بايسته مسووليت اجتماعي علم علم اقتصاد و عالمان اقتصادي

همايش مسووليت اجتماعي علم و نقش انجمن‌هاي علوم اجتماعي در تاريخ نهم و دهم بهمن‌ماه امسال و به همت اتحاديه انجمن علمي برگزار شد. فرصت فراهم آمد و در برخي از نشست‌هاي اين همايش حضور داشتم و از سخنراني‌ها بسيار استفاده كردم. مسووليت اجتماعي علمي كه با Scientific Social Responsibility (SSR) شناخته مي‌شود، به گمانم به ويژه در فضاي فعلي ايران يك بايسته است. برگزاري اين همايش بهانه‌اي شد تا چند سطري در خصوص بايسته مسووليت اجتماعي علم اقتصاد در ايران بنويسم. مسووليت اجتماعي علمي كه از آن به مسووليت اجتماعي علم نيز تعبير مي‌شود به زعم بسياري از متخصصان با هدف استفاده از ظرفيت نهفته در علم براي تقويت پيوندهاي علم و جامعه شكل گرفته است. به استناد تجارب ساير كشورها، اين مسووليت از پل زدن ميان علم و جامعه، پل زدن ميان علم و علم، ميان جامعه و علم و تقويت ديدگاه‌هاي فرهنگي را شامل مي‌شود. مسووليت اجتماعي از منظر پلي ميان علم و جامعه؛ مسووليت علم در تسهيل‌گري دستيابي جامعه به رشد و توسعه به گونه‌اي است كه منافع علم تامين‌كننده نيازهاي حال و در حال ظهور جامعه در اين مسير باشد. مسووليت اجتماعي از منظر پلي ميان علم و علم؛ به معناي ايجاد محيطي مناسب و توانمندساز براي به اشتراك گذاشتن ايده‌ها و منابع موجود در اكوسيستم دانش است. مسووليت اجتماعي از منظر پلي ميان علم و جامعه؛ به معناي ارتباط با جوامع مختلف به منظور شناسايي نيازها و مشكلات ايشان و ارايه راه‌حل‌هايي مبتني بر علم است. به عبارتي يك انتقال از ديدگاه قديمي حركت از علم به عمل به رويكرد جديد حركت از فضاي واقعي يا تجربه به فضاي تخصص و انتقال به فضاي عملياتي (واقعيت- علم- عمل) در حال وقوع است. مسووليت اجتماعي از منظر پلي به سمت تغييرات فرهنگي؛ به معناي ترويج مسووليت اجتماعي در ميان افراد و نهادهاي مختلف اعم از نهادهاي علمي و نيز آگاه‌سازي جامعه در خصوص اهميت توجه به مسووليت اجتماعي در جامعه و در تعاملات زندگي روزمره است.  

با توصيف فوق، آنچه مي‌خواهد بر آن تاكيد نمايد، اهميت مسووليت اجتماعي علم اقتصاد و عالمان اقتصادي در روزگار فعلي ايران است. در فضاي دوقطبي شده امروز ايران كه آنچه در خصوص اقتصاد از زبان سياست‌گذاران و سياستمداران مي‌شنويم، بسيار متفاوت از صداي جامعه است، مسووليت اجتماعي عالمان اقتصادي ذيل مسووليت اجتماعي علم اقتصاد چيست؟ چطور مي‌توان اين شكاف به وجود آمده را كاهش داد و در مسير دستيابي به توسعه گام‌هاي مثبت برداشت؟ با نگاهي بر تجارب ساير كشورها در تعريف و ساماندهي مسووليت‌هاي اجتماعي علمي، مشاهده مي‌كنيم كه اين مسووليت‌پذيري مبتني بر نقشه راه و طراحي دستورالعمل تعريف مي‌شود. آنچه بر عنوان مسووليت اجتماعي بر عهده اقتصاددانان و نهادهاي علمي اقتصادي نظير انجمن‌هاي علمي و... است، اين است كه در طراحي نقشه راه مسووليت اجتماعي و حركت به سمت ايجاد پل بين علم اقتصاد و جامعه، جامعه و علم اقتصاد، فضاهاي متصل نشده در حوزه اقتصاد و ايجاد زمينه‌هاي تغييرات فرهنگي در دستيابي به رشد و توسعه اقتصادي، گام بردارند. اقدام اخير اتحاديه انجمن‌هاي علوم اجتماعي، گامي مثبت در اين راستا است. اين حركت مي‌تواند آغازگر اقدامات جدي انجمن‌هاي علمي در طراحي دستورالعمل‌هاي مربوط به مسووليت اجتماعي انجمن‌ها و نهادهاي علمي و به‌طور ويژه در حوزه اقتصاد باشد. رساندن صداي اقتصادي جامعه به گوش سياست‌گذار، انتقال دانش اقتصادي به بدنه سياست‌گذاري با توجه به واقعيت‌هاي جامعه، ايجاد فضاي گفتمان‌سازي و ايده‌پردازي با هدف شكوفايي ايده‌هاي اقتصادي دانشجويان، دانش‌پژوهان و فعالان حوزه‌هاي اقتصادي و ايجاد فرهنگ گفتمان سالم اقتصادي و به دور از تحليل‌هاي غيرعلمي، بخشي از وظايف اجتماعي علم اقتصاد و عالمان اين حوزه است كه مي‌تواند به كمك نهادهايي نظير انجمن‌هاي علمي سامان يابد. بدين‌ترتيب طراحي و تدوين دستورالعمل مسووليت اجتماعي انجمن‌هاي علمي و از جمله انجمن علمي اقتصاد مي‌تواند به عنوان اولين گام در اين مسير و در مسير توانمند‌سازي ساير نهادهاي علمي حركتي موثر در اين راستا باشد. اين دستورالعمل مي‌تواند بر پايه روش مديريت مبتني بر نتايج تدوين گردد و در مراحل بعد برنامه‌هاي اجرايي، گام‌هاي اجرايي، نظام نظارت و ارزيابي در دستيابي به اهداف با شاخص‌هاي اسمارت تدوين و اجرايي گردد.