گروه بازار سرمایه|
چند سالی می‌شود که بحث راه‌اندازی بورس بین‌الملل در کشور مطرح و وعده‌های زیادی در این خصوص داده شده. به واسطه همین موضوع سال 1400 شورای عالی بورس مجوز راه‌اندازی این بورس را صادر کرد؛ اما بالاخره امسال با پیوستن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای مانع بین‌المللی شدن بورس برداشته خواهد شد. اصلا داستان چیست و بورس بین‌المللی چه کاربردی برای ایران دارد؟
اولین‌بار مرداد ماه سال 1397 بود که واژه بورس بین‌الملل در کشور مطرح شد؛ در همان زمان مرتضی بانک، دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشوراعلام کرد: با توجه به نیاز ضروری به مبادلات مالی بین‌المللی تصمیم گرفته شد که ایجاد بورس بین‌الملل در مناطق آزاد مطرح شود که به عنوان بورس پنجم کشور خواهد بود و در شورای عالی بورس تصویب و مقررات اولیه برای سرمایه‌گذاری ایجاد شده است تا سرمایه‌گذاری مشترک داخلی و خارجی صورت بگیرد.
همان زمان گفته شده بود «امیدواریم این بورس مشکلات پولی و مالی را رفع کند و در سه یا چهار ماه آینده فعالیت رسمی آن آغاز شود.» اما حدود 5 سال از آن زمان می‌گذرد و هنوز راه‌اندازی بورس بین‌الملل به نتیجه نرسیده است. از سوی دیگر میانه مهر ماه سال 1398 بود که مدیرعامل سابق شرکت بورس اوراق بهادار تهران یعنی علی صحرایی از مذاکره با ۱۶ بورس دنیا برای شناساندن بورس تهران خبر داده بود و ۲۷ آبان ماه سال ۱۳۹۸، مظفری، مدیرعامل منطقه آزاد کیش اعلام کرد که مقدمات بورس بین‌الملل در دولت در حال انجام است و تا پایان سال جاری راه‌اندازی می‌شود.
در همان بازه زمانی علی صحرایی مجددا دلیل محدودیت بورس بین‌الملل را اعلام کرد و گفت:در حال حاضر ایران مشکلی برای سرمایه‌گذاری خارجی ندارد اما ورود و خروج منابع مالی مهم است که محدودیت دارد. حتی این امکان با کشورهای همسایه نیز فراهم نیست، زیرا در این طرح انتقال پول مساله اصلی است. در اصل همان زمان نیز مشخص بود و کارشناسان هشدار داده بودند که تحریم‌ها مشکل اساسی برای بورس بین‌الملل خواهد شد و باید این مشکل به گونه‌ای حل شود. همانطور که گفته شد سال 1400 دوباره مساله بورس الملل مطرح شد و سال 1401 بود که مجید عشقی، رییس سازمان بورس اعلام کرد که راه‌اندازی بورس بین‌الملل در مناطق آزاد از سوی شورای عالی بورس مجوز آن صادر شده و این بورس با سرمایه ارزی در مناطق آزاد تاسیس می‌شود و تمامی معاملات آن ارزی خواهد بود. بورس بین‌الملل مناطق آزاد پنجمین بورس کشور است که با هدف تامین مالی ارزی پروژه‌های صنعتی و عمرانی با سرمایه اولیه ۳۰ میلیون یورو در مناطق آزاد راه‌اندازی می‌شود.
علیرضا ناصرپور، معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به درخواستی که از طرف دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد مبنی بر راه‌اندازی بورس بین‌الملل مطرح شد، اظهار کرد: سابقه این موضوع به سال ۱۳۹۷ برمی‌گردد و اخیرا دوباره پیگیری‌هایی صورت گرفته است. این موضوع در هیات‌مدیره سازمان در حال بررسی است. در واقع مناطق آزاد طرح توجیهی آن را ارایه کرده و بعد از بررسی‌ها در هیات‌مدیره سازمان نتیجه نهایی آن اعلام می‌شود.
در نهایت مجید عشقی، رییس سازمان بورس اسفند ماه سال گذشته در نشست خبری خود اعلام نمود که عشقی با اشاره به اینکه موافقت‌نامه تاسیس بورس بین‌الملل در شورای عالی بورس صادر شده است. چند شرط تعیین شده است که اگر اجرایی شود بورس بین‌الملل تاسیس خواهد شد. البته درخواست دادند اجرای برخی شروط را به تاخیر بندازیم، ما مانع خاصی نداریم اگر شروط را محقق کنند و لیست سهامداران تکمیل شود و زمان‌بندی تحقق شروط را اعلام کنند.البته تاسیس آن به مناطق آزاد بستگی دارد.
به گفته کارشناسان بورسی ایده بین‌المللی کردن بورس به تعبیر ساده‌تر گسترش گستره تامین مالی و بازارسازی به فراتر از مرزهای ملی و جغرافیایی، ایده‌ای جسورانه و البته پر از چالش و مزیت است. در ساده‌ترین تعریف و نگاه قرار است که ملیت سرمایه‌گذاری را فرا مرزی کنیم و دیگر به منابع مالی داخلی محدود نباشیم. اگر بخواهیم یک طبقه‌بندی اولیه و ساده از کارکردهای بورس بین‌المللی ارایه کنیم می‌توان گفت، بورس بین‌المللی جایی است که، سهام شرکت‌های ایرانی به سرمایه‌گذاران خارجی عرضه می‌شود و آنها در مدیریت شرکت‌های ایرانی مشارکت می‌کنند.
بورس بین‌الملل بازاری برای فروش محصولات ایرانی در همه صنایع به صورت خرد و عمده به مشتریان خارجی و بازاری برای ارتباط تعاملی و متقابل با بورس سایر کشورها و حضور فعال‌تر سرمایه‌گذاران ایرانی در بازارهای مستعد است.بنابراین بورس بین‌المللی ایران محلی برای تعامل راحت‌تر با بسترهای سرمایه‌گذاری در دنیا است.
تسهیل‌کنندگی و بستر‌سازی معاملات از مهم‌ترین اهداف تشکیل بورس بین‌الملل و همچنین کنترل و کاهش مناقشات بین‌المللی و منطقه‌ای است. بورس بین‌الملل می‌تواند در کنار سایر بورس‌های فعال در ایران خلأ جذب سرمایه‌گذاران خارجی را پوشش داده و موجبات توسعه سریع‌تر را فراهم کند. توسعه و انتقال فناوری، از طرف دیگر جذب سرمایه‌گذاران خارجی و فعال، قطعا توسعه همکاری‌های چندجانبه را فراهم خواهد کرد. فضای رقابتی به فضای تعاملی بهتری تبدیل می‌شود و فرصت‌های کسب و کار بیشتری پیش روی شرکت‌ها قرار می‌گیرد. به‌طور مثال، در صورتی که سرمایه‌گذارانی حرفه‌ای وارد شرکت‌های ایرانی شوند قطعا رفع مشکلاتی که شاید توسط نیروهای داخلی ممکن نباشد یا ممکن بودن آن هزینه زیادی طلب کند، آسان‌تر خواهد شد.
در صورتی که بستر مهیا شود می‌توان شرکت‌های تامین‌کننده قطعات را به سهامداری ترغیب کرد، بدین نحو که شرکت‌های تامین‌کننده قطعات در همه بخش‌های اقتصادی تمایل به حضور در ترکیب سهامداری شرکت‌های ایرانی داشته باشند عملا زنجیره تامین، تولید، انتقال دانش و فناوری وضعیت بهتری پیدا خواهد کرد. همچنین حضور شرکت‌های پخش بزرگ در صنعت غذایی می‌تواند موجب صادرات بیشتر محصولات ایرانی به بازارهای جهانی شود.در گذشته با تبدیل استانداردهای ناقص داخلی به استاندارد گزارشگری IFRS در بانک‌ها دیدیم که چگونه وضعیت سیستم بانکی و گزارشگری آنها بهینه و شفاف‌تر شد؛ لذا با بین‌المللی شدن بورس عملا چنین تجربه‌هایی را فراوان خواهیم داشت.
زمینه بین‌المللی شدن بورس تهران فراهم شد
هفته اخیر علی فکری، رییس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران با سیاست گسترش همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی امسال به عضویت رسمی پیمان شانگهای درآمد.پیمانی که اعضای آن دارای ۳ میلیارد نفر از جمعیت جهان و ۲۰ درصد از تولید ناخالص جهان هستند و با پیوستن ایران به صورت رسمی به این سازمان به زیرساخت‌های کشورهای اعضای پیمان شانگهای دسترسی پیدا می‌کند. بعد از پیوستن ایران به سازمان شانگهای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور ۲.۵ برابر شده است و طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ۴۰ میلیارد دلار تفاهمنامه سرمایه‌گذاری خارجی در کشور منعقد شده است.
همچنین مرسلی رییس کمیته سرمایه‌گذاری خارجی سازمان سرمایه‌گذاری خارجی نیز گفت: با پیوستن ایران به پیمان شانگهای زمینه توسعه صادرات برای شرکت‌های بورسی ایران فراهم شده و شرکت‌های بورسی می‌توانند با افزایش صادرات محصولات خود به کشورهای عضو پیمان شانگهای برای سهامداران و سرمایه‌گذاران خود سود بیشتری به دست آورند و امکان توسعه صادرات برای آنها فراهم شود. وی در نهایت گفت: زمینه راه‌اندازی بورس بین‌المللی در کشور فراهم شده که با راه‌اندازی بورس بین‌الملل زمینه جذب نقدینگی از طرف سرمایه‌گذاران خارجی در کشور فراهم شده است.
بورس بین‌الملل چیست؟
بورس بین‌المللی همان بازار بورس است که سهام‌های مختلف شرکت‌ها و ارز نیز در آن مبادله می‌شود. بازارهای مختلفی در بورس بین‌الملل وجود دارد که در چند حوزه مختلف فعالیت می‌کنند. خرید و فروش ارزهای کشورهای مختلف که ارزشمند محسوب می‌شوند، بخشی از این بورس است. هر گونه پرداختی که یک کشور به کشور دیگر انجام می‌دهد و بازاری که در آن ارزهای ملی توسط کسانی خریداری می‌شوند و به فروش می‌رسند که آنها برای چنین پرداخت‌هایی به آنها نیاز دارند. بورس بین‌الملل یکی از امن‌ترین و مهم‌ترین راهکارهای ارتباطی مالی با جهان است.
باتوجه به این نکته که کشورها مشکلات و ناهنجاری‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها متحمل است اما بسیاری از کشورهای جهان و منطقه مشتاق استفاده از پتانسیل‌های موجود در کشور هستند. این بورس می‌تواند نقطه اتصال ما به کشورهای مختلف‌های جهان از جمله آسیا و اروپا باشد و بیش از دو دهه است که مسوولان در پی ایجاد این اتصال در پوشش یک فرآیند اقتصادی مانند بورس هستند. اغلب بورس‌های ما مانند؛ بورس، فرابورس، کانون کارگزاران عضو مراجع بین‌المللی بازار سرمایه اوراسیا و... هستند در حقیقت جز دایمی این تشکل‌ها هستیم و این بازار می‌تواند یک دریچه بسیار مناسب برای مبادلات در حوزه بین‌الملل باشد. ممکن است در نحوه انتقال و تبادل ارز حاصل از صادرات و بالعکس و همچنین نحوه ورود و خروج موانعی وجود داشته باشد.
اما اگر دولتمردان تمهیدات اولیه را فراهم کنند این موانع حل شده و بورس بین‌الملل را می‌توان به عنوان یک مزیت اقتصادی برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی کشور شناسایی کرد. این موضوع از سال ۹۸ چندان که باید پیگیری نشد و تقریبا مسوولان حول محور آن وعده‌ای ندادند. سال 1400 هم الهام سخایی مدیر اجرایی تاسیس بورس بین‌الملل مناطق آزاد، تشکیل این بورس را منوط به صدور مجوز از سوی شورای عالی بورس عنوان کرده بود.
