شود
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت: ایران در مرحله پنجره جمعیتی قرار دارد اما اگر برای این موضوع تدبیر نکنیم، به یقین سالمندی می‌تواند به یک بحران در جامعه تبدیل شود. حسن موسوی چلک افزود: اکنون در مرحله پنجره جمعیتی قرار داریم و معمولا کشورهایی که مدیریت هوشمندی دارند، پنجره جمعیتی را به یک فرصت برای جهش و توسعه اقتصادی تبدیل می‌کنند و به‌طور طبیعی به دنبال آن بسترسازی برای اقدامات دیگر از جمله تشکیل خانواده از جمله این برنامه‌های مهم در این عرصه جمعیتی است.
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران افزود: بخشی از شرایط کنونی جمعیت به سیاست‌های ۳۰ سال قبل در کشور برمی‌گردد که اعلام شده بود «فرزند کمتر، زندگی بهتر» یا برای کنترل جمعیت به خانواده‌ها جایزه داده می‌شد و اکنون آثار سوء بلندمدت این سیاست‌های گذشته را شاهد هستیم. او با بیان اینکه کاهش آمار ازدواج به عنوان یک مشکل برای جلوگیری از رشد جمعیت به شمار می‌رود، تصریح کرد: اکنون کاهش آمار ازدواج در جامعه به عنوان دغدغه‌ای جدی برای مسوولان اجرایی و متولیان کشور است.
موسوی چلک ادامه داد: اکنون دغدغه‌های جدی در این زمینه برای افزایش جمعیت فعال کشور وجود دارد و از آن طرف هم دغدغه مسوولان برای افزایش جمعیت هم یک حرف درستی است چون ترکیب سنی جمعیت کشور به سمت سالمندی با شیب زیاد حرکت می‌کند و ما هنوز در پنجره جمعیتی قرار داریم.
9 درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران اظهار داشت: اکنون حدود هشت تا ۹ درصد جمعیت ایران سالمند است که در چند سال آینده به ازای هر سه نفر، یک نفر از جمعیت به بالای ۶۰ سال می‌رسد که باید برای گذر از این مرحله برنامه‌ریزی جدی داشت. به همین دلیل برای تسهیل در سازوکارهای تشکیل خانواده، پرداخت تسهیلات به عنوان یک موضوع در دستور کار قرار گرفته شده است تا از این طریق رغبت بیشتری برای تشکیل خانواده به ویژه در جوانان مشاهده شود.
