نقش ابزارهای فناورانه در شکل‌گیری اقتصاد هوشمند
بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و ابزارهای فناورانه یکی از صورت‌های اقتصاد هوشمند است و ما برای تصمیم‌گیری مناسب باید از داده‌ها استفاده کنیم تا بر اساس واقعیت‌های اقتصادی تصمیم‌های درستی بگیریم؛ به همین دلیل هم در برنامه توسعه به اقتصاد دانش‌بنیان توجه شده؛ با وجود این کارشناسان معتقدند همچنان حکمرانان در این حوزه با ملاحظه و بسیار کند پیش می‌روند و تحولات عرصه فناوری نشان می‌دهد از حوزه حکمرانی پیشرفت بسیار بیشتری داشته است.
مهران محرمیان معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در افتتاحیه اولین رویداد اینوتکنیک به نقش فناوری در خدمت‌رسانی به مردم اشاره کرد و گفت: در شش - هفت روز گذشته تقریبا ۷۴۰ هزار نفر ارز اربعین را دریافت کردند، از این تعداد ۳۶۷ هزار نفر به شکل حضوری و ۳۷۰ هزار نفر به شکل غیرحضوری و از طریق اپلیکیشن و پیام‌رسان‌ها ارز مورد نیازشان را تامین کردند. تلاش داریم کل این فرایند به شکل غیرحضوری و الکترونیکی پیش برود.
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی با اشاره به این موضوع که در حال حاضر خدمت چک الکترونیک در ده بانک عملیاتی شده است، افزود: به دلیل تازگی این خدمت، در حال حاضر این خدمت در این ۱۰ بانک به صورت محدود ارایه می‌شود. دکتر محرمیان گفت: تاکنون تقریباً ۴۰۰ هزار چک الکترونیک صادر و حدود ۳۵۰ هزار چک الکترونیکی نقد شده است. بیشترین میزان چک الکترونیک صادر شده به بانک صادرات و سپس بانک‌های پارسیان و تجارت مربوط می‌شود. یکی از محدودیت‌های چک الکترونیک عدم نقد شدن چک الکترونیکی در بانک‌های غیر از بانک صادر‌کننده بود که به تدریج این مشکل نیز حل شده است و امیدواریم خدمت چک الکترونیک دامنه شمول خوبی پیدا کند. بر این اساس، مهم‌ترین خصوصیت چک الکترونیکی نقد شدن به صورت الکترونیک و غیرحضوری است که نیاز به حضور در شعبه را حذف می‌کند.
در جایگاه ۵۳ نوآوری در جهان هستیم
علی عبدالهی مدیرعامل پیشین شرکت ملی انفورماتیک و دبیر رویداد اینوتکنیک به رویکرد پلتفرمی ملی انفورماتیک اشاره کرد و گفت: اینوتکنیک، پلتفرمی برای تسهیل‌گری نوآوری است. در واقع، ترکیبی از نوآوری، تکنولوژی و ان‌آی‌سی (NIC) خدمات شرکت ملی انفورماتیک را در این رویکرد پیش برده‌ایم. ما به عنوان بازوی حاکمیتی بانک مرکزی چنین وظیفه‌ای داریم. در این رویداد به دنبال راهکارهای فناورانه برای حل چالش‌ها و مشکلات بانک مرکزی هستیم. در حال حاضر، در جایگاه ۵۳ نوآوری در جهان هستیم و امیدواریم این جایگاه تا 10 پله صعود ارتقا یابد. ما در سنجش شاخص نوآوری در زمینه پیوندهای نوآوری یعنی ارتباط بین دانشگاه و صنعت ضعف جدی داریم.
به شکلی که، از بین ۱۳۹ کشور در جایگاه ۱۰۷ قرار داریم و باید تلاش کنیم که در این زمینه جایگاه‌مان ارتقا یابد. این رویداد می‌تواند موجب ارتقای این جایگاه شود و ملی انفورماتیک به عنوان یک پلتفرم تسهیلگر نقش پیوند‌دهنده میان دانشگاه و صنعت و حاکمیت را برقرار کند. عبدالهی مجموعه‌ای از پیوندهای نوآوری را با نهاد‌های سیاسی، قانونی، محیط کسب‌و‌کار، پایداری زیست محیطی و جذب دانش وغیره را لازمه رشد نوآوری در کشور دانست و گفت: امروز نوآوری بسته به تاریخ پیوسته است و ما بایستی نوآوری باز را در دستور کار قرار دهیم. او عنوان کرد: نوآوری باز موجب ظهور بازار‌های جدید شده و تا نوآوری باز را پیش نبریم نمی‌توانیم به مرحله بعدی نوآوری یعنی نوآوری اکوسیستمی برسیم. اما برای رسیدن به این مرحله حتما باید از مرحله نوآوری باز عبور کنیم.
مدیرعامل پیشین ملی انفورماتیک گفت: مرکز ملی انفورماتیک در نقش یک پلتفرم برای پیوند نوآوران و نیازمندان به نوآوری عمل می‌کند. در واقع ارتباط میان نوآوری و نوآوری باز را محقق خواهد کرد. سند باکس نمونه‌ای از این رویکرد نوین و جدید است. او سطح رشد اقتصادی در دنیا با میزان سرمایه‌گذاری در پژوهش و ایجاد نوآوری مرتبط دانست و گفت: در حال حاضر، اقتصاد هوشمند مسیر رشد مناسبی دارد و پیش‌بینی می‌شود در ۱۰ سال آینده روند رشد اقتصاد هوشمند از رشد اقتصاد سنتی پیشی بگیرد و به ۱۸ درصد برسد. عبدالهی عنوان کرد که در این رویداد به محور‌های مبارزه با پولشویی، تجربه بازیگران نظام بانکی، احراز هویت و امنیت، نظارت کلان و خرد در نظام بانکی و بانک مرکزی مبتی بر استفاده از هوش مصنوعی توجه کرده‌ایم و تلاش داریم به نیازهای این حوزه‌ها بپردازیم.بانک مرکزی در حال حرکت به سمت بانکداری هوشمند است و این رویداد نیز زمینه‌ای برای کمک به ارتقای سطح بانکداری هوشمند است.
حکمران در حوزه فناوری کند پیش می‌رود
محمد شیریجیان، معاون اقتصادی بانک مرکزی در رویداد اینوتکنیک عنوان کرد: در برنامه توسعه به اقتصاد دانش‌بنیان توجه شده است و بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و ابزارهای فناورانه یکی از صورت‌های اقتصاد هوشمند است. ما برای تصمیم‌گیری مناسب باید از داده‌ها استفاده کنیم تا بر اساس واقعیت‌های اقتصادی تصمیم‌های درستی بگیریم. در اینجاست که ضرورت پیوند میان فعالین فناوری و حکمرانی روشن می‌شود. او در ادامه عنوان کرد: حکمرانان در این حوزه با ملاحظه و بسیار کند پیش می‌روند و تحولات عرصه فناوری نشان می‌دهد از حوزه حکمرانی پیشرفت بسیار بیشتری داشته است. همچنین باید تحولاتی که در حکمرانی، تعاملات بین دستگاه‌ها، رویکرد‌ها به سبب توسعه نوآوری اتفاق می‌افتد برای حکمران تبیین کرد.
اینکه هوش مصنوعی چه تاثیری بر سیاست‌گذاری بانک مرکزی می‌گذارد مساله است. شیریجیان به چالش بانک مرکزی با ارزهای دیجیتال و رمزارزها اشاره کرد و گفت: از چالش‌هایی که بانک‌های مرکزی با آن روبرو بوده مواجهه با ارزهای دیجیتال است. اینکه استفاده از ارزهای دیجیتال و پیشرفت CBDC چه تاثیر تحولی در حوزه پولشویی، سیاست‌های پولی و مالی و دیگر وظایف بانک مرکزی ایجاد می‌کنند، علامت سوالی است که باید به آن پاسخ داد. معاون اقتصادی بانک مرکزی درباره دیگر چالش‌های سیاست‌گذار پولی و مالی عنوان کرد: اصلاح نظام بانکی با تمرکز بر مدیریت ناترازی‌ها و مساله نقدینگی و تنظیم‌گری بازار ارز، رصد مستمر و بهبود انتظارت اقتصادی جامعه و فعالین اقتصادی نیز از جمله چالش‌های بانک مرکزی است.
هوش مصنوعی انحراف در تسهیلات بانکی را کاهش می‌دهد
سیدامیر عظیمی کارشناس اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی به بیان موضوع رصد و پایش جریان تسهیلات در کشور پرداخت و افزود: دغدغه بانک مرکزی تدوین سیاست‌های اعتباری و هدایت تسهیلات به سمت فعالیت‌های مولد است و ما در همین راستا در تلاشیم به کمک مهندسان هوش مصنوعی و این فناوری جهانی انحراف از جریان تسهیلات را کاهش دهیم. عظیمی در ادامه به برخی از اقدامات بانک‌مرکزی از سال ۹۹ برای جلوگیری از این مشکلات اشاره کرد و افزود: برنامه‌ریزی برای استفاده از صورتحساب الکترونیکی و توسعه آن با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت صمت و توسعه ابزارهای تامین مالی زنجیره تولید همچون گام و برات الکترونیکی بخش از راهکارهای بانک مرکزی بوده است.
اما برای تکمیل این زنجیره به فناوری‌های به روز جهانی نیاز داریم. عظیمی در ادامه استخراج و پیش‌پردازش داده‌ها، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و دانش تخصصی مورد نیاز برای استفاده از آنها را لازمه اجرای این مسیر دانست و افزود ما از طرح‌هایی که در این راه بتوانند به بانک مرکزی کمک کنند استقبال می‌کنیم. منوط به اینکه طرح‌های پیشنهادی بتوانند الگوریتم مشخص و قابل اتکا را برای استفاده در دوره‌های زمانی مختلف با کم‌ترین خطا به ما ارایه دهند و قابلیت مقایسه با طبقه‌بندی کنونی تسهیلات شبکه بانکی را نیز داشته باشند. در نهایت در تلاشیم تسهیلات را به سمت فعالیت‌های مولد ببریم و از انحراف در آن جلوگیری کنیم. مدیر پژوهش و نوآوری شرکت خدمات انفورماتیک، هوش مصنوعی را نمونه بارز فناوری‌هایی می‌داند که می‌تواند در شمولیت مالی تسهیلگر باشد. او همچنین معتقد است نئوبانک‌ها به فراگیری مالی کمک می‌کنند و راه‌های دسترسی مردم به خدمات بانکی را افزایش می‌دهند.
نقش فناوری‌ها در تسهیل امور بانکی
همچنین مهدی نمازی مدیر پژوهش و نوآوری شرکت خدمات به نقش فناوری‌ها در تسهیل امور بانکی پرداخت و گفت: شمولیت بانکی یا فراگیری مالی امکانی است که می‌تواند دسترسی به سرویس‌های بانکی را برای تمام افراد جامعه فراهم کند و هر چقدر این دسترسی همه‌گیرتر شود، تعداد بیشتری از افراد جامعه از آن نفع می‌برند. نمازی، نئوبانک‌ها را یکی از راه‌های شمولیت مالی در کشور دانست و توضیح داد: فناوری‌ها تسهیلگرند و هوش مصنوعی یکی از بهترین آنهاست که می‌تواند فراگیری مالی را در کشور افزایش دهد.
نئوبنک‌ها با امکان افتتاح حساب آنلاین و صرفه‌جویی در زمان و مکان این امکان را پدید آورده‌اند تا هر فرد تنها با دسترسی به اینترنت به امکانات بانکی نیز دست پیدا کند. او در ادامه توضیح داد: هوش مصنوعی می‌تواند دسترسی به خدمات بانکی را از طریق راه‌حل‌های نوآورانه باز تعریف کند و می‌تواند با استفاده از چت‌بات‌ها، واقعیت مجازی و هوش گفتاری تجربه خدمات مشتری را بهبود بخشد و سوال‌ها درخواست‌ها و شکایات مشتریان را سریع‌تر و دقیق‌تر انجام دهد.
طبق گفته نمازی عدم تصریح یا وجود قانون، بی‌اعتمادی قانون‌گذار به فناوری، نبود فضای انتقادی برای ارایه ایده‌های بر هم زننده پارادایم‌ها، محدودیت‌های فناوری، دسترسی به داده موردنیاز از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه است. او در ادامه به فناوری‌ها و دانش مورد نیاز در این حوزه نیز اشاره کرد و گفت: الگوریتم‌های یادگیری ماشین و هوش مصنوعی مانند تحلیل داده، پردازش زبان طبیعی، پردازش تصویر و صوت و با توجه به ماهیت طرح تسلط بر فناوری‌های تکمیلی مانند حسگرها، رباتیک و اینترنت اشیا در این زمینه مورد نیاز است.
