تامین سهام نوزادان از بازارها!
اوایل اردیبهشت ماه امسال بود که احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد از اختصاص سهام به نوزادان خبر داد. پرداخت سهام دولتی به نوزادان پیرو قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت انجام می‌شود؛ قانونی که بر اساس آن دولت مکلف به پرداخت سهام به نوزادان شده است.بر اساس این قانون، دولت مکلف است به ازای هر فرزند که از ابتدای سال ۱۴۰۰ متولد می‌شود، مبلغ یک میلیون تومان تا سقف سالانه ۱۰ هزار میلیارد ریال صرفاً جهت خرید واحدهای صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله در بورس به نام فرزند اختصاص دهد. این رقم برای سال ۱۴۰۱ برای هر فرزند متولد شده یک و نیم میلیون تومان تعیین شده است. برای سال‌های بعد نیز به مدت ۷ سال در قانون بودجه باید ارقام تعیین و تامین اعتبار شود.
سهام دولتی شامل همه نوزادانی می‌شود که از سال 1401 به بعد متولد شده‌اند. اما برای اینکه مراجعه یک‌باره صورت نگیرد، فعلا فقط ثبت‌نام برای نوزادانی فراهم است که در 6 ماهه اول سال 1401 به دنیا آمده‌اند؛ اما وزیر اقتصاد اعلام کرده است که طی مکاتباتی با سازمان برنامه و بودجه، درخواست شده مبلغ یک‌هزار میلیارد تومان جهت اختصاص سهام به متولدین ١٤٠٠ و دو هزار میلیارد تومان جهت متولدین ١٤٠٢ اعتبار اختصاص یابد.
خاندوزی در ادامه گفت: طبق قانون جوانی جمعیت مصوب آبان ۱۴۰۰، در قانون بودجه همان سال هیچ ردیف اعتبار برای اختصاص سهام در نظر گرفته نشده بود. در قانون بودجه ۱۴۰۱ به عنوان اولین سال برای تخصیص اعتبار، مبلغ ۱۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای اختصاص سهام به یک میلیون متولد همان سال در نظر گرفته شد که تا امروز ۶۰۰ میلیارد تومان تخصیص یافته است.
به گفته سخنگوی اقتصادی دولت؛ وزارت اقتصاد تا امروز برای والدین متولدین سه ماهه اول، و سه ماهه دوم فراخوان داده است؛ ثبت نام متولدین سه ماهه اول به پایان رسیده و سه ماهه دوم در شرف اتمام است. تا امروز ۴۹۳ هزار و ۶۷۱ نفر از متولدین توسط والدین ثبت نام شده‌اند و به زودی با اتمام آن، والدین متولدین سه ماهه سوم فراخوان می‌شوند. برای این گروه متولدین در بودجه سنواتی اعتباری در نظرگرفته نشده اما طی مذاکراتی بین وزارت اقتصاد با سازمان برنامه و بودجه، با نظر مساعد و همراهی ریاست سازمان برنامه قرار است از منابع عمومی تامین اعتبار صورت گیرد.
خاندوزی اظهار کرد که در همین راستا مکاتباتی با سازمان برنامه انجام و درخواست شده مبلغ یک‌هزار میلیارد تومان جهت اختصاص سهام به متولدین ۱۴۰۰ و دو هزار میلیارد تومان جهت متولدین ۱۴۰۲ اعتبار اختصاص یابد.امیدواریم با همراهی سازمان برنامه و تامین اعتبار مورد نیاز، بتوانیم متولدین این دو سال را هم فراخوان کنیم. طبق این موضوع انتظار می‌رود که به همین زودی‌ها مجدد ثبت نام سهام مخصوص نوزادان آغاز شود.مساله اینجاست که واگذاری سهام به نوزادان مشکلات زیادی دارد از جمله تامین سرمایه و نقدینگی مورد نظر؛ اینکه دولت با کسری بودجه سنگینی که اکنون دارد چگونه می‌خواهد نقدینگی مورد نیاز را تامین کند و برای تامین این نقدینگی دست روی کدام بازار خواهد گذاشت؟
منتقدان همواره نسبت به اقداماتی نظیر تخصیص سهام از منبع مالی بودجه یا سهام صندوق‌ها هشدار داده و تکرار تجربه‌های تلخ بورس را گوشزد کرده بودند. یک تجربه تلخ در دولت دوازدهم وجود دارد که در روزهای سبز بازار، دارا و پالایش یکم را واگذار کرد اما این واگذاری ناموفق بود و چیزی جز زیان و خسارت در پی نداشت؛ علی‌رغم تفاوت در شیوه و جامع هدف واگذاری سهام صندوق‌ها اما هر دوی این اقدامات در یک نقطه مشترک هستند و آن مانورهای نمایشی دولت‌ها از جیب بورس است. حالا به نظر می‌رسد دولت سیزدهم هم در حال تکرار تجربه ناموفق دولت دوازدهم است و نارضایتی جدیدی را در بورس خلق می‌کند.
اما در این میان، منبع تامین این سهام نیز بسیار مناقشه‌برانگیز است؛ بر اساس ماده 11 حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مجلس مکلف است که به ازای هر فرزند از ابتدای سال 1400، مبلغ 10 میلیون ریال تا سقف سالانه 10 هزار میلیارد ریال صرفاً جهت خرید واحدهای صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله در بورس به نام فرزند اختصاص دهد.
البته این رقم برای متولدین سال 1401 نیز 15 میلیون ریال است و قرار است به مدت هفت سال نیز در قانون بودجه ارقام تعیین و تامین شود. به این ترتیب دولت مکلف شده است هر ساله مبلغ قابل توجهی را به سهام نوزادان تخصیص دهد؛ این در حالی است که رقم کسری بودجه دولت هر ساله در حال افزایش است و برای امسال هم بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بین 300 تا 600 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود!
مساله همین جا که دولت برای تامین این کسری بودجه و تامین منابع در کدام دست خواهد برد و کدام بازار دستخوش تغییرات دولتی می‌شود. البته تا به امروز دولت در تمای بازارها دست برده است و هر یک به نوعی طعم دستکاری‌های دولت را چشیده‌اند.
به گفته فردین آقابزرگی با استناد به تجربه‌های گذشته بازار سرمایه هر زمانی که بورس نشاط و طراوتی را تجربه می‌کند مسوولان به پای خود می‌گذارند و می‌گویند به واسطه فعالیت‌های ما بورس مثبت شده است. در مقابل، زمانی که بورس نزولی می‌شود می‌گویند وضعیت بازار دست ما نیست و مسائل بین‌المللی، بنیادی و اقتصاد جهانی باعث تغییر مسیر شده است.واگذاری یونیت چنین صندوق‌هایی عمدتا از محل دارایی اشخاص ثالث نیست و از محل سهم دولت در این صندوق‌هاست.دولت بابت سهم خود در این صندوق‌ها به واسطه کلیات اصل 44 مالکیت خود را کاهش می‌دهد و به افرادی همانند نوزاد یک روز منتقل می‌کند.
هر کد می‌تواند از یونیت این صندوق‌ها خریداری کند؛ اما نکته مهم این است که تا سن مشخصی (24 سال) اختیار و اداره صندوق این نوزادان مربوط به ولی (پدر، مادر و جدین) است.در این میان اما نکته مهم در واگذاری این است که مالکیت و مدیریت دارایی از عهده دولت خارج شود و مدیریت آن همانند دارا و پالایش یکم در دست دولت نباشد و صرفا برای اجرای اهداف دولتی نباشد.هرگونه دخالت در ساز و کار طبیعی بازارها به اقتصاد لطمه می‌زند. به نوعی نگاه دستوری در حوزه اقتصاد در بازار سرمایه امری منفی است و سوابق گذشته نیز نشان می‌دهد که تجربه موفقی نبوده است.
هرگونه دخالت در بازار سرمایه به قصد کنترل آن در بازه کوتاه‌مدت جواب می‌دهد؛ اما دخالت و دستکاری در بلندمدت باعث می‌شود که بازار به ثبات نرسد و با افزایش عطش مواجه شود.صندوقی که اکنون دولت برای نوزادان تبلیغ می‌کند جز زیان نتیجه‌ای نخواهد داشت. دولت بیشترین کاسبی را در فضای اقتصادی و بازار سرمایه کشور دارد و به واسطه همین موضوع در زمان رشد بازار به سراغ صندوق‌ها آمده است.توجه به نگاه و روش دولت به نظر می‌رسد که این طرح موفقیت‌آمیز نیست. چراکه حجم و ساز و کار این صندوق‌ها را مشخص نکرده‌اند و همانند سهام عدالت که در سال 99 با شکست مواجه شد این طرح با شکست مواجه می‌شود.
بازار از دریچه معاملات
طی معاملات چهارمین روز کاری هفته یعنی سه‌شنبه شاخص کل بورس تهران 43 هزار و 122 واحد معادل 2.2 درصد نسبت به روز کاری گذشته بالاتر ایستاد و تا سطح یک میلیون و 999 هزار و 755 واحد بالا آمد.شاخص کل هم وزن بورس نیز با افزایش 15 هزار و 497 واحدی معادل 2.25 درصد در رقم 703 هزار و 250 واحدی ایستاد.شاخص کل فرابورس نیز با رشد 581 واحدی به رقم 26 هزار و 387 واحد رسید. همچنین شاخص هم وزن فرابورس با افزایش 4 هزار و 120 واحد به سطح 128 هزار و 481 واحد رسید.
روز سه‌شنبه خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار سهام پس از 10 روز متوالی مثبت شد و ه774 میلیارد تومان پول حقیقی به بازار سهام وارد شد.طی روز سه‌شنبه ارزش معاملات کل بازار سهام به 10 هزار و 532 میلیارد تومان رسید. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 124 میلیارد تومان بود که یک درصد از ارزش کل معاملات بازار را در این روز شامل می‌شود.ارزش معاملات خرد نیز با افزایش 0.67 درصدی به نسبت روز معاملاتی قبل به رقم 6 هزار و 636 میلیارد تومان رسید.در معاملات روز اخیر، 258 نماد صف خرید داشتند و 67 نماد با صف فروش مواجه بودند. مجموع ارزش صف‌های خرید با رشد 206 درصدی نسبت به روز کاری قبل به 796 میلیارد تومان افزایش یافت و مجموع ارزش صف‌های فروش نیز با کاهش 74 درصدی به 326 میلیارد تومان رسید.
