بورس چگونه به تعادل می‌رسد؟
بازار سهام از نیمه اردیبهشت‌ماه، روند اصلاحی تندوتیزی را استارت زد. به طوری که تنها در چهار روز معاملاتی ابتدای این روند، 336 هزار واحد معادل 13.20 درصد از ارتفاع شاخص کل بورس کاسته شد.
به گزارش تجارت نیوز، شرایط حتی در نماگر هم‌وزن بازار که نماینده گویاتری از وضعیت سهام متوسط و کوچک است، بدتر بود. این نماگر طی مدت‌زمان یادشده، 15.95 درصد سقوط آزاد را تجربه کرد. از این رو طی تنها 4 روز معاملاتی، 139 هزار واحد از ارتفاع نماگر هم‌وزن تالار شیشه‌ای کاسته شد.
ادامه‌دار شدن این روند طی سه ماه و نیم گذشته، اهالی بازار را نسبت به ریسک‌های پیش رو نگران کرده است. از همین رو طی روزهای اخیر زمزمه‌های کاهش دامنه نوسان در میان اهالی بازار سهام قوت گرفت. این موضوع با واکنش کارشناسان و سازمان بورس و اوراق بهادار همراه بود و امیرمهدی صبائی، سخنگوی سازمان بورس در توئیتی اعلام کرد: «پیرو شایعات مطرح شده در فضای مجازی به اطلاع سهامداران محترم می‌‌رساند، هیچ‌گونه برنامه‌ای برای کاهش دامنه نوسان وجود ندارد.»
اگرچه کاهش دامنه نوسان در مقطع فعلی از سوی سازمان بورس رد و تکذیب شده اما با این حال، این گزینه همواره در شرایط نزول ادامه‌دار بورس مطرح می‌شود. بر همین اساس سوال مهم آن است که آیا اصولا کاهش دامنه نوسان باعث کنترل روند نزولی خواهد شد؟ سوال دیگر اینکه نه کاهش بلکه حذف دامنه نوسان موجب تخلیه موج فروش خواهد شد؟
حذف نوسان
نظارت و کنترل نوسانات زیاد در بازار، یکی از وظایف نهاد ناظر بازار سرمایه است تا از ایجاد موج‌های غیرعادی و غیرواقعی، جلوگیری شود. برخی بر این باورند که در کنار مزیت‌هایی مانند شفاف بودن و نقدشوندگی بالا، یکی از مزیت‌های بازار سهام نوسان کنترل‌شده آن است.
در مقابل اما برخی از کارشناسان عقیده دارند نبود دامنه نوسان در بازارهایی مثل رمزارزها یا خودرو، باعث پویایی مجدد آن‌ها در مدت‌زمان کوتاهی خواهد شد. به طور مثال در تصویر زیر نمودار بیت‌کوین در تایم‌فریم هفتگی آورده شده است. در دو باکس مشخص شده بیت‌کوین طی بازه‌های دو و چهار هفته‌ای ریزش‌های سنگین 50 و 63 درصدی را تجربه کرده است. پس از تخلیه شدن موج‌های فروش، قیمت شروع به تحرکات مثبت خود کرده است. اما آیا این گزاره همواره صادق است؟
نمی‌توان انکار کرد که در همین مثال نیز قیمت بیت‌کوین به دلار آمریکا بازه‌های رنج یا روند نزولی طولانی‌مدت را هم تجربه کرده است. به عبارت دیگر روند بازار همیشه به این شکل نبوده است که موج فروش به سرعت تخلیه شود و روند صعودی آغاز شود.
تجربه گذشته از کاهش دامنه نوسان
تغییر دامنه نوسان اقدامی از سوی نهاد ناظر بازار، یعنی سازمان بورس و اوراق بهادار، بود که برای حمایت از سهامداران و توقف روند خروج سرمایه حقیقی‌ها از بازار صورت گرفت.
در جریان ریزش سال 99، شورای عالی بورس در راستای تعادل‌بخشی به بازار سهام، تصمیم به کاهش دامنه نوسان در سمت منفی آن گرفت. به این ترتیب از 25 بهمن 99، دامنه نوسان بازار سهام از منفی و مثبت پنج درصد به منفی دو تا مثبت 6 درصد تغییر کرد.
تاریخچه تغییر دامنه نوسان بازار سهام در نمودار شاخص کل آورده شده است. همان‌گونه که مشخص است، واکنش بازار به تغییر دامنه نوسان به شدت منفی بوده است. به این شکل که پس از 25 بهمن سال 99، شاخص کل طی مدت سه هفته، تنها دو روز را با کندل سبز به پایان رساند. پس از آن در یکم اردیبهشت‌ماه افزایش یک درصدی دامنه نوسان در سوی منفی، سرعت اصلاح بیشتر شد و حتی کف تازه‌ای برای شاخص کل به ثبت رسید.
بر اساس این بررسی می‌توان نتیجه گرفت که کاهش دامنه نوسان نمی‌تواند از جریان نزولی بازار جلوگیری کند اما سرعت آن را کاهش می‌دهد. این موضوع یعنی کاهش سرعت روند‌ها نکات مثبت و منفی خود را دارد اما به نظر می‌رسد مشخصا در مطالعه موردی صورت گرفته، نکات منفی آن به طرف مثبت می‌چربد. چرا که فرسایشی شدن روند‌ها یکی از عواقب کاهش دامنه نوسان است. این موضوع می‌تواند به دلزدگی سهامداران شود. همچنین ریسک کاهش بازدهی در مقایسه با سایر بازارها و خواب سرمایه در اقتصاد تورمی را افزایش می‌دهد.
پایان شایعات محدودسازی دامنه نوسان
به نظر می‌رسد نهاد ناظر برای جلوگیری از تکرار تجربه قبلی از تغییر در دامنه نوسان پرهیز کرده است. اقدامات حمایتی دیگری نظیر افزایش شفافیت بازار (به طور مثال جلوگیری از آنچه در 17 اردیبهشت و رانت خبری برخی اتفاق افتاد)، استفاده از منابع صندوق تثبیت و عملکرد بهتر بازارگردانان می‌تواند بسیار موثرتر از تغییر دامنه نوسان، موجب حمایت از بازار سهام شوند.
