انجمن تجارت الکترونیکی اعلام کرده است اپراتورهای اینترنتی با استفاده از تجهیزات فیلترینگ می‌توانند از تخفیف ۱۰ تا ۱۵ درصدی در خرید اینترنت بهره‌مند شوند. در گزارش انجمن از وضعیت اینترنت در ایران آمده است: «در بین ۱۰۰ کشور جهان با بیشترین تولید ناخالص ملی، ایران پس از میانمار دومین اینترنت پر اختلال، پس از چین دومین اینترنت محدود جهان و جزو ۵ اینترنت کند جهان است.» انجمن تجارت الکترونیک در ارزیابی خود از وضعیت اینترنت ایران، از سه زاویه اختلال، سرعت و کیفیت به این مساله پرداخته است.
در این ارزیابی سه دسته‌بندی از دامنه‌ها و آی‌پی‌ها مطرح شده است: نخست دامنه‌ها و آی‌پی‌های فیلتر شده (blacklist) دوم دامنه‌ها و آی‌پی‌های که به صورت موردی مجاز شده‌اند (whitelist) و سوم دامنه‌ها و آی‌پی‌هایی که با اختلال عمدی مواجه‌اند (Greylist) . انجمن با استناد به داده‌های وب‌سایت ooni.org از ۱۸ خرداد تا ۱۹ تیر ۵ میلیون تست از probeهایی در ۱۶۵ کشور جهان این شاخص را ارزیابی کرده است که در میان ۱۰۰ کشور برتر جهان از لحاظ GDP داده‌های ۹۶ کشور برای مقایسه در دسترس بود.
همچنین هر وب‌سایتی که درخواست‌های fail شده آن بین ۱۰ تا ۵۰ درصد بوده به منزله اختلال و بالای ۵۰ درصد به منزله فیلتر در نظر گرفته شده است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد در ایران حداقل ۴۵ وب‌سایت در دسترس نبوده‌اند و ۱۴ وب‌سایت اختلالی ۱۰ تا ۵۰ درصدی را نشان می‌دادند. در این ارزیابی برای اطمینان بیشتر، نمونه آماری به ۳۰۰ وب‌سایت افزایش یافته و لیست کشورها به ۵۰ کشور برتر از لحاظ GDP نیز کاهش یافته است. نتیجه نشان می‌دهد همچنان ایران در بین این کشورها نیز پر اختلال‌ترین اینترنت را دارد. همچنین اطلاعات رادار آروان نیز در ماه‌های گذشته اختلال‌های گسترده را تایید می‌کند. انجمن این فرضیه را مطرح کرده که اختلال عمدی بر روی تمامی IPها به بهانه مقابله با VPN وجود دارد.
اختلال، هزینه کاربر را دو برابر می‌کند
انجمن ادعا کرده است وجود این اختلال باعث می‌شود ترافیک رد و بدل شده با سرورهای خارج از کشور به‌طور میانگین دو برابر شود و همین مساله عامل اصلی کیفیت پایین اینترنت در ایران است. همچنین این مساله تاثیر مستقیمی روی مصرف‌کننده اینترنت می‌گذارد. در این گزارش آمده است: «برای مثال در زمان نوشتن این مقاله، بسته یک ماهه ۷ گیگابایت اینترنت موبایل همراه اول ۲۸ هزار و ۲۰۰ تومان است اما کاربر برای مصرف ۷ گیگ در ماه عملاً مجبور است ۲ بار این بسته را خریداری کند و ۲ برابر یعنی ۵۶ هزار و ۴۰۰ تومان هزینه کند.» این گزارش انگشت اتهام را به سوی اپراتورهای نیز نشانه رفته است.
در این باره به این نکته اشاره شده که به صورت پیش‌فرض تجهیزات فیلترینگ در شبکه شرکت ارتباطات زیرساخت مستقر است اما با توجه به مصوبه شماره ۴ جلسه ۳۱۳ سازمان تنظیم مقررات، اپراتورها اجازه دارند تا با سرمایه‌گذاری، خرید تجهیزات فیلترینگ و نصب آن در شبکه خود از تخفیف ۱۰ تا ۱۵ درصدی خرید اینترنت بهره‌مند شوند. در ادامه آمده است: «اپراتورها هر دو با نصب این تجهیزات در داخل شبکه خود، باعث شدت یافتن اختلال‌ها و آسیب رساندن این تجهیزات به شبکه داخل کشور و ترافیک بین اپراتوری شده‌اند.» در بخش دیگری از گزارش از اختلال عمدی روی ترافیک Asymmetric سخن گفته شده است.
متداول است که به دلایل مختلف تجاری- فنی یک اپراتور اینترنتی از یک لینک اینترنتی برای ارسال و از لینک اینترنتی دیگری برای دریافت اطلاعات استفاده کند. انجمن گفته است این امر در دنیای اینترنت یک موضوع حل‌شده است ولی در ایران اگر بسته‌های برگشتی از مسیری متفاوت از مسیر رفت وارد ماژول فیلترینگ شود به صورت خودکار Drop می‌شوند. در ادامه آمده است با وجود تمام سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در زمینع فیلترینگ هوشمند، هیچکدام از پیمانکاران، تکنولوژی تشخیص پروکسی‌ها مبتنی بر HTTPS ماننده V2ray و trojan را ندارند و برای جبران این موضوع، شرکت ارتباطات زیرساخت اختلال‌های گسترده‌ای در لایه ۴ شبکه ایجاد کرده است.
ایران پس از چین، محدودترین است
بخش دوم بررسی گزارش مربوط به محدودیت است. بر این اساس ایران پس از چین محدودترین اینترنت جهان را دارد. بر اساس داده‌های استخراج‌شده از ooni وضعیت فیلترینگ ۱۰۰ وب‌سایت در دسته‌بندی‌های مختلف در ۱۰۰ کشور برتر از لحاظ GDP مشخص شد چین، ایران، روسیه، مصر و عربستان بیشترین وبسایتهای فیلترشده را دارند. در این بررسی وبسایتهای پورنوگرافی وجود ندارند. با افزایش سه برابری جامعه آماری، تعداد وب‌سایت‌ها به ۳۰۰ افزایش پیدا کرده است و با وجود این باز هم ایران پس از چین، بیشترین وبسایتهای فیلترشده را دارد. این گزارش در ادامه تعداد ۲۰۰ وب‌سایت برتر جهان از دید گزارش similar web را بررسی کرده است که طی آن نیز ۶۵ وب‌سایت از این لیست در ایران فیلتر است.
ایران از حیث فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی نیز پیشرو است. با بررسی فیلترینگ ۶ شبکه اجتماعی پرمخاطب جهان (فیس‌بوک، توییتر، یوتیوب، اینستاگرام، تلگرام و واتس‌اپ) مشخص می‌شود ایران، چین و ترکمنستان تنها کشورهایی هستند که همه این شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کرده‌اند. همچنین فقط ۱۱ کشور هستند که حداقل یکی از این شبکه‌های اجتماعی در آنها فیلتر است. علاوه بر این به گزارش آزادی اینترنت Freedom House استناد شده است که طبق آن نیز چین، میانمار و ایران در بین ۷۰ کشور بررسی‌شده در سال ۲۰۲۲ محدودترین اینترنت جهان را دارند.
ایران اکسس جلوی حمله هکری را نمی‌گیرد
انجمن به فیلتر بودن سایتهای داخلی برای مردم خارج از کشور نیز پرداخته است. در بررسی انجام‌شده از بین ۱۰۰ وب‌سایت برتر دولتی ایران، ۵۷ وب‌سایت از خارج کشور در دسترس نیست. زیرمجموعه‌های وزارت ارتباطات پیشتاز این رفتار هستند، وبسایتهای وزارت ارتباطات، سازمان تنظیم مقررات و شرکت ارتباطات زیرساخت هیچکدام در خارج از کشور در دسترس نیستند و همچنان وزارت ارتباطات وبسایتهای خود را به زبان انگلیسی به‌روز می‌کند. در ادامه ذکر شده است: «بهانه‌هایی مثل حملات DDoS و سایر حملات سایبری، غیرموجه و برای توجیه افکار عمومی است.
سال‌هاست راهکارهای متنوعی برای جلوگیری از حملات DDoS وجود دارد که در ایران نیز به صورت گسترده توسط شرکت‌های مختلف ارایه و در بخش خصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در نهایت در صورت بروز خدادهای خارج از کنترل، محدودیت جغرافیایی تنها برای چند دقیقه قابل قبول است نه اینکه به صورت عمومی با یک دستور العمل گسترده انجام شود.» همچنین گفته شده است بسیاری از هک‌ها و نشت‌های اطلاعاتی در طول یک سال گذشته با وجود ایران اکسس بودن سامانه‌های دولتی صورت گرفته است.
اسپیدتست شاخص خوبی نیست
زاویه سوم ارزیابی وضعیت اینترنت، سرعت دسترسی است. بر اساس این گزارش میانگین سرعت کاربران ایرانی به استناد رادار کلادفلر ۴ مگابیت بر ثانیه بوده است. با مقایسه این شاخص در میان ۱۰۰ کشور برتر از لحاظ تولید ناخالص داخلی ایران پس از کوبا، کامرون و سودان بدترین وضعیت را دارد. از حیث تاخیر در شبکه نیز ایران یکی از بالاترین نرخ‌ها را با ۱۴۵ میلی ثانیه دارد. در این شاخص نیز ایران رتبه ۹۶ در میان ۱۰۰ کشور برتر جهان را دارد. در میان تمامی ۲۳۷ کشور بررسی‌شده در رادار کلادفلر نیز رتبه ایران ۲۰۳ از لحاظ تاخیر و ۲۱۱ از نظر میانگین سرعت است. با استناد به اطلاعات پایگاه meter.net میانگین سرعت ایران ۴.۳۱ مگابیت بر ثانیه و میانگین تاخیر نیز در وضعیتی بدتر از داده‌های کلادفلر یعنی ۳۲۶ میلی‌ثانیه قرار دارد.
گزارش همچنین در مورد اینکه چرا اسپیدتست شاخص خوبی برای سنجش سرعت نیست استدلال کرده است: «در اسپیدتست اگرچه به صورت دستی امکان تغییر مکان فیزیکی سرورهای تست وجود دارد، اما به صورت پیش‌فرض کاربر را به نزدیک‌ترین سرور در همان کشور متصل می‌کند، در نتیجه بیش از آنکه سرعت اینترنت را اندازه‌گیری کند، سرعت ارتباطات داخلی را اندازه‌گیری می‌کند. در واقع با اسپیدتست به جای سنجش کیفیت سرویس اینترنت به بررسی کیفیت لایه Access شبکه کشور می‌پردازند که این امر با تجربه کیفیت اینترنت مورد انتظار مردم خیلی تفاوت دارد.»
چه باید کرد؟
انجمن تجارت الکترونیک در سه دسته آنی، کوتاه‌مدت و میان‌مدت توصیه‌هایی برای بهبود شرایط کرده است. در بخش اقدامات آنی «جلوگیری از اختلال در اینترنت به بهانه مقابله با فیلترشکن‌ها، گزارش شفاف و کمی وزارت ارتباطات از درگاه‌های بین‌الملل و بازگشت سامانه‌های رصد آنلاین و ممنوعیت ایران اکسس» آورده شده است. همچنین به نقش رییس‌جمهور برای حل مشکل اشاره شده: «رییس‌جمهور می‌تواند بلافاصله به وزارت ارتباطات دستور دهد تا به ایجاد اختلال عمدی در اینترنت کشور پایان دهد. سامانه‌های مانیتورینگ از جمله
Tehran-IX باید دوباره فعال شوند و وزارت ارتباطات مکلف شود گزارش‌های کمّی و شفاف از وضعیت اینترنت کشور ارایه دهد. همچنین باید به تمام دستگاه‌های دولتی ابلاغ و Iran Access کردن وب‌سایت‌ها جرم‌انگاری یا ممنوع شود.» رفع فیلتر سایتهای عمومی، افزایش پهنای باند بین‌الملل و گزارش شفاف به مردم و ایجاد سامانه‌های شفافیت در رابطه با سیاست‌های فیلترینگ نیز از اقدامات کوتاه‌مدت پیشنهادی است. انجمن پیشنهاد کرده است شورای عالی فضای مجازی فرآیند رفع فیلتر سایتهای عمومی مورد نیاز مردم را آغاز کند.
در ادامه به افزایش پهنای باند بین‌الملل، لزوم ایجاد سامانه‌های مانیتورینگ برخط و گزارش شفاف به مردم در مورد تمامی سازوکارهای فیلترینگ به عنوان گام‌های اجرایی بعدی در بهبود کیفیت اینترنت اشاره شده است. انجمن، پیشنهادات میان‌مدتی نیز مطرح کرده است، از جمله رفع انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت و دادن مجوز واردات اینترنت توسط بخش خصوصی، سرمایه‌گذاری در فیبر و توسعه اینترنت ثابت، سرمایه‌گذاری در 5G و ایجاد منافع مشترک بین‌المللی و روابط پایدار با شرکت‌های بین‌المللی فناوری با حضور حداکثری بخش خصوصی. در این بخش آمده است: «از دیگر نکات مهم، فعا‌ل‌سازی دیپلماسی سایبری است. نوشتن یک نامه یک‌طرفه به بزرگ‌ترین پلتفرم‌های دنیا و بیان درخواست‌های غیرمنطقی و یک‌جانبه به معنی دیپلماسی سایبری نیست. ما باید بتوانیم در گام اول با کشورهای مختلف جهان منافع مشترک تعریف کنیم سپس در زمینی بزرگ‌تر به رایزنی با شرکت‌های فناور و پلتفرم‌های بزرگ دنیا دست پیدا کنیم.»
