فرایند بین‌المللی «نفت‌شویی»
بعد از حمله روسیه به اکراین و واکنش غرب با اعمال تحریم‌های مختلف و تعیین سقف قیمت برای خرید روسیه، انتظار می‌رفت جهان و خصوصا اروپا که وابسته شدیدی به نفت و گاز روسیه دارند، مواجه گردد. ولی رفتارهای دو طرف دعوا و حتی کشورهای ثالث، موجب گردید وقایعی خلاف بسیاری از پیش بینی‌ها شکل گیرد.
در جدیدترین گزارشات مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک (CREA) که نهادی بین‌المللی تخصصی بوده و مبادلات نفتی و فراورده‌های نفتی در جهان را به صورت روزانه رصد می‌کند، یافته‌های مهمی در ارتباط با سرنوشت نفت تحریم شده روسیه و منتفعین از تحریم این کشور ارایه کرده است. به تعبیر این مرکز عملیات بزرگ «نفت‌شویی» در جریان بوده و که موجب کم اثر شدن تحریم‌ها و محدودیتهای گسترده نفتی غرب علیه روسیه شده که در نمودار مشاهده می‌گردد.
طبق گزارش این مرکز طی یک سال گذشته و علیرغم اعمال تحریم علیه روسیه، ۵ کشور خریدار ۷۰ درصد نفت روسیه بوده‌اند. این کشورها عبارتند از: چین، هند، ترکیه، امارات، سنگاپور. کشورهای مزبور سابقا نیز مشتری نفت روسیه برای تامین نیاز داخلی بوده‌اند ولی طی یک سال اخیر با استفاده از شرایط بین‌المللی، وارد تجارت جدید و خاص دیگری با نفت روسیه شده‌اند. این ۵ کشور که کانون «نفت‌شویی» نفت روسیه نامیده شده‌اند، طی یک سال اخیر، خرید نفت از روسیه را به میزان زیر افزایش داده‌اند.
چین: 6/3 میلیون (سه میلیون و ششصد هزار) تن (۹۴ درصد) افزایش نسبت به دوره قبل
هند ۳۰۰ هزار تن (۲ درصد) افزایش
ترکیه، 8/1 میلیون (یک میلیون و هشتصد هزار) تن (۴۳ درصد) افزایش
امارات، 6/2 میلیون (دو میلیون و ششصد هزار) تن (۲۳ درصد) افزایش
سنگاپور، 8/1 میلیون (یک میلیون و هشتصد هزار) تن (۳۳ درصد) افزایش
این ۵ کشور بعد از پالایش نفت خام روسیه، فراورده‌های نفتی را صادر می‌کنند.
طی یک سال گذشته مقصد خریداران فراورده‌های نفتی این ۵ کشور عمدتاً گازوئیل، سوخت هواپیما و نفت گاز، غالباً کشورهای تحریم‌کننده نفت روسیه بوده‌اند، که ارزش محموله‌های فراورده‌های نفتی خریداری شده به شرح ذیل بوده است.
کشورهای اتحادیه اروپا: ارزش فراورده‌های نفتی خریداری شده 7/17 میلیارد یورو
استرالیا: ارزش فرآورده‌های نفتی خریداری شده ۸ میلیارد یورو
امریکا: ارزش فرآورده‌های نفتی خریداری شده، ۶/۶ میلیارد یورو
انگلستان: ارزش فراورده‌های نفتی خریداری شده، ۵ میلیارد یورو
ژاپن: ارزش فراورده‌های نفتی خریداری شده، 8/4 میلیارد یورو
منتفعین این پروژه خاص عبارتند از:
۱- این ۵ کشور که اکثر آنها حتی فاقد منابع نفتی بوده ولی با ایجاد زیرساختارهای پالایشی و اتخاذ دیپلماسی نفتی، با خرید نفت با «تخفیف ویژه» از روسیه، ضمن تامین نیازهای داخلی، به کشورهای صنعتی و غربی فرآورده‌های نفتی صادر می‌کنند.
۲- برخی از کشورهای اروپایی به‌غیر از استمرار خرید مستقیم نفت وگاز با سقف قیمتی تعیین شده از روسیه کماکان منتفع می‌گردند، با این فرایند نفت‌شویی که قطعا در رصد نهادهای آنها نیز بوده ولی بمنظور تامین منافع اقتصادی، با حفظ ژست مقابله با روسیه با وضع تحریم‌ها، ولی در قبال چرخه خرید نفت روسی توسط این ۵ کشور تامین‌کننده نیازها چشم‌هایشان را می‌بندند.
۳- روسیه که افزایش هزینه‌های جنگ اوکراین ناگزیر به فروش بیشتر نفت با قیمت‌های پایین‌تر است. اگرچه برنامه‌هایی برای خروج آبرومندانه و نجات از مخمصه اکراین در حال اجرا دارد. به نظر من، «نمایش هالیودی»، نافرمانی گروه واگنر به رهبری یکی از فرمانبردارترین افراد!، نیز توسط کرملین طراحی شده و در راستای استراتژی نظامی جدید روسیه و اهداف دیگر از جمله مبری کردن دولت روسیه از «مسوولیت‌های بین‌المللی» اقدامات نظامی علیه غیرنظامیان و غیره در اوکراین و اعلام برائت از گروه واگنر به عنوان مرتکبین جنایات جنگی، دنبال می‌گردد که آثار آن به زودی نمایان خواهد شد.
درس‌هایی برای ایران:
۱- به جای تمرکز بر بازسازی و توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی و پتروشیمی کشورهای کاراییب، کل توان موجود، برای افزایش ظرفیت‌های مجتمع‌های پالایشی و پتروشیمی ایران گذاشته شود .
۲- از چراغ سبز امریکا برای افزایش عرضه نفت خام به بازارهای جهانی مادامی که دولت ایران قادر به وصول نقد بابت اینگونه صادرات نباشد، و چای، واکسن و جنس‌های دیگر به‌جای ارز دریافت کند، نباید ذوق زده شد و حس موفقیت در خنثی‌سازی تحریم‌ها و...کرد، زیرا این افزایش عرضه نفت ایران و روسیه به بازارهای جهانی، در چارچوب منافع و سیاست‌های نفتی امریکا و اروپا برای تثبیت قیمت‌ها بوده و هم‌اکنون دولت امریکا با خرید نفت، با جدیت به دنبال تکمیل ظرفیت ذخایر استراتژیک نفتی خود است.
