صنعت غذایی ایران غریبه با ذائقه جهانی
گروه بازرگانی | الناز نادرقشلاقی|
این روزها در تمام نشستهای اقتصادی بحث بر سر خروج از رکود و راهکارهای پیشنهادی است. حال در این راستا یکی از موضوعاتی که تمام فعالان اقتصادی با آن هم عقیده هستند، پیدا کردن بازاری برای فروش محصولات داخلی و درنهایت رسیدن به افزایش تولیدات و اشتغالزایی است. در پی این سازوکار و برای رسیدن به پویایی نخستین مسالهیی که به ذهن خطور میکند افزایش قدرت خرید مردم و در نتیجه خروج از رکود است.
اما موضوع به همینجا ختم نمیشود. در پی لغو تحریمها و برداشته شدن احتمالی موانع مختلف از پیش روی اقتصاد ایران حال باید راهحلهایی برای ورود هر چه بیشتر به بازارهای جهانی جست تا هرچه زودتر از رکود خارج شده و چرخهای اقتصادی به تحرک در آیند.
یکی از مواردی که در موضوع صادرات جهانی بهخصوص به کشورهای اروپایی موردتوجه قرار میگیرد، صادرات مواد غذایی است که طبق آمارهای منتشر شده در این زمینه، صادرات مواد غذایی روزهای خوبی را سپری نمیکند. فعالان اقتصادی علل متعددی را برای این معضل بر شمردهاند. بدیهی است طی سالهایی که ایران با مشکل تحریمها دست به گریبان بوده، از بازارهای جهانی غایب
مانده است.
کاوه زرگران رییس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران بر این باور است که و از فعالان عرصه صنایع غذایی، با تکیه بر آمار صادرات محصولات غذایی ایران به کشورهایی چون افعانستان و عراق، معتقد است ما در حجم کمی صادرات داریم اما این صادرات بهدلیل شرایط وخیم کشورهای همسایه درگیر جنگ است که ناچار به واردات محصولات غذایی از ایرانند. زرگران در گفتوگو با «تعادل» میگوید: ما سهمی از واردات کشورهای توسعهیافته را در صنایع غذایی نداریم و مشتریان ما در اروپا و امریکا، ایرانیان مهاجرند نه مردم کشورهای مقصد.
زرگران بیش از هر نهادی، تصمیمات ناگهانی و بیبرنامگی دولتها را در فرآیند صادرات موادغذایی، بهعنوان معضل شناسایی میکند. او معتقد است مشکل بزرگتری در چرخه تولید وجود دارد و چیزی که میبینیم این است که هرکسی تلاش میکند مشکل را از محدوده اختیاراتش به زمین دیگری بیندازد. همچنین محمدرضا مرتضوی دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت معتقد است که تا رسیدن به نیازها و سلیقه کشورهای مختلف در زمینه مزه و طعم مواد غذایی راهی طولانی در پیش است. او عنوان میکند که اکنون با ایجاد شرایط جدید در زمینه اقتصادی و حضور روزافزون شرکتهای خارجی در بازار ایران با مدیریت درست، این بهترین زمان و فرصت برای رسیدن به دانش لازم، استانداردهای جهانی و دستیابی به بازارهای خارجی است.
چند سال دوری از بازار
باتوجه به پتانسیل و ظرفیتهای خوبی که ایران در زمینه تولید مواد غذایی دارد دلایل متفاوتی موجب شده تا به نرخ رشد مطلوب صادرات در این زمینه نرسد. محمدرضا مرتضوی دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت در گفتوگو با «تعادل» نظر خود را چنین بیان کرد: علت عمدهیی که مانع شده تا ایران نتواند در زمینه صادرات مواد غذایی به آمار دلخواه برسد، دوری از بازارهای اروپایی و غیبت طولانیمدت است که دلیل عمده این غیبت وجود تحریمها و قوانین سختگیرانه در این زمینه است. مرتضوی همچنین افزود: ایران طی چند سال گذشته بهدلیل قوانین تحریمها نمیتوانست آنطور که باید و شاید با کشورهای اروپایی مراودات تجاری داشته باشد. این موضوع درنهایت منجر به بیخبری از سلیقه اروپاییان و دیگر کشورها در زمینه مزه و تنوع محصولات شد. او در ادامه افزود: این درحالی است که کشورهایی که توانستهاند در این مدت بازارهای جهانی را برای خود حفظ کنند بهطور حتم با دیدن عکسالعمل مشتریان توانستهاند به مزه، طعم و تنوع غذایی که بتواند پاسخگوی سلایق آنان باشد دست پیدا کنند. حال رسیدن به چنین جایگاهی و دانستن آنچه در سالهای غیبت ایران در بازارهای جهانی رخ داده کاری دشوار
و سخت بهنظر میرسد.
جذب شرکای تجاری خارجی
با پشتسر گذاشتن تحریمها، بیش از پیش ایران توانسته نظر کشورهای مختلف را برای سرمایهگذاری به خود جلب کند. دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت یکی از راهحلهای افزایش صادرات ایران در زمینه مواد غذایی را پیوستن به شرکتهای خارجی دانست و در این راستا اظهار داشت: در دوران تحریم مدیران کارخانهها توانستهاند بهخوبی کارخانهها و سختافزارهای موجود را حفظ کنند. باتوجه به نیروی انسانی کارآمد و تواناییهای موجود بهترین راهکار جذب شرکای خارجی برای شناسایی فرمولها و سلایق و مزهها در زمینه صادرات مواد غذایی است البته برای بهدست آوردن سهمی از بازار اروپا.
مرتضوی در ادامه اظهار کرد: شناسایی چگونگی و نیاز بازارهای جهانی بهخصوص کشورهای مجاور ایران میتواند با برنامهریزی صحیح منجر به افزایش صادرات مواد غذایی شود. او در ادامه گفت: روسیه در حال حاضر نیاز 4میلیارد دلاری به پنیر دارد و این در شرایطی است که این کشور در دوران تحریم بهسر میبرد. باوجود سختافزار و نیروی انسانی کافی و توانایی بالای ایران در زمینه تولید لبنیات، تنها با جذب سرمایهگذاران خارجی میتوانیم ظرف 4 الی 5ماه آینده بازار لبنی روسیه را فتح کنیم.
اقتصاد فدای سیاست
هر زمان بحث از برقراری مراودات اقتصادی با سایر کشورها میشود این نگرانی وجود دارد که تصمیمگیریهای سیاسی تا چه حدی میتواند تاثیرات منفی بر این مراودات داشته باشد. مرتضوی با بیان اینکه پس از دوران تحریمها کالبد صادرات سالم و تنها نیاز است تا روح جدیدی به آن دمیده شود، افزود: یکی از موانعی که حتی پس از برداشتن تحریمها وجود دارد، دغدغه برخی از دل نگرانیهاست که با برداشته شدن تحریمها و بازگشایی مرزها، بازارهای رانتی و انحصاری از بین برود. دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: مثل همیشه اینکه اقتصاد را فدای سیاست کنیم و بگذاریم بازی به وقت اضافه کشیده شود، نمیتوان انتظار داشت که آمار صادرات افزایش یابد. ایران حتی در زمینه بستهبندی و ظاهر کالاهای مواد غذایی صادراتی مشکلی ندارد و تجربههای فراوان ما در این زمینه میتواند کمک شایانتوجهی به این امر داشته باشد، اما به این شرط که عقبافتادگیهای فکری در بخش سیاست از بین برود.
اروپا مهد غذای جهان
بحث صادرات مواد غذایی ازجمله مواردی است که زوایای مختلف و زیادی را در بر میگیرد. ازجمله شناسایی بازار و چگونگی عملکرد سایر تولیدکنندگان خارجی. در این راستا سیدحامد واحدی عضو هیاترییسه و خزانهدار اتاق تهران در گفتوگو با «تعادل» اینچنین اظهارنظر کرد: برای ورود به بازارهای اروپایی راه دشواری پیش روی ایران است زیرا اروپا مهد غذای جهان است و بالاترین صادرات کشاورزی را به کشورهای مختلف دارد.
صادرات کالا با مزیت نسبی
اکنون برای موفقیت در این زمینه نگاهی به داشتهها و ظرفیتهای ممکن میتواند موجبات رسیدن به نتایج دلخواه را فراهم کند. واحدی در ادامه عنوان کرد: برای دستیابی به بازارهای جهانی ابتدا بهتر است با کالاهایی که در آنها مزیت نسبی داریم شروع کنیم و به تقویت آنها بپردازیم. این درحالی است که ایران زمانی حرف اول در صادرات پسته داشت، اما امریکا توانست جایگاه نخست را بهدست آورد هرچند در سالجاری ایران باز مقام اول را از آن خود کرد.
او ادامه داد: توجه به این نکته حائزاهمیت است که ابتدا باید با برنامهریزی و ارتقای سطح استاندارد چه در بحث کیفی و چه در بحث بستهبندی تواناییهای موجود را حفظ کرد و در گام بعدی به فکر صادرات دیگر کالاها افتاد.
راهکارهای افزایش صادرات موادغذایی
بهطور حتم با برنامهریزی صحیح و مدیریت تواناییهای موجود در این زمینه، میتوان به بازارهای جهانی دست یافت. واحدی راهکارهای ممکن برای افزایش صادرات مواد غذایی را اینگونه برشمرد: گام اول در رسیدن به این هدف آموزش به افرادی است که در این زمینه مشغول به فعالیت هستند ازجمله تولیدکنندگان، گارگران و تجار. البته این آموزشها باید هم سطح دانش روز دنیا باشد و نه تنها آموزشهای سنتی را دربر گیرد.
آنچه در این موضوع نقش مهمی ایفا میکند، استانداردسازی و رسیدن به معیارهای جهانی است. در آخر همکاری با سایر کشورها برای نفوذ در بازارها امری بسیار موثر است. البته آنچه در بحث اشتراک با سایر کشورها از اهمیت ویژهیی برخوردار است و این روزها در دیدار با هیات تجار خارجی موردتوجه قرار میگیرد، این است که ایران بهدنبال بازارسازی برای محصولات تمام شده خارجیها نیست، بلکه باتوجه به تجربه بالا و کمبود دلار، ایران تنها خواستار سرمایهگذاری است که منجر به تولید شود که یا با برند ایرانی یا با برند خارجی در بازارهای جهانی جایی برای خود پیدا کند.
شرایط جدید اقتصادی و سیاسی این روزها، بهترین امکان برای رسیدن به جایگاه اقتصادی در بازارهای جهانی است. استفاده از تجربه و نیروی انسانی و مدیریت صحیح منابع گامهای نخست در افزایش صادرات مواد غذایی خواهد بود.