جزیره سرگردانی به نام برجام
اظهارات اخیر رافائل گروسی در خصوص فاصله گرفتن دو طرف از احیای برجام باعث به وجود آمدن دامنه وسیعی از نگرانی‌ها در داخل کشور شده است. با توجه به تاثیر حوزه سیاست خارجی در صعود و نزول شاخص‌های اقتصادی، هرگونه خبر منفی در خصوص به بن‌بست رسیدن برجام، بازار ارزی و پس از آن سایر بازارهای کشور را وارد دوره‌ای از نوسان و گرانی می‌کند که تاثیر آن تا دورترین شهرها و روستاهای ایران در سفره‌های مردمی نمایان می‌شود.
نوسانات ارزی باعث افزایش قیمت مجموعه کالاها و خدمات در کشور می‌شود و فشار این نوسانات را مردم به دوش می‌کشند. در این شرایط افکار عمومی به دنبال آن است تا تصویری از چشم‌انداز مذاکرات و تحولات برجامی به دست بیاورد. معتقدم هرچند خطراتی پیش روی احیای برجام وجود دارد اما هنوز دریچه‌های پیش روی برجام کاملا بسته نشده است و با تدبیر و خردمندی می‌توان زمینه احیای برجام و مهار تحریم‌های اقتصادی را فراهم ساخت.
به نظر می‌رسد، کلیت برجام دچار نوع خاصی از سرگردانی شده است، بخش اعظم این مشکلات هم ناشی از رفتارهای طرف غربی است؛ هرچند در گذشته برخی عدم انعطاف‌ها از سوی طرف ایرانی هم توافق را به تاخیر انداخته بود، اما امروز این غربی‌ها هستند که انعطاف کافی را به خرج نمی‌دهند. در شرایط فعلی، غربی‌ها از مطالبات حداکثری خود پایین نمی‌آیند و همین موضوع باعث شده تا ایران هم رویکرد سخت‌تری نشان دهد و تهدید به تداوم توسعه برنامه هسته‌ای خود کند.
2عامل کلی باعث تاخیر در توافق است؛ یکی مساله کمک‌های نظامی ایران به روسیه در اوکراین است که باعث دوری اروپایی‌ها از ایران شده است. متاسفانه این موضوع باعث شده تا مناسبات ارتباطی ایران با اروپا خدشه‌دار شود. طی سال‌های اخیر اروپایی‌ها اغلب طرفدار برجام بوده‌اند. اما ادعای کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ اوکراین باعث شده تا اروپا در مقابل ایران مواضع سختگیرانه‌ای اتخاذ کند. اما فاصله ایران و اروپا نباید بیشتر از این شود. مساله بعدی هم آن است که اصل برجام، یعنی برجام 2015 که در زمان دولت اوباما امضا شد و قطعنامه 2231 آن را تضمین کرد، این روزها مشکل‌ساز شده است.
ایران تاکید دارد که قطعنامه 2015 باید عینیت پیدا کند اما نه امریکا و نه اروپا آن را نمی‌پذیرند و خواسته‌های دیگری را مطرح می‌کنند. در قطعنامه 2015 ایران اصرار داشت تا فقط درباره مسائل هسته‌ای صحبت شود، اما امروز امریکایی‌ها می‌گویند، اگر قرار است، اختلافات ایران و غرب حل و فصل شود باید دامنه گفت‌وگوها وسیع‌تر شود و ایران هم منافع بیشتری دریافت کند. ایران اما تاکید دارد که قرارداد 2015 صرفا درباره مسائل هسته‌ای دنبال شود. اما امریکایی‌ها به دنبال طرح موضوعات وسیع‌تری هستند. مسائلی چون مسائل منطقه‌ای و توانایی‌های موشکی ایران از جمله مواردی هستند که امریکا خواستار گفت‌وگو درباره آن است. آزمایش‌های اخیر موشک ایران باعث افزایش عمیق اسراییل و هم‌پیمانان غربی این رژیم شده است. آنها مایل هستند تا درباره این موضوعات گفت‌وگو شود. مجموعه این عوامل باعث شده تا گروسی موضوع‌گیری اخیر را داشته باشد و از نامشخص بودن سرنوشت برجام صحبت کند. در برابر این مواضع، ایران هم اعلام کرده اگر غرب به سمت تحریم‌های اضافی پیش برود، ایران ظرفیت‌های هسته‌ای خود را گسترش می‌دهد و زیر بار نظارت‌های آژانس نمی‌رود. در این میان، لغو تحریم تسلیحاتی ایران که قرار بود پس از اکتبر پایان یابد، از سوی اروپاییان تهدید شده است.
این گزاره‌ها برجام را در وضعیت خطرناکی قرار می‌دهد چرا که ایران روی پایان این موعد تحریمی حساب باز کرده است. انتشار هر خبری درباره تعلیق برجام باعث نوسانات بیشتر بازار ارز ایران می‌شود و معیشت خانواده‌ها را تنگ‌تر می‌کند. با توجه به اینکه غربی‌ها بر سر مساله اوکراین گرفتاری دارند، احیای برجام برای آنها دیگر اهمیت سابق را ندارد. آنها اعلام می‌کنند، مواضع روشنی درباره برجام اتخاذ کرده‌اند و منتظر پاسخ ایران هستند. تداوم این روند باعث می‌شود تا چشم‌انداز پیش روی احیای برجام تیره‌تر شود.
