آن روی سکه مصرف گاز در بخش خانگی

گلناز پرتوی مهر|

مصرف گاز در کشور ما با مشکلات جدی روبرو است و این موضوع موجب شده است که با وجود تولید روزانه بیش از 750 میلیون مترمکعب گاز شیرین، مصرف در زمان فصول سرد سال از تولید نیز پیشی بگیرد و ما دچار ناترازی مقطعی شویم. از همین رو نیز شناخت بخش‌های مصرفی و برنامه‌ریزی در جهت اصلاح آن، یک راهکار مهم است. به گزارش خبرنگار«تعادل»، برای شناخت راهکارهای مرتبط با هر بخش باید ابتدا به دسته‌بندی مصارف گاز بپردازیم.

بخشی از تولید گاز کشور به صادرات می‌انجامد که بهترین و سودآورترین راهکار استفاده از گاز است و تجارت گاز جزو مصرف داخلی محاسبه نمی‌شود. به غیر از صادرات گاز، مصارف داخلی گاز به دو دسته‌بندی عمده تبدیل می‌شود؛ دسته‌بندی مرتبط با مصارف تولیدی و با هدف تجاری و همچنین مصارف غیرمولد با هدف کسب رفاه بیشتر. در این دسته‌بندی مصارف گازی حوزه حمل‌ونقل و همچنین بخش خانگی و تجاری جزو مصارف غیرمولد و با هدف کسب رفاه ارزیابی می‌شود. همچنین مصارف با هدف تجاری و مولد نیز مصارف حاصل از تولید برق در نیروگاه‌ها، مصارف صنعت برای سوخت صنایع و همچنین مصارف پتروشیمی‌های خوراک گازی جهت استفاده از گاز به عنوان خوراک ورودی، دسته‌بندی می‌شوند.

در راهکارهای مرتبط با بخش غیرمولد و بخش مولد با هدف تجاری مصارف گازی، باید به این نکته توجه کرد که ما از مصارف بخش تجاری به دنبال حداکثر کردن سود خود هستیم و در مصارف حوزه غیرمولد و با هدف کسب رفاه نیز به دنبال اعطای سوخت ارزان قیمت به همه مردم تا حد بهینه مصرف هستیم و به هیچ‌وجه به دنبال اعطای یارانه اضافی به بخش پرمصرف خانگی نیستیم. از همین رو با این منطق است که به سمت سازوکارهای بهینه‌سازی مصرف می‌رویم.

   در بخش خانگی اقدامات موثری  در زمینه کاهش مصرف انجام نشده است

در بخش خانگی و همچنین غیرمولد تاکنون اقدامات موثری در زمینه کاهش مصرف انجام نشده است. به‌طور مثال گواهی صرفه‌جویی یکی از اقداماتی بوده است که دولت در زمینه حرکت بخش‌های اتلافی گاز به سمت بهینه‌سازی مصرف رفته است؛ با این وجود نه تنها معادل گواهی صرفه‌جویی به شرکت‌های فعال در حوزه بهینه‌سازی مصرف، منابعی چه از نظر نقدی چه از نظر اعطا معادل گاز صرفه‌جویی شده اعطا نشده است بلکه با این بدعهدی صورت گرفته شده در چند سال اخیر در زمینه تسویه گواهی‌های صرفه‌جویی، دیگر کسی به سمت هزینه‌کرد برای کاهش مصرف اتلافی نمی‌رود و همین منظور کاملا اقتصاد گواهی صرفه‌جویی را از تعادل خارج کرده است و این مدل به بن‌بست رسیده است. 

از طرف دیگر در بخش مربوط به قیمت‌گذاری بخش خانگی نیز تاکنون مدل ایده‌ال جدیدی که مصرف را کنترل و بهینه کند؛ جلو نرفته است. در بخش خانگی، تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها یکی از کلیدی‌ترین راهکارها برای کنترل و بهینه‌سازی مصرف مشترکان با مصرف خارج از الگوی بهینه مصرف است که تحت عنوان مشترکان پرمصرف نیز شناخته می‌شوند. با این وجود به دلیل اینکه اولا قیمت پلکان‌های پرمصرف هنوز هم بسیار پایین است و بسیار پایین‌تر از قیمت تمام شده وارداتی گاز یا صادرات گاز است و از طرف دیگر به دلیل اینکه مصارف پایین‌تر از پلکان پرمصرف‌ها نیز به صورت یارانه‌ای محاسبه می‌شود؛ بنابراین سیاست قیمتی اعمال شده که در نهایت خود را در قبوض برق یا گاز مشترکان خانگی نشان می‌دهد؛ به هیچ‌وجه توانایی بازدارندگی مصرف به خصوص برای بخش مشترکان پرمصرف‌ را ندارد.

همچنین به دلیل مشکلات قیمتی و قیمت بسیار پایین گاز در بخش خانگی، تجهیزات مصرفی برای برق و همچنین گاز در طیف مختلف مصارف، جزو بی‌کیفیت‌ترین و با اتلاف بسیار بالای انرژی است. این موضوع در بخاری‌های با راندمان کمتر از 30 درصد در حالی که متوسط راندمان بخاری در جهان بیش از 80 درصد است؛ مشاهده خواهید کرد تا اتلاف بسیار بالای انرژی در ساختمان‌ها و همچنین موتورخانه‌ها و دیگر تجهیزات موثر در این زمینه؛ بنابراین از کار افتادن سیاست قیمتی در بخش انرژی در بخش خانگی موجب اتلاف بسیار بالا در بخش خانگی نیز شده است که به هیچ‌وجه مشترکان این بی‌کیفیتی تجهیزات را در قبوض خود مشاهده نمی‌کنند زیرا سیاست قیمتی درستی در پیش گرفته نشده است. 

به گفته کارشناسان حوزه انرژی، برای بخش گواهی صرفه‌جویی انرژی، باید سازمان برنامه و بودجه نسبت به رفع تعهدات این بخش به صورت یک صندوق مجزا متعهد به پرداخت کامل و به هنگام گواهی صرفه‌جویی به شرکت‌های فعال در حوزه بهینه‌سازی مصرف است و این صندوق باید از طریق منابع تبصره 14 بودجه و گازهای صادراتی به سمت پرداخت کامل تعهدات پیشین و حال در زمینه گواهی صرفه‌جویی انرژی بپردازد.

در بخش سیاست‌های قیمتی که رفتار مصرف‌کننده را تعیین می‌کنند؛ ابتدا باید با اجرای کامل و صحیح تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها، قیمت مصارف بالاتر از الگوی بهینه و مشترکان پرمصرف، معادل قیمت گاز صادراتی و حتی با جریمه محاسبه گردد؛ همچنین برای ایجاد انگیزه در جهت مصرف بهینه مشترکان در بخش خانگی و در میان مشترکان درون الگوی بهینه مصرف، به مانند گواهی مصرف، اگر هر خانوار نسبت به سرانه مصرفی خود در سالیان گذشته، کاهش مصرف داشته باشد، هر مترمکعب کاهش مصرف گاز را معادل 80 درصد قیمت گاز صادراتی دولت از مشترک خریداری خواهد کرد که به نوعی گواهی صرفه‌جویی مصرف نسبت به میانگین مصرف سالانه است. البته در این اقدام باید منازل و خانه‌های دوم افراد که خالی است؛ شناسایی شود تا به مساله کاهش کاذب برنخوریم.

همچنین برخی تحلیلگران بر این اعتقادند در بخش تجهیزات نیز باید به سمت بازسازی تجهیزات مصارف انرژی برویم که به این شکل که در زمینه ساخت و تجهیز و همچنین اعمال پایه‌های مالیاتی و عوارض بر تجهیزات با بازدهی پایین برویم که مردم به سمت استفاده از تجهیزات با کیفیت بالاتر بروند.