سایه و روشن‌های بریکس
بریکس نام نهادی متشکل از قدرت‌های نوظهور اقتصادی جهان شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین است که در ابتدا با نام بریک ترکیب حروف اول نام چهار کشور، اولین نشست رسمی خود را در سال 2009 برگزار کرد و یک سال بعد نیز با پیوستن آفریقای جنوبی به این گروه، نام آن به بریکس تغییر پیدا کرد.
اهمیت این گروه از آن جهت است که حدود نیمی از جمعیت جهان را دربرمی‌گیرند و به لحاظ مساحت، نزدیک به 30درصد از کل مساحت جهان به این کشورها اختصاص دارد. همچنین طبق برآوردها، این کشورها در سال 2022 مجموعا حدود 26درصد از تولید ناخالص داخلی دنیا را نیز به خود اختصاص داده‌اند.
بنابراین با توجه به پتانسیل قابل توجهی که این کشورها در اثرگذاری بر اقتصاد و گردش نقدینگی جهانی و به تبع آن روابط بین‌الملل دارند، عضویت در این نهاد می‌تواند با اهمیت و دارای مزیت تلقی شود؛ نکته قابل تامل اینکه، گروه بریکس اندکی پس از آغاز فعالیت، خواستار ایجاد سازوکار مستقل مالی شدند و در سال 2014 بانکی تحت عنوان «بانک توسعه جدید» را تاسیس کردند. هدف اصلی این بانک تزریق نقدینگی و تامین مالی طرح‌های زیربنایی کشورهای در حال توسعه بود. اساساً پیوستن به اینگونه پیمان‌های نسبتاً قدرتمند جهانی مانند بریکس یا سازمان همکاری شانگهای در این برهه زمانی، می‌تواند خبر خوبی برای کشور ما باشد.
اما پرسش اساسی قابل طرح این است که با وجود تحریم‌ها، آیا دستاورد الحاق ایران به اینگونه پیمان‌ها، رونق کسب‌وکار و رشد اقتصادی خواهد بود یا تنها وجه سیاسی آن مورد نظر سیاستمداران کشور است؟ آیا این کشورها فارغ از نگرانی بابت جریمه‌های سنگین همکاری اقتصادی با ایران در نتیجه تحریم امریکا، حاضر به تعامل همه‌جانبه با کشورمان هستند؟ کشور ما اخیراً به سازمان همکاری شانگهای پیوسته، اما آیا گشایش اقتصادی و تجاری مورد انتظار رخ داده است؟ چین مدت‌هاست به عنوان یکی از شرکای مهم کشور ما تلقی می‌شود و ادعای روابط نزدیک و تنگاتنگ با ایران را دارد، اما آیا نهادها و شرکت‌های چینی حاضرند قید تجارت گسترده و پرسود با امریکا را به خاطر کشور ما بزنند؟ نکته حایز اهمیت اینکه، به دلیل عدم عضویت ایران در FATF، مشکلات کشور در مبادلات مالی بین‌المللی پابرجاست و عملاً هیچ بانکی به دلیل ترس از تحریم، جریمه یا ریزش ارزش سهام خود حاضر نیست با کشور ما تعامل داشته باشد.
ضمن آنکه باید توجه داشت در یکی از بندهای موافقت‌نامه الحاق ایران به بریکس آمده است که مساله بازگشت ایران به برجام باید مرتفع شود. چیستی و چگونگی دستاورد اقتصادی حاصل از این قراردادها، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. آنچه که حایز اهمیت است این است که در کنار مزایای سیاسی ناشی از پیوستن کشورمان به این معاهدات، گشایش اقتصادی در روابط بین‌الملل و رونق تجارت فرامرزی نیز رقم بخورد.
