پيشرفت‌هاي بديع فناورانه طي سال‌هاي اخير صنايع گوناگون و بالطبع حوزه نيروي انساني را متحول ساخته و به‌شدت تحت تأثير قرار داده است. پيشرفت‌هاي بديع فناورانه، طي سال‌هاي اخير صنايع گوناگون را متحول ساخته و به‌شدت تحت تأثير قرار داده است. به عبارت ديگر توسعه فناوري‌هاي نوظهور منجر به تحولات قابل‌توجهي در موقعيت و شرايط نيروي كار و همچنين مهارت‌هاي موردنياز براي پيشرفت در بازار كار امروزي شده است. تحليل متخصصان حاكي از آن است كه فرآيند اتوماسيون و ديجيتالي‌سازي صنايع، نقش‌هاي شغلي سنتي را تغيير داده و چالش‌ها و فرصت‌هايي را به‌صورت توأمان براي نيروي كار ايجاد كرده است كه مي‌توان با آگاهي از چالش‌ها و برنامه‌ريزي صحيح جهت استفاده از فرصت‌ها با موفقيت از اين گذرگاه تاريخي عبور كرد. در اين نوشتار كوتاه، برخي از ابعاد تأثير تغييرات فناورانه بر نيروي انساني و مهارت‌هاي موردنياز براي موفقيت در چشم‌انداز شغلي در حال تحول امروز جهان را بررسي خواهيم كرد.
تغييرات فناورانه و اتوماسيون
يكي از مهم‌ترين تأثيرات تحولات فناورانه، ظهور اتوماسيون است. اتوماسيون شامل استفاده از فناوري و ماشين‌ها براي انجام وظايفي است كه پيش‌تر انسان‌ها انجام مي‌دادند. اتوماسيون چندين بار در تاريخ بشر موجب تحولات گوناگوني شده. اختراع ماشين بخار در انقلاب صنعتي و جايگزين‌شدن ماشين‌هاي چهارچرخ به‌جاي كالسكه‌هاي قديمي و ايجاد كارخانه‌ها و رشد صنايع باعث تحولات گوناگوني شده و در عصر حاضر فناوري‌هايي مانند هوش مصنوعي و رباتيك و خودروهاي خودكار بار ديگر جهان و مشاغل را دستخوش تحولات گوناگوني خواهند كرد. سازگاري با اين تغييرات نيازمند شناخت فرصت‌ها و مقابله با تهديدات است. اتوماسيون در عصر حاضر منجر به كاهش تقاضا براي برخي مشاغل دستي و روتين شده است، زيرا ماشين‌ها مي‌توانند آنها را با كارايي و دقت بيشتري انجام دهند. در نتيجه نياز به نيروي انساني در اين حوزه‌ها كاهش‌يافته و منجر به جابه‌جايي شغلي براي برخي از كارگران شده است.
تأثير تحولات فناورانه بر نيروي انساني
ظهور و توسعه اتوماسيون منجر به كاهش نياز به بسياري از كارهاي دستي در صنايع مختلف شده است. مشاغلي كه شامل وظايف معمولي مي‌شوند، مانند كار در خط مونتاژ يا ورود داده‌ها، به‌طور فزاينده‌اي خودكار شده‌اند و به همين دليل نياز به نيروي كار در اين حوزه‌ها كم شده است و اين كاهش تقاضا ادامه‌دار خواهد بود. اين امر منجر به ازدست‌دادن شغل براي افرادي شده است كه قبلاً در اين مشاغل مشغول به كار بودند. با اين حال، توجه به اين نكته مهم است كه تغييرات فناورانه در حين اينكه حيات بعضي از مشاغل را با خطر مواجه كرده، فرصت‌هاي شغلي جديدي را نيز در زمينه‌هاي نوظهور ايجاد كرده است كه با شناخت اين فرصت‌ها مي‌توان آسيب‌هاي ناشي از پيشرفت‌هاي فناورانه را به حداقل رساند.
تأثير تحولات فناورانه بر مهارت‌هاي شغلي
علاوه بر ايجاد تغيير در ميزان نياز و نقش نيروي انساني در نتيجه ظهور اتوماسيون، اين تحول فناورانه همچنين تأثير قابل‌توجهي بر مهارت‌هاي موردنياز در نيروي كار داشته است. از آنجايي كه ماشين‌ها وظايف معمول را بر عهده مي‌گيرند، تقاضاي فزاينده‌اي براي نيروي كار با مهارت‌هاي فني پيشرفته كه توانايي سازگاري با تغييرات را داشته باشند، ايجاد شده است. مشاغلي كه نياز به تفكر انتقادي، حل مساله، خلاقيت و تصميم‌گيري‌هاي پيچيده دارند، به‌طور فزاينده‌اي ارزشمند مي‌شوند. علاوه بر اين، در چنين شرايطي براي مهارت‌هايي مانند تجزيه‌وتحليل داده‌ها، برنامه‌نويسي، سواد ديجيتال و امنيت سايبري تقاضاي زيادي در بازار كار ايجاد مي‌شود.
افزايش بهره‌وري و كارايي
يكي از تأثيرات مثبت تغييرات تكنولوژيكي بر نيروي انساني افزايش كارايي و بهره‌وري در صنايع مختلف است. ادغام اتوماسيون در كسب‌وكارها، آنها را قادر مي‌سازد كه كارها را با سرعت بيشتر و خطاهاي كمتري انجام دهند و همين امر در نهايت منجر به بهبود خروجي و كاهش هزينه‌هاي فعاليت اقتصادي مي‌شود. اين افزايش كارايي و بهره‌وري مي‌تواند زمان محدود نيروي انساني را آزاد كند تا بر روي وظايف پيچيده‌تر و باارزش افزوده بالاتر تمركز كند و در نهايت منجر به ظهور و رشد نوآوري صنايع گوناگون خواهد شد.
جابه‌جايي شغل و مهارت مجدد
با وجود اينكه تغيير و تحولات فناورانه منجر به دگرگوني مشاغل در مناطق مختلف شده است، نياز به آموزش مجدد مهارت‌هاي نوين و ارتقاي مصاديق مهارت‌هاي فناورانه از جمله سواد ديجيتال و تعامل با هوش مصنوعي را نيز در نيروهاي كار ايجاد كرده است. براي كارمنداني كه تحت‌تأثير تأثير اتوماسيون، شغل خود را از دست داده‌اند، برنامه‌هاي آموزشي مي‌تواند در راستاي كسب مهارت‌هاي جديد مفيد واقع شده و اقبال فضاي كسب‌وكار را به آنها بازگرداند. با اين اوصاف، دولت‌ها، موسسات آموزشي و كسب‌وكارها نقش مهمي در ارايه فرصت‌هايي براي كسب مهارت‌هاي مطابق نياز بازار كار و حمايت از افراد در راستاي انتقال به نقش‌هاي شغلي جديد و متناسب با شرايط تازه دارند.
فرصت‌هاي شغلي جديد و الزامات مهارتي
تغييرات بديع ناشي از رشد فناوري همچنين فرصت‌هاي شغلي جديدي را در زمينه‌هاي نوظهور ايجاد كرده است. صنايعي مانند هوش مصنوعي، رباتيك، علم داده و انرژي‌هاي تجديدپذير، نياز روزافزوني به نيروهاي متخصص در حوزه‌هاي مذكور به وجود آورده‌اند. در چنين شرايطي، كاركناني كه داراي مهارت‌هاي فني لازم و سازگار با تغييرات هستند، مي‌توانند از اين فرصت‌ها استفاده كنند. علاوه بر اين، مهارت‌هاي نرم؛ مانند ارتباطات، همكاري و سازگاري به‌طور فزاينده‌اي در نيروي كار منطبق با وضعيت جديد، حائز اهميت هستند.
اهميت سازگاري يادگيري مادام‌العمر
مهارت‌افزايي و دانش‌افزايي در جهان مدرن مختص به مدارس و دانشگاه‌ها نيست و افرادي كه مدام در حال به‌روز كردن توانايي‌هايشان هستند قابليت پيشرفت در اين سيستم را دارند و برعكس افرادي كه پويايي و پشتكار لازم را براي به روز شدن ندارند و سازمان‌ها و دولت‌هايي كه براي مهارت‌افزايي افراد اهميتي قائل نيستند از قافله اين پيشرفت‌ها جا مي‌مانند. به‌عبارت‌ديگر در جهاني كه علم و تكنولوژي با سرعت سرسام‌آوري نسبت به گذشته در حال پيشروي به عرصه‌هاي گوناگون زيست انسان است، همراه شدن با اين روند نيازمند بالا رفتن ميزان سازگاري و انعطاف است. يادگيري مستمر و مهارت‌افزايي براي ماندن در اين حلقه و يافتن جايگاهي مناسب در بازار كار امري اجتناب‌ناپذير و ضروري است.
تحولات حوزه نيروي كار بحراني جهان‌شمول
مساله تحولات نوآورانه، مختص به يك جامعه يا كشور خاص نيست و هر نقطه از جهان كه در حال طي كردن مراتبي از ديجيتالي‌سازي است، تا حدودي با اين معضل مواجه است. از همين روي، كشور ايران نيز از اين قاعده مستثني نيست. افزايش به كارگيري فناوري‌هاي نوظهور در كسب و كارهاي موجود و تأسيس روزافزون استارت‌اپ‌ها و كسب و كارهاي مبتني بر اقتصاد ديجيتال در ايران، مساله تربيت متخصص و مهارت افزايي نيروي كار در راستاي انطباق با تحولات فناورانه را برجسته ساخته است؛ امري كه مستلزم تدوين سياست‌هاي مناسب از سوي متوليان حوزه آموزش و اشتغال كشور است.
